De sociaalprofessionele inschakeling in de overheidsopdrachten : 29 september 2011 POD Maatschappelijke Integratie Raphaël Dugailliez Expert duurzame overheidsopdrachten Enkele belangen in dit decennium

Hoofdstuk 0 : Wat doen de Franstaligen met de sociale clausules?

De sociaalprofessionele inschakeling … Een sociale clausule is een bepaling in een lastenboek van een overheidsopdracht die de opleiding of sociaalprofessionele inschakeling van laaggeschoolde werkzoekenden, leerlingen, stagiairs of cursisten beoogt. Het gaat om een soort sociale lift. Een duwtje in de rug voor wie werk zoekt.

De belangrijkste opdrachten die hierbij betrokken zijn De sociale clausules zijn niet van toepassing op opdrachten voor leveringen; enkel op opdrachten voor werken en diensten. De meeste sociale clausules beogen de volgende sectoren (arbeidsintensieve sectoren waarin men laaggeschoolde werknemers kan inschakelen) : 1. de bouwsector en de sector van de openbare werken 2. de groene ruimtes, parken en tuinen 3. de sector van de inzameling en herwaardering van het afval 4. de reinigingssector – fabrieken, kantoren, werven… 5. andere, specifiekere sectoren zoals archivering, HORECA, drukwerk, mailings...

Ruimer: maatschappelijke verantwoordelijkheid De tewerkstelling van jongeren bevorderen; De evenwichtige vertegenwoordiging van vrouwen en mannen bevorderen (bijvoorbeeld: evenwicht privéleven/beroepsleven, strijd tegen de sectorale en professionele segregatie enz.); De tewerkstellingsmogelijkheden voor langdurig werklozen en oudere werknemers bevorderen; Beleidsvormen met het oog op diversiteit en tewerkstellingsmogelijkheden voor personen die uit kansarme bevolkingsgroepen komen (bijvoorbeeld: migrerende werknemers, etnische minderheden, religieuze minderheden, laaggeschoolden enz.); De tewerkstellingsmogelijkheden voor gehandicapten bevorderen, met name via inclusieve en toegankelijke werkomgevingen.

en ook… ‘waardig werk’ bevorderen de naleving van de ‘sociale rechten en arbeidsrechten’ bevorderen de ‘sociale inclusie’ ondersteunen en de organisaties uit de sociale economie promoten ‘toegankelijkheid en conceptie voor iedereen’ bevorderen rekening houden met kwesties inzake ‘eerlijke handel’ vrijwillige inspanningen met het oog op ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ ontwikkelen bescherming bieden tegen de schending van de mensenrechten en de naleving van deze rechten aanmoedigen.

De appel valt niet ver van de boom Tussen 2006 en 2011: 75 opleidingen die naar de sociale clausules gedecentraliseerd werden, werden door SAW-B in het WG & het BHG gegeven. 75 opdrachten met sociale clausules, waarvan meerdere opdrachten > €. een mooi staaltje networking, bovenop de sociale clausules. inspanningen met het oog op de professionalisering van de offertes, wat de SSE betreft de veel grotere aanwezigheid van de SSE in de opdrachten het verkrijgen van het label ‘Klasse 1’ door tientallen SSE in de bouwsector …

Een gepersonaliseerde dienstverlening van SAW-B in opdracht van de Ministers van Economie van het WG en het BHG. Analyse van uw jaarbegrotingen Analyse van de juridische mogelijkheden Inclusie van sociale clausules in de bijzondere lastenboeken Adviesagentschap …

Een praktische tool die bovendien gratis is ;-)

De verschillende sociale clausules 5 types sociale clausules worden regelmatig toegepast : 1. De reservatie van de opdracht in de SSE – het WG en het BHG 2. De opleidingsclausule (FOREM) - WG 3. De sociaalprofessionele inschakeling als criterium voor de toekenning van een offerteaanvraag (WG) 4. De engagementsclausule (ACTITRIS) BHG 5. De keuze tussen een onderaanneming in de SSE met het oog op de opleiding of een stage onder leiding van FOREM-Actiris

Bent u op zoek naar de ondernemingen uit de sociale economie die in uw buurt gelegen zijn of tot een bepaalde activiteitensector behoren? Surf dan naar:

Hoofdstuk 1: De SSE wat de aanbestedende overheid betreft: Een onhoudbare eis…

Ratione personae De Richtlijn vermeldt 3 principes om als aanbestedende overheid (AO) beschouwd te worden: Onder ‘publiekrechtelijke instelling’ wordt verstaan elke instelling: a) die is opgericht met het specifieke doel te voorzien in behoeften van algemeen belang andere dan die van industriële of commerciële aard, en b) die rechtspersoonlijkheid heeft, en c) waarvan ofwel de activiteiten in hoofdzaak door de Staat, de territoriale of andere publiekrechtelijke instellingen worden gefinancierd, ofwel het beheer is onderworpen aan toezicht door deze laatsten, ofwel de leden van de directie, de raad van bestuur of de raad van toezicht voor meer dan de helft door de Staat, de territoriale lichamen of andere publiekrechtelijke instellingen zijn aangewezen

De rechtspraak van het HvJEG over dit onderwerp stelt niet veel voor Over dit onderwerp zijn er slechts weinig arresten van het HvJEG en de beschouwingen van het HvJEG zijn onduidelijk. Er is ruimte voor interpretatie. Sinds ‘Charleroi’ is de tendens eerder beperkend… maar met welke gevolgen?

