Een lokale rekenkamer is wat hij onderzoekt Prof. dr. R. Hoppe Vakgroep STeHPS Faculteit Management en Bestuur (MB) Universiteit Twente

Lokale rekenkamers: tussen leren en controleren en verantwoorden. “I started out thinking that it was bad for organizations not to evaluate, and I ended up wondering why they ever do it.” Aaron Wildavsky “Evalueren is anderen behandelen zoals je nooit zelf behandeld zou willen worden.” Rob Hoppe

Functies rekenkameronderzoek Controleren (C), vaststellen van de mate waarin processen goed verlopen en beleidseffecten worden gerealiseerd, ten behoeve van gemeentelijke besluitvorming; Controleren (C), vaststellen van de mate waarin processen goed verlopen en beleidseffecten worden gerealiseerd, ten behoeve van gemeentelijke besluitvorming; Leren (L), Verbeteren van de beleidsinhoud en processen op grond van vastgestelde onvolkomenheden en mogelijkheden voor verbetering; Leren (L), Verbeteren van de beleidsinhoud en processen op grond van vastgestelde onvolkomenheden en mogelijkheden voor verbetering; Verantwoorden (V), inzichtelijk maken van de mate waarin processen goed verlopen en beleidseffecten worden gerealiseerd naar burger en maatschappelijke organisaties. Verantwoorden (V), inzichtelijk maken van de mate waarin processen goed verlopen en beleidseffecten worden gerealiseerd naar burger en maatschappelijke organisaties.

De lokale rekenkamer als ‘grensganger’ College van B&W Gemeentelijke uitvoerings- organisatie Lokale rekenkamer Gemeenteraad Pers, burgers, bedrijven & instellingen

College Diensten Raad Burger Rekenkamer Accent op controleren

College Diensten Raad Burger Rekenkamer Accent op leren

College Diensten Raad Burger Rekenkamer Accent op verantwoorden

Wat kiezen we? 1. zwaartepunt bij controlerende functie 1. zwaartepunt bij controlerende functie 2. stimuleren lerende functie bij college en raad 2. stimuleren lerende functie bij college en raad 3. stimuleren verantwoordingsfunctie bij college en raad 3. stimuleren verantwoordingsfunctie bij college en raad

Wat gaan we doen? Onderzoek van de rekenkamer en programmering: Onderzoek van de rekenkamer en programmering: Typen onderzoek en programmering Typen onderzoek en programmering

Maak onderscheid tussen Systematisch onderzoek Systematisch onderzoek Groot beleidsmatig of financieel belang Groot beleidsmatig of financieel belang Responsief onderzoek Responsief onderzoek Aanwijzingen voor problemen bij onderdelen van beleid Aanwijzingen voor problemen bij onderdelen van beleid Geprogrammeerd onderzoek Geprogrammeerd onderzoek Regulier onderzoek in jaarprogramma Regulier onderzoek in jaarprogramma Onderzoek o.g.v. urgente behoefte Onderzoek o.g.v. urgente behoefte

Vormen van rekenkameronderzoek (a) TypeOmschrijvingMogelijk voorbeeld Geprogrammeerd systematisch onderzoek 1. Systematisch effectonder- zoek Onderzoek naar maatschappelijke effecten (doelbereiking, effectiviteit, doelmatigheid) van beleid met een dusdanig beleidsmatig en financieel belang dat onafhankelijk onderzoek gewenst is Onderzoek naar de effecten van de wederopbouw van Roombeek 2. Systematisch inhouds- onderzoek Onderzoek naar de technisch- bestuurlijke kwaliteit van de inhoud van beleid(skaders) met een dusdanig beleidsmatig en financieel belang dat onafhankelijk onderzoek gewenst is Onderzoek naar de mate waarin de beleids­ doelstellingen in het mobiliteitsbeleid SMART zijn geformuleerd

