Onderzoeksleerlijn KHLeuven DLO Uitwisseling KHLeuven – Hogeschool De Kempel 12-12-12

Onderzoeksvaardigheden Probleemoriëntering Uitdenken van onderzoeksplan Formuleren van onderzoeksvragen Doordacht gebruik van gegevens Verzamelen en genereren van informatie Trekken van conclusies Analyseren van gegevens Rapporteren en presenteren Onderzoekscyclus Onderzoeksvaardigheden

Onderzoekscompetent bachelor? Probleemoriëntering Uitdenken van onderzoeksplan Formuleren van onderzoeksvragen Doordacht gebruik van gegevens Verzamelen en genereren van informatie Trekken van conclusies Analyseren van gegevens Rapporteren en presenteren Onderzoeks-vaardig-heden Onderzoe-kende grond-houding (attitude) Conceptuele voorkennis en kennis normen en waarde onderzoek

Onderzoekscompetent bachelor? Bachelor niveau 6 Onderzoekende grondhouding (attitude) Onderzoeks-vaardigheden Conceptuele voorkennis en kennis normen en waarde onderzoek

Historiek - EQF Van EQF naar onderzoekscompetenties leraar (bachelor niveau 6)

Historiek – EQF Bachelor niv 6 (2008) De voor niveau 6 relevante leerresultaten Kennis gevorderde professionele kennis kritisch inzicht in theorieën en beginselen Vaardigheden “absoluut vakmanschap” innovatief Competentie management van complexiteit zelf verantwoordelijk voor beslissingen in onvoorspelbare contexten zelf verantwoordelijk voor het management van professionele ontwikkeling van zelf, anderen en groepen 6

Historiek – Vlaanderen niveau 6 (2009) Kennis en vaardigheden Kennis en inzichten uit een specifiek domein kritisch evalueren en combineren Complexe gespecialiseerde vaardigheden toepassen, gelieerd aan onderzoeksuitkomsten Relevante gegevens verzamelen en interpreteren en geselecteerde methodes en hulpmiddelen innovatief aanwenden om niet-vertrouwde complexe problemen op te lossen Context, autonomie en verantwoordelijkheid Handelen in complexe en gespecialiseerde contexten Functioneren met volledige autonomie en een ruime mate van initiatief Medeverantwoordelijkheid op nemen voor het bepalen van collectieve resultaten 7

Historiek - KHLeuven Bachelorproef - 2011 Bachelorproef Onderdeel 1 bijv Eindstage Onderdeel 2 bijv Portfolio Onderdeel 3 bijv Overall toets Onderdeel 4 bijv Scriptie … Cluster van toetsen/afstudeer werken die aantonen dat de student de eindkwalificaties behaalde Student bewijst hierin het beheersen van informatie- en onderzoeksvaardig heden Kan verscheidene vormen aanemen bijv. eindwerk, scriptie, project, innovatiestage, afstudeerwerk, stageverslag Bachelorproef - 2011

Historiek - KHLeuven IOO Informatie- en onderzoekscompetenties, Centrale diensten KHLeuven, 2009 Blauwdruk voor een leerlijn informatievaardigheden, Associatie KULeuven, DIDL-werkgroep Afgetoetst aan (inter)nationale literatuur oa Ontwikkeling door onderzoek, een handreiking voor leraren, Kallenberg ea, 2007 Praktijkonderzoek in de school, Van der Donk en Van Lanen, 2009 Developing undergraduate research and inquiry, Jenkins & Healey, 2009 Basisprincipes praktijkonderzoek, F. Harinck, 2009 IOO-competentieprofielen, Elen et al. 2006 Doelen IOO, Elen J., Verbrugh A., et al 2006, 2009 Onderzoekend leren stimuleren, De Groof, Donche, Van Peteghem, 2012 …