De SSE als aanbestedende overheid? Volgens de richtlijn worden sommige ondernemingen uit de sociale economie beschouwd als andere ondernemingen uit de non-profitsector die in behoeften van algemeen belang voorzien, net als aanbestedende overheden.

De SSE beschikt niet over de middelen om de overheidsopdrachten toe te passen In België zijn de meeste SSE kleine structuren die op de ‘inschakeling’ gericht zijn. Bovendien kan het feit dat men erin slaagt sociaalprofessionele inschakeling en economische rentabiliteit te combineren, een permanent mirakel worden genoemd. Het is irrealistisch van hen te eisen dat ze de overheidsopdrachten zouden naleven zonder van hun basismissies af te wijken.

De clausules van de subsidiebesluiten… Voor vele subsidies binnen de SSE moet men de regelgeving van de overheidsopdrachten naleven, maar men heeft er de middelen niet voor. Is het relevant om deze voorschriften op te leggen? (om de mensen hiermee lastig te vallen?) Is enige flexibiliteit hier niet gewenst?

De huidige regel van het HvJEG is onuitvoerbaar HvJEG, 3 oktober 2000, zaak C-380/98, « Wat betreft de periode die in aanmerking genomen moet worden om te achterhalen of de financiering al dan niet hoofdzakelijk door de overheid gebeurt, dient men het begrotingsjaar in aanmerking te nemen waarin de procedure voor de gunning van een opdracht geopend moet worden. »  Irrealistisch als de SSE over de verkoop van dienstverleningen beschikt.

Voorstel Bijvoorbeeld: eisen dat ondernemingen en verenigingen uit de non-profitsector met een jaarlijks aankoopvolume van minder dan €, in de strikte zin vrijgesteld worden van de toepassing van de regels voor de gunning, en hierbij richtlijnen voor goede praktijken behouden die door de Lidstaten en subsidiërende overheden bepaald zouden worden (minimale concurrentie, rechtvaardiging van de uitgaven …).

Hoofdstuk 2 : Een nieuw wetgevingsproject … met sociale clausules?

®evolutie ? In 2011 heeft de EC een grootschalige raadpleging over de evolutie van het wetgevingskader afgesloten. SAW-B heeft hier via een gestructureerde bijdrage aan deelgenomen. Richtlijn 2004/18 over de toekenningscriteria blijft voor interpretatie vatbaar.

®sociaal? De richtlijn bepaalt dat ‘de sociale overwegingen’ als toekenningscriteria kunnen worden aangewend. Het HvJEG eist dat deze criteria verband houden met het voorwerp van de opdracht. Het voorwerp van de opdracht is dus de aard van de opdracht (werken, diensten, leveringen).

De doctrine evolueert… traag SAW-B heeft verschillende Europese opdrachten uitgevoerd waarbij ze een toekenningscriterium van sociale aard aangewend heeft in opdrachten voor diensten en werken. « Evaluatie van de prestatie inzake sociaalprofessionele inschakeling » + methode voor een objectieve, kwalitatieve beoordeling. & Toevoeging aan het voorwerp van de opdracht van « binnen een perspectief van sociaalprofessionele inschakeling »

De interpretatie: met een progressieve kijk? De doctrine is er gedeeltelijk tegen gekant en in het BHG verbiedt een omzendbrief (5 feb. 2009) deze interpretatie, waardoor de wet beperkt wordt. Een omzendbrief die een wet beperkt? Merkwaardig … Wellicht zal dit evolueren na enkele interpellaties in het Brussels Parlement.

®groen? De rechtspraak in « Het arrest EVN en WIENSTROM tegen de Oostenrijkse staat, van 4 december 2003 » heeft een mooi debat geopend: In een geschil over een opdracht voor de levering van groene elektriciteit werd een toekenningscriterium over de oorsprong van de energie (hernieuwbare …) voor het HvJEG betwist.

®analyse… Uit dit arrest blijkt dat het HvJEG in principe aanvaard heeft dat productieprocessen en -methodes die geen verband houden met het product (externe factoren met betrekking tot de productie), als toekenningscriterium aangewend worden. Dat de elektriciteit van hernieuwbare energiebronnen of kernsplitsing afkomstig is, heeft immers geen enkele invloed op de intrinsieke eigenschappen van de elektriciteit. Het gaat dus om een productieproces dat of een productiemethode die geen verband houdt met het product.

Mutatis, mutandis ? Als het HvJEG aanvaardt dat een productiemethode die geen sporen in het eindproduct nalaat, de toekenning van een opdracht kan beïnvloeden, hoe staat het dan tegenover de eigenlijke aard van een productiemethode die op de werknemers betrekking heeft? Uiteraard hebben productiemethodes betrekking op werknemers. En dus ook op de sociale en ethische aspecten evenals op de sociaalprofessionele inschakeling.

