1

Voedselverlies in ketenperspectief Willy Sarlee OVAM – Dienst beleidsinnovatie 15/10/2012 2

Onderzoek “Voedselverlies in ketenperspectief” (1/20) gestart in april 2011 tot begin juli 2012 Uitgevoerd door Tritel Eerste deel = keten in beeld brengen en aanduiden waar er mogelijkheden zitten => Globaal beeld van de problematiek Tweede deel = vier thema's onderzoeken => Beleidsaanbevelingen geformuleerd 1/20 Willy Sarlee 15/10/2012 3

Ketenoverleg In een eerste fase is heel de keten ontleed. Voor iedere schakel werd bekeken welke mogelijkheden er waren. Dit gebeurde in overleg met de stakeholders en de Interdepartementale werkgroep voedselverlies. Dit overleg is heel het project door gelopen. 2/20 Willy Sarlee 15/10/2012 4

Definitie voedselverlies en nevenstromen Onze werkdefinitie van Voedselverlies “elke reductie in het voor menselijke consumptie beschikbare voedsel dat in de voedselketen, van oogst tot consumptie, plaatsvindt” Spraakverwarring! Ned Frans Engels Voedselafval Déchets alimentaire Food waste Voedselverspilling Gaspillage alimentaire Voedselverlies Food losses Nevenstromen 3/20 Willy Sarlee 15/10/2012 5

Definitie voedselverlies en nevenstromen Verduidelijking van de begrippen 4/20 Willy Sarlee 15/10/2012 6

Eerste fase: cijfers voedselverlies en nevenstromen Op basis van de data die momenteel beschikbaar zijn, komen we tot de volgende raming van het voedselverlies en de nevenstromen (in ton per jaar) Om dit beeld van de grootte-orde van de stromen te verkrijgen werd een beroep gedaan op data van het Integraal Milieu Jaar Versla(IMJV). Daarnaast is in het begin van de keten een meting gedaan door Departement Landbouw en één op het einde van de keten door de OVAM. Primaire sector Voedings industrie Distributie Voedings diensten Consument Totaal 425.000-700.000 1.073.000 116.000 166.000 165.000 - 235.000 1.936.000 - 2.290.000 5/20 Willy Sarlee 15/10/2012 7

Voedselverlies in de primaire sector: studie Departement Landbouw 6/20 Willy Sarlee 15/10/2012 8

Voedselverlies in het restafval – studie van de OVAM Er is gezocht naar voedsel in het restafval. Ongeveer 12% is voedselverlies en daarvan is 5% vermijdbaar. Van de ongeopende verpakkingen wordt 21% weggegooid voor het voedsel vervallen is - en 37% waar de “Ten minste houdbaar Tot” (THT) is overschreden … Er zit dus een kleine, maar substantiële, hoeveelheid voedsel waarvan de houdbaarheid niet is overschreden in het restafval. Vlaanderen heeft een performant afvalinzamelingsysteem. Het huisvuil is nauwelijks nog 114 kg pppj ...Er is thuiscompostering, kippen, gft-inzameling, diftar … met resultaten. Ook op het vlak van voedselverlies/verspilling. 7/20 Willy Sarlee 15/10/2012 9

En daarbij kijken we ook uit naar Europa. Cijfers: conclusie Er zijn nog veel hiaten in het globaal beeld van het voedselverlies en de nevenstromen in Vlaanderen maar we gaan dat beeld zeker nog scherper te krijgen met meer onderzoek. Daar is al mee gestart: Fevia: start van het project Voedselverlies in het kader van Fabriek van de toekomst Comeos: bevraging We zullen, in het ketenoverleg dat werd opgestart in dit project, en dat we willen verder zetten, de resultaten van dit, en ander onderzoek verder opvolgen. En daarbij kijken we ook uit naar Europa. 8/20 Willy Sarlee 15/10/2012 10

Cijfers en verder In het onderzoek van de cijfers heeft Europa een belangrijke rol: - definities worden best op dit niveau overeengekomen - de Euralcodes voor de registratie moeten uniform zijn voor heel Europa OVAM gaat terzake alvast een proefproject uitvoeren en de resultaten voorstellen aan Eurostat. Daarnaast is er het Fusionsproject – een EU-FP7-project dat gaat focussen op de definitie en de cijferproblematiek We wachten niet op de resultaten van dit onderzoek maar plannen nu al acties maar wel het globale beeld voor ogen houden. Daarom geven we nog één cijfer mee – ter vergelijking. 9/20 Willy Sarlee 15/10/2012 11

Globaal beeld: ter vergelijking (Bron: Fevia, Duurzaamheidsverslag pgn 49) 10/20 Willy Sarlee 15/10/2012 12

