ATTESTEN BA4 EN BA5 IN EEN ONDERWIJSOMGEVING De bevoegdheidsverklaring: Gewaarschuwde - BA4 Vakbekwaam - BA5 Wilfried Mariën FOD Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg Demonstratiewerkplaatsen voor Veilig werken Pilootproject 1 - elektriciteit - 2010

inhoud Wettelijke basis Codificatie over bekwaamheid van personen Onderscheid BA4 en BA5 Wie verleent, inhoud, randvoorwaarden elektrische installaties in een leeromgeving: De gebouwgebonden elektrische installatie Leeratelier, praktijkklas, labo Risicofactoren voor de mens Elektrische schok: effecten op het lichaam Absolute conventionele grensspanningen In concreto… procedures voor veilig werken, de 8 Gouden Regels

Wettelijke basis Algemeen Reglement op de Elektrische Installaties (AREI): artikel 47 Laatst gewijzigd bij KB 25/04/2004; BS 26/05/2004 Codificatie over bekwaamheid van personen Wie verleent, aan wie Inhoud, randvoorwaarden: Welke opleidingen, kennis, vaardigheden, attitude Invulling van de randvoorwaarden : AREI: artikel 266, waaronder aard van de werkzaamheden en de werkprocedures: resultaat van de gevoerde risicobeoordeling De Wet Welzijn op het Werk, en zijn uitvoeringsbesluiten

Codificatie over bekwaamheid van personen omschrijving: BA1 – BA2 – BA3 – BA4 - BA5 BA1 gewone, niet hieronder geclassificeerde personen BA2 kinderen in de voor hen bestemde lokalen BA3 personen die niet over al hun fysische of geestelijke vermogens beschikken BA4 gewaarschuwden BA5 vakbekwamen

De bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 AREI, art. 47 BA4 = gewaarschuwde Personen die: - ofwel voldoende onderricht werden aangaande de elektrische risico’s - ofwel permanent worden bewaakt door een vakbekwaam persoon BA5 = vakbekwaam Persoon die via kennis, verkregen door opleiding of ervaring, de gevaren verbonden aan de uit te voeren werkzaamheden zelf kan inschatten, én maatregelen treft om de daaruit voortvloeiende specifieke risico’s te elimineren of tot een minimum te beperken.

De bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 Wie verleent: de werkgever aan werknemer, dmv document Inhoud van de bevoegheidsverklaring: Vereiste kennis: vaktechnische basiskennis risico’s op de elektrische installatie Welke opleidingen werden gevolgd? …ngl de opleidingsbehoefte cfr voorgaande Regelgeving (?) werkprocedures Aard van de elektrische installatie (bvb welk elektrisch netstelsel ?) Welke werkzaamheden ? Traceerbaarheid van voorgaande Geldigheidsduur eventuele bijkomende voorwaarden…

Elektrische installatie in een leeromgeving Ambigu karakter: De gebouwgebonden elektrische installatie De elektrische oefeninstallatie van het leeratelier, de praktijkklas. Belang van een goede werkorganisatie: Wie is bevoegd, voor wat ? Onderscheid maken tussen de gebouwgebonden elektrische installatie en de elektrische oefeninstallatie van het leeratelier Keuring door erkend organisme ? Wie is installatieverantwoordelijke ? Is de installatieverantwoordelijke noodzakelijk houder van een bevoegdheidsverklaring BA4 of BA5 ?

Elektrische installatie 1. De gebouwgebonden elektrische installatie Elektrisch schema (geactualiseerd !) Verslag uitwendige invloedsfactoren (AREI art. 19): codificatie Plan dat relevante uitwendige invloedsfactoren weergeeft… Risico-analyse Keuringsverslag erkend organisme (geen indienststellingsverslag) periodiciteit van de herkeuringen: LS: 5 jaar / HS: jaarlijks herkeuring “oude” elektrische installaties: KB van 2 juni 2008 Wie is bevoegd ? Attest gewaarschuwde (BA4) of vakbekwaam (BA5): art. 47 AREI Werkprocedures: de “8 Gouden Regels”: art. 266 AREI Wie is installatieverantwoordelijke ? Cfr. art 266 AREI

Elektrische installatie 2. Leeratelier, praktijkklas of labo met een elektrische oefeninstallatie Elektrisch schema Risicoanalyse én indienststellingsverslag: arbeidsmiddel Werkspanning ? Hoger dan de ZLVS ? Welk soort elektrisch netstelsel ? TT-net; IT-net ? Verslag uitwendige invloedsfactoren Géén keuringsverslag door erkend organisme Bevoegdheidsverklaring voor de vakleerkracht: attest BA5 van vakbekwaamheid Wie is installatieverantwoordelijke ? Cfr werkorganisatie

Praktijkklas elektriciteit: aandachtspunten Configuratie praktijklokaal, didactische apparaten: CE ? Werkspanning van de oefeninstallatie Welk elektrisch netstelsel ? Wie mag schakelen ? Bevoegdheden; attest van vakbekwaamheid Werkinstructies: gekend én toegepast ? Begrijpen de leerlingen de veiligheidsvoorschriften ? Mag de vakleerkracht het praktijklokaal verlaten ? Mogelijkheden om hulp in te roepen ?

