De zin en onzin van communities of practice Marleen Huysman 12 maart 2007 VELON congres, Noordwijkerhout

Agenda Kennismanagement: 1ste & 2de generatie Communities of practice Valkuilen communities: voorbeelden uit onderzoek en stellingen Consequenties voor leergemeenschappen van leraren

Kennismanagement in de praktijk Kennismanagement is een hype Weinig organisaties zijn tevreden over KM 1ste generatie en 2de generatie KM

1ste generatie KM Opvolger van informatie-management Problematisch: ICT valkuil Management valkuil Locaal leren valkuil

ICT valkuil: Problemen met vastleggen van kennis (via ICT) Discipline (een voet al in nieuw project) Openheid verhoogd kwetsbaarheid Legitimatie gedrag Verouderde kennis Behoefte aan meta-kennis ‘Not-invented-here’ syndroom Technologie niet ingebed in bestaande sociale structuur Nadruk expliciete kennis

Management valkuil: motivationele belemmeringen t. a. v Management valkuil: motivationele belemmeringen t.a.v. ‘top-down’ kennisdelen Win – win situatie: What’s in it for me? Status (e.g. arts leert niet van verpleegkundige) Urgentie van waan van de dag Behoefte aan psychologische veiligheid

Locaal leren valkuil Nadruk op individuele expliciete kennis, negeren ‘shared tacit dimension’ Kennisoverdracht via systemen: informatie uitwisseling Mondelinge overdracht van kennis is niet genoeg: delen van impliciete kennis vraagt om gedeelde context gerelateerd aan praktijken.

2de generatie KM Nadruk op tacit kennisdelen (t.o.v. ICT valkuil) Zelf-organiserend (t.o.v. Management valkuil) Nadruk op collectief (t.o.v. Locaal leren valkuil) Hoge verwachtingen t.a.v. communities

Communities of practice Kennisdelen en leren als onderdeel van praktijk; leren is geen losstaande activiteit Communities ontstaan uit gedeelde behoefte aan kennisdelen Veel succesvolle ‘bottom up’ communities, weinig succesvolle ‘top down’ communities. Positieve connotatie, populair zowel in private als publieke sector.

Communities niet zaligmakend Moeilijk te sturen: geen management instrument Communities vereisen hoog sociaal kapitaal Organisatorisch leren via communities: problematisch Electronische communities zelden succesvol

Ad 1) Geen management instrument 1ste en 2de generatie KM: ontstaan door behoefte aan controle: Verlies aan kennis, wiel heruitvinden, verbeteren concurrentie positie. Mgt zelden betrokken: horizontaal kennisdelen Geen win-win situatie: waarom zou je kennis delen? Top down ontwikkelde communities: zelfde effect als kennissystemen: ‘leeg’

Voorbeeld Tomato sauce workshops tbv ‘knowledge mapping’ Kennisbanken niet gebruikt ‘ Side effect’ ontwikkeling van COP’s

Voorbeeld Cap Com and Galaxy, kennisbanken zelden gebruikt (gever): discipline, expliciteren, gezichtsverlies, legitimatie gedrag (nemer): behoefte aan meta-kennis, verouderde kennis Tegelijkertijd: informeel kennisdelen in groepen (‘beer & pizza meetings’) Na bewustwording management: formaliseren in SIG’s

Stelling 1 Zolang in praktijk weinig sprake is van spontane community-vorming, heeft het introduceren en faciliteren van communities geen zin

Ad 2) Communities vereisen hoog sociaal kapitaal Structurele dimensie: sociale netwerken, ‘ties’ etc Cognitieve dimensie: gedeelde verhalen, taal, jargon, ‘cognitive distance’ Relationele dimensie: vertrouwen, afspraken, sociale identificatie, reciprociteit

Voorbeeld Invoering gestructureerde netwerken alleen succesvol onder groepen met hoog sociaal kapitaal Sociaal Kapitaal 0.41*** Kennisdelen in communities Management interventies 0.07

Stelling 2 Wanneer het sociaal kapitaal onder medewerkers niet hoog is, wordt invoering van communities moeilijk.

Ad 3) Problematische relatie Communities en leren Communities leiden tot gebrekking kennisdelen en / of stimuleren conservatisme verblindend: geen oog voor andere interpretaties normerend: bepaald welke kennis relevant en ‘waar’ is onzichtbaar: mgt vaak niet bewust van communities narcistisch: wereld gezien vanuit eigen community

Stelling 3 ‘Homogene’ communities sorteren op lange termijn negatieve effecten. Dit vraagt om heterogene communities: paradox?

Ad 4) Electronische communities zelden succesvol Kennisdelen via online communities impliceert: Gedeelde impliciete kennis / interpretatiekader Gestandaardiseerde kennis Zelf-destructie op lange termijn a.g.v. Lurkers, dominante actoren, verlies aan momentum, etc Van publiek naar persoonlijke media

Voorbeeld Belang van inbedding in dagelijks praktijk Kennisdelen via probleem-oplossing (vraag en antwoord), geen discussies / verhalen Belang van een leider en moderator om momentum te behouden Gemiddeld 75% lurkers

Online communities Persoonlijke media: e.g. telefoon, email Media gebruik Publieke media: Online communities Tijd

(zie ook www.paboweb.nl) Stelling 4 Gebrek aan gedeelde context, gebrek aan gestandaardiseerde kennis en aard van het beroep (solitaire professionals), maken online communities binnen onderwijsland niet makkelijk (zie ook www.paboweb.nl)

Conclusie Invoeren van communities niet vanuit management maar vanuit behoefte kenniswerkers zelf. Leren door communities niet vanzelfsprekend en probleemloos Inzet electronische communities twijfelachtig Zonder organisatorische veranderingen (mgt, cultuur, communicatie etc) hebben communities een korte levensverwachtingen (vgl 1ste generatie KM en IT)

Leergemeenschappen: Hot of Hype? Tot nog toe vaak Hopeloos

Tot slot: is er hoop? JA: Communities ondersteunen kennisdelen en kennisontwikkeling Individuen hebben vaak behoefte aan communities. Probleem is niet het individu maar eerder de (hierarchische) inbedding Neemt men de potentie van communities en KM serieus, dan zal de organisatie drastisch dienen te veranderen.