Globaal beeld: voeding, voedselverlies en nevenstromen Globaal beeld: +/- 20 miljoen ton voeding geproduceerd door de voedingsindustrie (75% Vl) +/- 2 miljoen ton nevenstromem en voedselverlies in de keten +/- 200.000 ton voedselverlies in het restafval en gft Dit is voedselverlies in ketenperspectief – daarom willen we dit over heel de keten bekijken. De relatief “kleine” fractie voeding die we vinden in het restafval moet er natuurlijk uit – en dat zullen we aanpakken Maar daarnaast is het natuurlijk heel interessant om de scope te verbreden tot die 2 miljoen ton en er voor te zorgen dat die optimaal wordt gevaloriseerd. 11/20 Willy Sarlee 15/10/2012 13

De cascade van waardebehoud 12/20 Willy Sarlee 15/10/2012 14

Verder verloop: vier pistes 1) houdbaarheidsinformatie 2) sociale kruideniers en voedselbanken 3) verpakkingen 4) vermijden van voedselverlies door productie-uitval 13/20 Willy Sarlee 15/10/2012 15

1) Houdbaarheidsinformatie TGT – Te gebruiken tot = weggooien THT – Ten minste houdbaar tot = NIET weggooien De consument kent het verschil niet en gooit dingen weg die nog goed eetbaar zijn. 14/20 Willy Sarlee 15/10/2012 16

1) Houdbaarheidsinformatie Verbetermogelijkheden vergen een ketenaanpak Niet alleen de houdbaarheidsinformatie kan duidelijker op de producten Ook de distributie kan op dit vlak inspanningen doen ( zie proefproject St Vincentius) Maar ook de consument moet het verschil kennen tussen de TGT en de THT en de overheid moet daaromtrent informatie geven. Het FAVV heeft al alle nodige info opgelijst en beschikbaar gesteld 15/20 Willy Sarlee 15/10/2012 17

2) Voedselbanken en sociale kruideniers De sociale distributie speelt in het voorkomen van voedselverlies een cruciale rol. De voedselbanken verdeelden vorig jaar 13.385 ton voedsel De sociale kruideniers, een nieuw fenomeen dat in de loop van de laatste jaren is ontstaan, helpen nu al in 14 steden duizenden mensen verder. Verbetermogelijkheden: - Vooral logistiek zijn hier mogelijkheden: het inzetten op het verbeteren van het transport en de logistieke koudeketen door bvb het stimuleren van koelwagens werd als een heel zinvolle maatregel ervaren. 16/20 Willy Sarlee 15/10/2012 18

Verbetermogelijkheden: 3) verpakkingen De voedselverpakkingen verbeteren zeer snel, heel wat innovaties worden doorgevoerd en kunnen het voedselverlies beperken. Verbetermogelijkheden: - er zijn actieve verpakkingen, intelligente verpakkingen … en MAP-verpakkingen ( “modified atmosphere packaging”). - Portionering - Het gevolg hiervan, dat soms méér verpakking die voedselverlies voorkomen, wordt aanvaard. Al zal gezocht moeten worden naar een goed evenwicht. 17/20 Willy Sarlee 15/10/2012 19

3) verpakkingen Het is méér dan verpakken. Het is ook vervoeren en bewaren en koelkastbeheer: de t° in koelkasten is niet altijd ideaal en eens de verpakking geopend, weet de consument ook niet altijd tot wanneer iets bewaard kan worden. Hier is zeker ook ruimte voor ecodesign. 18/20 Willy Sarlee 15/10/2012 20

4) Productieverlies Maatregelen voorstellen om productieverlies te voorkomen zijn moeilijk omdat er heel grote verschillen zijn van product tot product. Verliezen zijn ook vaak veroorzaakt door klimaatomstandigheden en voedselcrisissen … Verbetermogelijkheden vergen veel onderzoek, product per product: - innovaties zijn te vinden in het bevorderen van de samenwerking en de efficiëntie in de keten. - er loopt al veel onderzoek: BBT studies (Best Beschikbare Technieken) van groenten en fruit, vlees van VITO, het Genesys-project van het ILVO … Overgang naar het breder kader van de “Bio Based Economy” (BBE). 19/20 Willy Sarlee 15/10/2012 21

Onderzoek verpakkingen Voedselbanken/sociale kruideniers Verdere werking Onderzoek verpakkingen Voedselbanken/sociale kruideniers Houdbaarheidsinformatie Verder werken aan de cijfers Ketenwerking - in het ketenoverleg Voedselverlies - in de Interdepartementale werkgroep voedselverlies - in de Europese initiatieven ter zake: het Fusionsproject – de ontwikkeling van indicatoren … Doel: EU-target = -50% voedselverlies in 2020 met een ketenaanpak is het haalbaar. 20/20 Willy Sarlee 15/10/2012 22

Dank voor uw aandacht 23

24