Risicofactoren voor de mens Onderscheid: elektrische schok - elektrocutie Risicofactoren: Frequentie van de stroom: 50 Hz Grootte van de stroom I, eenheid: ampère (A) Tijdsduur van blootstelling: min – sec - msec Gevolgde weg door het lichaam blootstelling vitale organen De weerstand R, eenheid : ohm (Ω) Soort spanning: wisselspanning, gelijkspanning veiligheidsspanning

Elektrische schok: effecten op het lichaam Stroomsterkte fysiologisch effect duur blootstelling 0,01 – 1 mA gewaarwordingsdrempel ∞ 1 – 5 mA gevoel verdwijnt, verstijving van de hand ∞ 5 mA duidelijk waarneembare elektrische schok ∞ 5 - 15 mA samentrekking spieren ∞ loslaten problematisch 15 – 25 mA loslaten onmogelijk; min ademhalingsproblemen; pijndrempel ____________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 25 – 50 mA samentrekken spieren ademhaling min/sec verhoging bloeddruk, onregelmatige hartslag

Elektrische schok: effecten op het lichaam Stroomsterkte fysiologisch effect duur blootstelling 50 – 80 mA verlies bewustzijn < 1 hartcyclus hartfibrillatie > 1 hartcyclus 80 – 500 mA hevige schok: - bewustzijnsverlies < 1 hartcyclus - hartfibrillatie > 1 hartcyclus - verbrandingsverschijnselen > 500 mA … Samengevat: verstoring vitale functies: bloedsomloop, ademhaling, zenuwstelsel brandwonden schade aan spieren, skelet, urinestelsel (myoglobine in het bloed…)

Imax = 25 mA  welke contactspanning ? U = I x R Umax = Imax x R R = 2000  BB1 droge huid R = 1000  BB2 natte huid R = 500  BB3 doorweekte huid Umax = 25 mA x 2000  = 50 volt indirecte aanraking, BB1 • • •  25 volt “ BB2 • • •  12 volt “ BB3 bij

Praktijkklas elektriciteit: aandachtspunten De absolute conventionele grensspanning: (AREI, art. 31 & 32) voor de onrechtstreekse aanraking, en de rechtstreekse aanraking: toestand menselijk lichaam wisselspanning gelijkspanning met rimpel zonder rimpel BB1 droge huid 50/25 V 75/36 V 120/60 V BB2 natte huid 25/12 V 36/18 V 60/30 V BB3 doorweekte huid 12/ 6 V 18/12 V 30/20 V Bescherming door gebruik van zeer lage veiligheidsspanning

…in concreto… Wie verleent het attest ? Procedures voor veilig werken De werkgever; in concreto, wie in de onderwijsinstelling ? Aandacht: specifieke situatie in een leeromgeving bepaal de randvoorwaarden: werkspanning van de oefeninstallatie ? vakleerkracht elektriciteit = BA5 leerling = beschouwd als BA4, onder permanent toezicht BA5 Procedures voor veilig werken Wie is Installatieverantwoordelijke ? (ref: AREI, art. 266) persoon aangeduid om de verantwoordelijkheid voor de exploitatie van de elektrische installatie op zich te nemen niet noodzakelijk houder van BA4 of BA5 communicator Aanbeveling: gestuctureerde aanpak in een onderwijsomgeving Taak van de hiërarchische lijn !

Taken van de hiërarchische lijn Dynamisch risicobeheersingssysteem: voorstellen en adviezen Onderzoek ongevallen en incidenten; voorstellen van maatregelen Controle arbeidsmiddelen, beschermingsmiddelen Tijdig inwinnen adviezen D.P.B.W. en M.S. Controle op bekwaamheid, opleiding, instructies Waken over naleving van de instructies Controle op communicatie en goede praktijk Procedures voor veilig werken: onderdeel opleiding BA4 en BA5 Preventie geïntegreed in leerplan ???

Werkomgeving en procedures voor veilig werken 1. welk elektrisch netstelsel is in gebruik ? Gebouwgebonden elektrische installatie TT, TNC, TNS,… Elektrische oefeninstallatie in de praktijkklas: IT niet steeds relevant ! 2. Is er aarding ? Wat is de aardingsweerstand ? 3. Oude/nieuwe installatie: cfr periodieke herkeuring 4. Kritisch evalueren: ouderdom gebouw, ouderdom elektrische instalatie 5. Zijn er uitbreidingen gebeurd? Wanneer ? Welke ? Herkeurd ? 6. Welke veiligheidscomponenten geïnstalleerd ? tegen overstromen, kortsluitstromen, verliesstromen Zijn ze relevant voor de installatie (soort elektrisch net) ken hun technische specificaties (voor de vervanging bij defect) Werken ze: testen !

De 8 Gouden Regels Voor werkzaamheden aan elektrische installaties waaronder: werkzaamheden buiten spanning (Ref: AREI, art 266) Werkvoorbereiding Het vrijschakelen Vergrendelen Meten Aarden en kortsluiten Afbakenen van de werkzone De vrijgave … Het terug onder spanning brengen, na akkoord installatieverantw.