Duurzaamheid in het innovatiebeleid DG Innovatie Theo Roelandt 12 Juni 2003

Innovatiebeleid “Economie staat niet los van het sociale en economie staat niet los van het duurzame.” “Economie en duurzaamheid zijn broer en zus.”

Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Innovatiebeleid Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Ambitie en hoofdlijnen innovatiebeleid Duurzaamheid in het innovatiebeleid

Het belang van innovatie Innovatiebeleid Het belang van innovatie Circa 50% van de economische groei is het gevolg van innovatie. Door demografische ontwikkelingen (‘vergrijzing’ en ‘ontgroening’) neemt het belang van innovatie verder toe. Toenemende internationale concurrentie dwingt tot “concurrentie op kennis”. Innovatie kan een bijdrage leveren aan oplossen maatschappelijke knelpunten. Het is belangrijk om nu te investeren in kennis, want achterstanden zijn moeilijk in te halen

Innovatiebeleid Het economisch succes van Nederland in de jaren 90 is meer dan elders gedreven door vergroting van het arbeidsaanbod, innovatie blijft duidelijk achter

Naar een ander groeimodel Innovatiebeleid Naar een ander groeimodel Uitdaging Welvaart Werkgelegenheid Loonmatiging Benutting arbeidspotentieel Recent Groeimodel Groei Productiviteit Innovatiekracht Groeimodel van de toekomst Bron:Monitor

Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Innovatiebeleid Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Ambitie en hoofdlijnen innovatiebeleid Duurzaamheid in het innovatiebeleid

Hoe staat Nederland ervoor? Innovatiebeleid Hoe staat Nederland ervoor? Nederland zit nog in de top-5 van Europa, echter we verliezen terrein en op onderdelen kraakt het behoorlijk Wetenschap is van topkwaliteit, maar leidt tot weinig innovatie; Beperkte instroom kenniswerkers gecombineerd met dreigende “braindrain”; Groeiende achterstand R&D-intensiteit Nederlands bedrijfsleven; Beperkte dynamiek: relatief weinig nieuwe innovatieve bedrijven.

Innovatiebeleid Hoe staat Nederland ervoor? Werkelijkheid en Europese ambitie liggen nog ver uit elkaar! Relatieve Afwijkingen van EU-Kopgroep R&D-uitgaven van bedrijven Innovatieve bedrijven in de industrie Innovatieve bedrijven in de dienstverlening Innovatieve bedrijven met samenwerkingsverbanden Omzet met nieuwe of verbeterde producten in de industrie Innovatie index Gemiddelde verandering in trend indicatoren in procenten (1995/1997-1999/2000) “Losing Momentum” “Moving Ahead” “Catching Up” “Falling Further Behind” VK Duitsland Finland Ierland Denemarken Frankrijk Spanje België Luxemburg Italië Oostenrijk Portugal Zweden Griekenland Nederland Verslechtering Relatieve Positie Nederland (Verlies van Momentum) Bron : CBS 2001, OECD 2001

Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Innovatiebeleid Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Ambitie en hoofdlijnen innovatiebeleid Duurzaamheid in het innovatiebeleid

Ambitie: in de Europese voorhoede zitten! Innovatiebeleid Ambitie: in de Europese voorhoede zitten! Doelstelling: Regeerakkoord: herstellen van de concurrentiekracht via o.a. onderwijs en kennis. Ambities: Europese raad van Lissabon (2000): EU in 2010 als meest concurrerende en dynamische kenniseconomie ter wereld.  Nederland wil binnen EU tot kopgroep behoren! Europese raad van Barcelona (2002): R&D-uitgaven verhogen tot 3% van BBP waarbij tweederde afkomstig moet zijn van bedrijven.  Nederland ambivalent!

Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor aanpakken uitdagingen Innovatiebeleid Bedrijven O&O- instellingen Samenwerk- ings - verbanden Randvoorwaarden EZ OC&W Dubbele gezamenlijke verantwoordelijkheid: Overheid en partijen • Marktpartijen: bewustzijn lange- termijn belang van innovatie; acties aanpassen op basis van dit bewustzijn Universiteiten Overheid: consistent beleid gericht op goede prikkels en randvoorwaarden Binnen de overheid: EZ en OC&W EZ: verzorgen prikkels en randvoorwaarden voor bedrijven, infrastructuur en samenwerkingsverbanden ter bevordering innovatie OC&W: verzorgen prikkels voor O&O- instellingen en samenwerkingsverbanden voor verbeteren valorisatie en kwantiteit technisch opgeleiden Gezamenlijke verantwoordelijkheid voor aanpakken uitdagingen Bedrijven Consumenten Vakdepartementen

Beleidsagenda: de hoofdlijnen (1) Dossier innovatiebeleid Beleidsagenda: de hoofdlijnen (1) Versterken innovatieklimaat: Nederland aantrekkelijk maken om in en mee te innoveren Maatregelen: Kenniswerkers, Intellectueel eigendom, Mobiliseren privaat kapitaal Dynamiek: naar meer bedrijven die innoveren Maatregelen: Stimuleren private R&D, bevorderen R&D-samenwerking, Kennisoverdracht,Technostarters, Acquisitie

