Docent www.vankoldam.com Mr. Eppo van Koldam P.t. docent Hanzehogeschool sinds 1983 Docent in vakken: Inleiding recht, Staatsrecht, Europees recht, Bestuursrecht en Privaatrecht Hoofdfunctie: projectadviseur gemeente Haren (van 1996-2011 gemeentesecretaris en directeur bestuursdienst) Thuis bereikbaar via tel. 050-5346596 E-MAIL: e.m.van.koldam@pl.hanze.nl en eppo@vankoldam.com

Info op BlackBoard Werkwijze: zelfwerkzaamheid onder begeleiding docent Literatuur Beschikbaarheid docent

Systeem van het recht Rechtsbron Interpretatie Objectief recht Rechtsfeit Subjectief recht

Rechtsfeiten Rechtsfeiten zijn alle rechtens relevante feiten. Door een rechtsfeit verandert er iets in de wereld van het recht: er ontstaat een subjectief recht wat er eerst niet was, er gaat een subjectief recht te niet of er ontstaat een verplichting. Door een rechtsfeit “daalt het objectieve recht op aarde neer” en wordt het objectieve recht vertaald naar subjectieve rechten. Rechtshandeling is een rechtsfeit met beoogd rechtsgevolg

Schema rechtsfeiten

Ontstaan verbintenis Uit overeenkomst Uit de wet Onrechtmatige daad

Onrechtmatige daad (6:162 BW) Onrechtmatigheid Toerekenbaarheid Schade Causaal verband Relativiteit Artikel 6:162

Onrechtmatigheid Inbreuk op het recht van een ander Absoluut recht (ook de persoonlijkheidsrechten) Huur en pacht Strijd met wettelijke plicht (kan ok een nalaten zijn) Ongeschreven fatsoensnormen

Toerekenbaarheid Schuld (in de zin van verwijtbaarheid) Op basis van de verkeersopvattingen Het gaat om de toerekenbaarheid van zelf gepleegde daad Rechtvaardigingsgronden Noodtoestand, Toestemming en Ambtelijk bevel Bijzondere vormen: Risicoaansprakelijkheid Omgekeerde bewijslast

Overige punten Schade Causaal verband Relativiteit (speelt vooral bij schending wettelijke norm; tandartsenarrest) Verhouding tot wanprestatie (gedraging kan naast wanprestatie ook onrechtmatige daad opleveren) Vormen van schadevergoeding geld verbod, gebod en bevel Artikel 6:163

Aansprakelijkheid voor daden kinderen Doorgaans risicoaansprakelijkheid Ouders voor kinderen <14 Kind moet wel onrechtmatig handelen Alleen bij doen Ouders kinderen 14 +15 Schuldaansprakelijkheid met omgekeerde bewijslast

Ouder / voogd Aansprakelijkheid voor kinderen Tot 14 jaar Art. 6:169 lid 1 BW Van 14 en 15 jaar Art. 169 lid 2 BW Doen van kind Toerekenbaar aan kind indien niet belet door art. 6:164 BW - zogeheten fout van kind voldoende toezicht?  omkering bewijslast Kind is NIET aansprakelijk kind ex art. 6:162 BW

Aansprakelijkheid voor ondergeschikten Ondergeschikte moet zelf ook onrechtmatige daad plegen Kans op fout vergroot Zeggenschap werkgever Aansprakelijkheid daden buiten werktijd Hoofdelijke aansprakelijkheid Regres werknemer op werkgever

Aansprakelijkheid voor opstallen en dieren Aansprakelijkheid voor bezitter opstal; bij gebruik opstal voor bedrijf voor degene die bedrijf uitoefent Aansprakelijkheid voor eigenaar dier (bij bedrijf, etc.) Tenzij-regel Bij ophitsing dier is eigenaar ook aansprakelijk met regres op ophitser.