Vormen van rekenkameronderzoek (b) Geprogrammeerd responsief onderzoek 3. Responsief effectonderzoek Onderzoek naar beleid waarbij globale indicaties van problemen in doelbereiking, effectiviteit en/of doelmatigheid een onafhankelijk onderzoek vergen Onderzoek naar mobiliteitsbeleid indien er in de toekomst sprake zou zijn van structurele files 4. Responsief specifiek procesonder- zoek Onderzoek naar het procesverloop bij specifieke beleidsonderwerpen waarbij er globale indicaties zijn van zodanige problemen in het proces dat onafhankelijk onderzoek gewenst is Onderzoek naar de totstandkoming van het Van Heekplein 5. Responsief procesonder- zoek Procesonderzoek bij indicaties dat bepaalde processen (kaderstelling, beleidsvorming, uitvoering, evaluatie, opvolging Rekenkameraanbevelingen) onvolkomenheden vertonen Onderzoek naar de mate waarin gemeentelijk beleid wordt geëvalueerd en de kwaliteit van de beleidsevaluaties 6. Responsief inhoudsonder- zoek Onderzoek naar de technisch-bestuurlijke kwaliteit van de inhoud van beleid(skaders) waarbij er globale indicaties zijn van zodanige problemen dat onafhankelijk onderzoek gewenst is Onderzoek naar de mate waarin de beleids­ doelstellingen in de programmabegroting SMART zijn geformuleerd

Vormen van rekenkameronderzoek (c) Kortlopend onderzoek 7. Urgent behoefte- onderzoek Kortlopend onderzoek naar doelbereiking, procesverloop of technische-bestuurlijke kwaliteit van de inhoud van beleid, waarbij onzekerheid over feiten op korte termijn door onafhankelijk onderzoek moet en kan worden verminderd Onderzoek naar de bezettingsgraad van de Van Heekgarage en parkeervoorziening en in de omgeving

Hoe onderzoek daadwerkelijk te kiezen? Stap 1. Vaststelling soorten onderzoek voor een gegeven jaar. Stap 1. Vaststelling soorten onderzoek voor een gegeven jaar. Stap 2. Inventariseren van een ‘long list’ van beleidsonderwerpen per soort van onderzoek. Stap 2. Inventariseren van een ‘long list’ van beleidsonderwerpen per soort van onderzoek. Stap 3. Vaststelling van uit te voeren onderzoeken (‘short list’ + keuze) Stap 3. Vaststelling van uit te voeren onderzoeken (‘short list’ + keuze)

Ad Stap 1. Vaststelling soorten onderzoek in gegegeven jaar 1. soorten onderzoek die in beginsel in aanmerking komen 1. soorten onderzoek die in beginsel in aanmerking komen 2. algemene prioritering voor soorten onderzoek 2. algemene prioritering voor soorten onderzoek 3. prioritering geldig voor dit jaar 3. prioritering geldig voor dit jaar 4. inschatting capaciteit (tijd + budget) per onderzoekssoort 4. inschatting capaciteit (tijd + budget) per onderzoekssoort 5. keuze van dit jaar uit te voeren soorten onderzoek 5. keuze van dit jaar uit te voeren soorten onderzoek

Tabel 7: Van prioriteit via capaciteit naar onderzoek dat wordt verricht (invulling is een denkbeeldig voorbeeld) Type Algemene prioriteit Prioriteit dit jaar Benodigde capaciteit Beschikbare capaciteit Aantal onderzoek Geprogrammeerd systematisch onderzoek 1. Systematisch effectonderzoek 33 5 maanden € Systematisch inhoudsonderzoek 11 3 maanden € Geprogrammeerd responsief onderzoek 3. Responsief effectonderzoek 23 4 maanden € Responsief specifiek procesonderzoek 21 4 maanden € Responsief procesonderzoek 11 4 maanden € Responsief inhoudsonderzoek 12 3 maanden € Kortlopend onderzoek 7. Urgente behoefte- onderzoek 22 2 maanden € 1000

Stap 2. Inventarisatie van onderwerpen Vraag individuele raadsleden Vraag individuele raadsleden Vraag evt. raad als geheel Vraag evt. raad als geheel Vraag burgers Vraag burgers Overleg met… Overleg met…

Stap 3. Vaststelling uit te voeren onderzoeken

SLOT Kies om te beginnen één duidelijke hoofdfunctie voor uw LR. Kies om te beginnen één duidelijke hoofdfunctie voor uw LR. Goed onderzoek door gemengde LR’s vergt goed ‘grenzenwerk’: Goed onderzoek door gemengde LR’s vergt goed ‘grenzenwerk’: Afbakening tussen deskundigheid en betrokkenheid; Afbakening tussen deskundigheid en betrokkenheid; EN TEGELIJK: afstemming tussen die beide. EN TEGELIJK: afstemming tussen die beide. Beschouw uw LR als avontuur en experiment. Beschouw uw LR als avontuur en experiment.