Een ware ®evolutie? Deze evolutie betreft opdrachten voor leveringen in het kader van de SSE: eerlijke handel (waardige arbeidsomstandigheden) ‘propere’ werkkledij blauwe stenen en andere 'waardige' mijnbouwactiviteiten productie van talrijke 'waardige‘ leveringen … De realistische toepassing van de 8 basisovereenkomsten van de IAO

Ook duidelijkheid scheppen rond belangenvermengingen … Het betere kan de vijand van het goede zijn… Een OCMW dat kapitaal in een inschakelingsonderneming geïnvesteerd heeft, mag deze laatste geen opdrachten toekennen…

De doorbraak van de sociale normen Het Belgisch sociaal label wordt niet aangewend en is niet van toepassing op de overheidsopdrachten. De norm ISO is een ISO-norm met betrekking tot de maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties, met andere woorden: ze bepaalt hoe organisaties aan de duurzame ontwikkeling kunnen en moeten bijdragen. Ze werd gepubliceerd op 1 november Bruikbaar in de overheidsopdrachten ? Wat zegt de richtlijn ? Mysterie…

Hoofdstuk 3: De Human Ressources

De crisis, de crisis … De economische ‘crisis’ zal gepaard gaan met: de beperking van de overheidsuitgaven meer lastige sociale situaties de betere inning van de ontvangsten efficiëntere overheidsdiensten en sociale diensten het feit dat men nog meer met duurzame ontwikkeling gaat rekening houden nog meer internationale concurrentie nog meer zinvolle aankopen een geleidelijke dematerialisatie

Professionaliseren… tot de 10de macht Tal van aankoopdiensten in de overheidssector zijn onderbemand: Gebrek aan tijd Gebrek aan opleiding Gebrek aan ondersteuning van de uitvoerende macht Gebrek aan vernieuwing Gebrek aan professionalisering Gebrek aan complementariteit …

Wanneer komt er een systemische visie? De integratie OCMW-Gemeente kan mooie resultaten inzake sociaalprofessionele inschakeling opleveren (cf. Stad Namen). De integratie van de sociale clausules in de Wijkcontracten in het BHG kan tot mooie resultaten inzake sociaalprofessionele inschakeling leiden. enz.

Betrokkenheid? Het is merkwaardig dat de sociale clausules geen betere start gekend hebben ondanks een degelijk wetgevingsstelsel dat in 1988 ingevoerd werd. Toch zijn de inspanningen inzake opleiding niet te verwaarlozen. In het WG en het BHG werden in 5 jaar tijd 75 opleidingen gedecentraliseerd, waarbij meer dan 1000 aanbesteders betrokken waren. Men zou gaan denken dat België niet met werkloosheid geconfronteerd wordt… De mandatarissen staan meer achter de sociale permanenties dan achter de sociale clausules… Is dit wel logisch?

De allianties werkgelegenheid - leefmilieu De eerste werkgelegenheidsalliantie in de bouwsector zal aanzienlijke inspanningen van bekwame werknemers vergen. Hierbij zijn de sociale clausules een van de hefbomen. Andere allianties zijn in de maak…. Deze dynamiek zal dus meerdere jaren blijven duren.

Een sociale clausule uitschrijven is een 'politieke' daad Deze clausule niet uitschrijven, is ook een 'politieke' daad.

Een resource person voor ‘duurzame overheidsopdrachten’ aanstellen Op korte termijn zou het erop aankomen dat elk departement over een resource person ter zake beschikt. Dit nieuwe gegeven in een functieprofiel integreren.

Hoofdstuk 4: Enkele conclusies

De rechtspraak laat de zaken traag evolueren. Tussen 1988 en 2003 hebben 4 arresten van het HvJEG de regelgeving laten evolueren. Er zullen nog andere arresten volgen aangezien deze materie niet vastligt. Door de crisis moet duurzaamheid grondig worden geïntegreerd.

la pratique des overheidsopdrachten duurzame nécessite un Broodnodige interfaces… De gewestelijke instellingen (VDAB, Actiris, FOREM) zijn betrouwbare partners voor de sociale clausules maar hun gebrek aan investeringen belemmert de snelle ontwikkeling van het stelsel. Frankrijk, bijvoorbeeld, beschikt over PLIE die veel meer op regionaal vlak actief zijn om de sociale techniek te ontwikkelen.

Voortaan is alles mogelijk: het juridisch kader is duidelijk Ter herinnering: de Belgische wetgever was sneller dan de Europese wetgever. Via de programmawet van 8 april 2003 heeft de Belgische wetgever artikel 16 van de wet van 24 december 1993 betreffende de overheidsopdrachten gewijzigd. Al meer dan 8 jaar is er dus juridische stabiliteit (en deze wordt nog verhoogd), waardoor de overheden de theorie in de praktijk kunnen omzetten

Merci de votre attention. Bedankt voor uw aandacht … Heeft u nog vragen? Raphaël Dugailliez Senselia sprl Expertise ‘duurzame overheidsopdrachten’ 087 / of 0473 /