Beleidsagenda: de hoofdlijnen (2) Dossier innovatiebeleid Beleidsagenda: de hoofdlijnen (2) Aanpakken van de paradox Maatregelen: Publiek-private samenwerking, andere aansturing universiteiten Excellentie op een aantal sleuteltechnologieën Maatregelen: Samenbrengen publiek onderzoek en bedrijven en focus van de inspanningen

Toolbox innovatiebeleid Communicatie (advies, voorlichting) Samenwerking (organiserend vermogen, netwerken) Financiële prikkels (subsidies) Voorzieningen (randvoorwaarden, infrastructuur)

Het nieuwe instrumentarium vanuit het perspectief van de ondernemer Bedrijven 1 Maak kennis met de mogelijkheden van de bestaande kennis en technologie: Kennisoverdracht 2 Ga zelf vernieuwen en onderzoeken: WBSO 3 Maak gebruik van kennis van anderen door samen te werken in projecten: samenwerkingsinstrument 4 Werk aan lange termijn kennisopbouw op voor Nederland cruciale terreinen: Programmatisch Onderneem met kennis: Technostarters 5 6 Zorg voor goede mensen en houd kwaliteit op peil: Menselijk kapitaal Het nieuwe instrumentarium vanuit het perspectief van de ondernemer Innovatiebeleid

Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Innovatiebeleid Opbouw Het belang van innovatie Hoe staat Nederland ervoor? Ambitie en hoofdlijnen innovatiebeleid Duurzaamheid in het innovatiebeleid

Duurzaamheid in het innovatiebeleid Goed innovatieklimaat kenniswerkers technostarters generieke instrumenten ICES/KIS3 (kabinetsbreed) Sleuteltechnologieën katalyse scheidingstechnologie (wordt verkend) Technologische samenwerking Transitie Duurzame Energiehuishouding Indirect direct

Innovatiebeleid Katalyse (1) Versnelt chemische en/of biologische omzettingen in industriële processen. Toepassing in ca. 80% chemische productieprocessen. Potentieel tot doorbraken in efficiency. Ontwikkelen oplossingen overstijgt reikwijdte, draagkracht, competenties van een enkel bedrijf of bestaande samenwerkingsverbanden. Generieke instrumentarium schiet tekort.  Gezamenlijke strategieontwikkeling en samen investeren

Katalyse (2) Stapsgewijze aanpak Innovatiebeleid Katalyse (2) Stapsgewijze aanpak 1989-1998: IOP Katalyse, versterking van de ‘kennisbasis’. 1998: technologieradar, verkenning strategisch potentieel. 2000: Roadmap Katalyse, gezamenlijke aanpak georganiseerd. 2002: oprichting ACTS. 2003: voorstel in 6e Kaderpogramma. Rol EZ: Communicatie Organiserend vermogen Financier

Scheidingstechnologie Innovatiebeleid Scheidingstechnologie Waar gaat het om? Bijv. destillatie, adsorptie, kristallisatie, extractie, filtratie Aanpak: Quick scan potentieel (economie, kennis, duurzaamheid) Verkenning: drie knelpunten voor innovaties geïdentificeerd Mei 2003: Workshop met actoren  Draagvlak voor gezamenlijk uitvoeren roadmap Rol EZ: Communicatie, organiserend vermogen Impact Environmental Savings • Energy consumption - 50% Energiegebruik scheidingsprocessen (petro)chemische industrie bedraagt ca. 200 PJ / jaar Economic Variable cost reduction

Energietransitie (1) Waar gaat het om? Innovatiebeleid Energietransitie (1) Waar gaat het om? Systeeminnovaties (techniek, economisch, sociaal)….. …..Naar duurzame energiehuishouding (betrouwbaar, efficiënt, milieuneutraal) Hoe doen we dat? Robuuste elementen lange termijn: biomassa, waterstof, efficiency Daarnaast: Duurzaam Rijnmond, Beleidsvernieuwing Gemengde projectteams (bedrijven, overheid, kennis, NGO’s) Stakeholders zoeken, bij aanpak betrekken Resultaten tonen: eind 2003 ten minste 10 transitie-experimenten

Energietransitie (2) Wie doen er mee? Innovatiebeleid Energietransitie (2) Wie doen er mee? Grote bedrijven: Shell, Essent, Akzo, Eneco, etc. Kleinere bedrijven: BTG, ATO, etc. Kennisinstellingen: ECN, Novem, TNO etc. NGO’s: Stichting Natuur en Milieu, NIDO etc. Rol van EZ Deelnemer (‘partner’), soms aanvoerder (commitment, conistentie) Makelaar, facilitator (‘experimenteerruimte’), soms financier (PPS) Beoogd resultaat Betekenisvolle bijdrage aan (internationale) duurzaamheid op termijn Richting geven aan ‘Lissabon-agenda’: dynamische duurzame kenniseconomie

Innovatiebeleid “Economie staat niet los van het sociale en economie staat niet los van het duurzame.” “Economie en duurzaamheid zijn broer en zus.”