B. Cultuur, structuur en institutionalisatie

Maatschappelijke organisatie Macrosociaal niveau: samenlevingen in hun totaliteit Individuele niveau Horde Stam Chiefdom Staat Mesosociaal niveau: maatschappelijke instellingen Socialisatie: sociaal leergedrag Sociale structuur Relaties Posities Rollen Cultuur Verwachtingen, Normen Waarden … Instituties (Gezin, school, bedrijf, …) Institutionalisatie Cultuurvorming en structuurvorming Vervullen van de taken en rollen, verbonden met maatschappelijke posities, binnen maatschappelijke instituties

Cultuur Cultuur = de overdracht van gedrag via sociale leerprocessen, waardoor gedragingen zich in een gemeenschap verspreiden, overgaan van de ene generatie op de andere en daardoor een kenmerk van een gemeenschap worden (en niet van individuele leden) Is cultuur een specifiek menselijke eigenschap? Antropologische omschrijving: de sociale leerprocessen zijn onlosmakelijk verbonden met de capaciteit tot het hanteren van symbolen (TAAL): daardoor wordt cultuur tot een specifiek menselijke eigenschap gereduceerd Ethologische omschrijving: alle sociale leerprocessen – ook imitatie, observatie en inleving – spelen een rol bij de overdracht van gedrag naar een volgende generatie

Is cultuur een specifieke menselijke eigenschap? NEEN: er is overdracht van gedrag via sociale leerprocessen bij dieren en dus ook cultuur (zie culturele primatologie),

Probleemoplossend gedrag bij kraaien Bron:Weir, Alex A. S., Chappell, Jackie, Kacelnik, Alex, Shaping of Hooks in New Caledonian Crows Science 2002 297: 981- Zie: http://users.ox.ac.uk/~kgroup/tools/media.shtml

Is cultuur een specifieke menselijke eigenschap? JA: de culturele verworvenheden van menselijke samenlevingen verschillen kwalitatief en kwantitatief van die van andere dieren Waarom? Omwille van de technieken waarover mensen beschikken om cultuur over te dragen: enkel de mens beschikt over een gevorderde capaciteit tot het hanteren van symbolen, waardoor andere vormen van overdracht, zoals taal en de creatie van externe opslagplaatsen van kennis en informatie, mogelijk zijn Rock art panel near Kilmartin, Argyll in Scotland. Rare ringed rosette design also seen in Scotland and Ireland. c. 3000 bce - 700 bce, Bronze Age in Europe from the end of the Stone Age in Europe.

Componenten van cultuur: NORMEN Probleemsituaties Wat : “opvattingen over hoe men zich dient te gedragen” Normen ontstaan op een evolutieve manier (cf. SUMNER): Wetten en normen Effectieve handelingswijze Gewoonte (Sumner:folkways) Rationalisatie Normen (Sumner:mores) Sancties

Waarden en ideologieën Waarden = abstracte leefregels die fungeren als criteria bij het bepalen en het evalueren van gedrag, bvb. altruïsme Ideologie = congruente complexiteit van waarden, normen en denkbeelden die boven elke discussie verheven staat en die het bestaan en het functioneren van groepen verrechtvaardigt, bvb. nationalisme

The Inglehart Values Map visualizes the strong correlation of values in different cultures. Countries are clustered in a remarkably predictable way. Bron: http://www.worldvaluessurvey.com/

SOCIALE STRUCTUUR Bevat drie elementen: sociale posities netwerken van sociale relaties grenzen tussen sociale structuur en omgeving positie relatie Grens

Sociale rol, rollenset, statusset, rollenconflict, rollensegregatie! Sociale positie met rollenset In één persoon verenigd?: Statusset Nucleaire gezin Universiteit

Sociale rol, rollenset, statusset, rollenconflict, rollensegregatie!

INSTITUTIONALISERING. Cultuur en structuur raken elkaar vooral waar normen en waarden betrekking hebben op de interacties tussen personen of groepen van personen. Dit op-elkaar-betrokken-geraken noemt institutionalisering. Institutie: “constellatie van rollen die het gedrag van de leden van de samenleving (of een bepaalde deelgroep) reguleert met betrekking tot zekere waarden van het gemeenschapsleven” Twee parallelle processen Cultuurvorming: ontwikkeling van waarden en normen Structuurvorming: de vorming van netwerken van sociale relaties en posities uit de interacties tussen individuen

Structuurvorming Cultuurvorming

Voorbeeld van institutionalisering Cultuurvorming: milieubewustzijn en duurzame ontwikkeling Structurering: markt van CO2 emissierechten