Onderzoekscompetent niveau 6 rol reflectie Onderzoe-kende grond-houding (attitude) Conceptuele voorkennis en kennis normen en waarde onderzoek Probleemoriëntering Uitdenken van onderzoeksplan Formuleren van onderzoeksvragen Doordacht gebruik van gegevens Verzamelen en genereren van informatie Trekken van conclusies Analyseren van gegevens Rapporteren en presenteren Onderzoeks-vaardig-heden Rol reflectie/kritisch denken: aansturende en kwaliteitsbewaker

Concretisaties / voorbeelden Attitude Onderzoekende grondhouding (kenmerken) Concretisaties / voorbeelden   Student is nieuwsgierig en onderzoekslustig Nieuwsgierigheid / willen weten of begrijpen/ goesting/ intrinsieke motivatie/ onderzoekslust Student groeit van geven van goede antwoorden naar stellen van goede vragen Groeien van ‘het geven van geijkte en/of oppervlakkige antwoorden’ naar ‘het stellen van goede vragen’. Dit gaat over het vanzelfsprekende verlaten , maar ook over een open instelling, het uitstellen van een oordeel. Student durft iets uit doelgericht Doelgericht Durven / vragen stellen bij het vanzelfsprekende / gebaande paden kunnen verlaten / origineel of creatief denken, maar altijd met een reden, een doel (dus niet: origineel zijn om het origineel zijn, maar omdat dat je onderwijs / je onderzoeksvraag verrijkt) De student voelt zich (mede)eigenaar Eigenaarschap: je onderzoekt niet ‘om te onderzoeken’ en zeker niet ‘om uit te voeren wat je opgedragen is’, maar omdat het een meerwaarde geeft voor je eigen onderwijspraktijk en/of professionele ontwikkeling. Student deelt resultaten met belanghebbenden Ruimere Relevantie: je deelt je onderzoeksresultaten met andere belanghebbenden.

Concretisaties / voorbeelden Concretisaties / voorbeelden Kennis Verwerven van vakspecifieke en beroepsspecifieke kennis Concretisaties / voorbeelden Student hanteert de vaktaal specifiek voor de leraar Vakdidactische en vakspecifieke termen begrijpen en toepassen   Student ontwikkelt en toont een nieuwsgierigheid ten aanzien van actuele ontwikkelingen binnen het onderwijskader Student integreert onderwijsontwikkelingen in zijn praktijk, student verlegt eigen grenzen door (in overleg met begeleiders) te experimenteren in de klas? Student verwerft kennis en inzicht over onderwijskundig onderzoek Lezen van artikels in (vak)didactische tijdschriften, op zoek gaan naar goede praktijkvoorbeelden, … Kritisch denken, reflectie Kritisch denken, reflectie en discussie Concretisaties / voorbeelden Student evalueert kritisch de methodologische werkwijze en kan deze ter discussie stellen In vraag stellen van zoekstrategie, verwerking van gegevens, formulering van conclusies,…. Student evalueert kritisch het inhoudelijke luik van (zijn) onderzoek en kan dit ter discussie stellen Is de gegevensverzameling objectief gebeurd (niet gekleurd door eigen vooronderstellingen, respect hebben voor andermans mening) Geven de getrokken conclusies een antwoord op de gestelde vraag, zijn ze objectief? Als iemand anders naar de gegevens kijkt, komt hij dan tot dezelfde conclusies? Kan de student de diepgang en breedte van zijn onderzoek in de gegeven context inschatten?  

DLO – onderzoekscyclus onderzoeksvaardigheden Probleemoriëntering Uitdenken van onderzoeksplan Formuleren van onderzoeksvragen Doordacht gebruik van gegevens Verzamelen en genereren van informatie Trekken van conclusies Analyseren van gegevens Rapporteren en presenteren DLO – onderzoekscyclus onderzoeksvaardigheden

Onderzoeks- en informatie-vaardigheden Vaardigheid I Probleemoriëntering Concretisaties - voorbeelden Student herkent een specifiek probleem in een specifieke context (=binnen eigen en/of direct gerelateerde beroepspraktijk) Reflectie op (eigen) onderwijspraktijk, waar ben je wel/niet tevreden over, didactische vraag, afbakenen van een praktijkprobleem Bv. Op welke manier werkt lkr aan een positief leefklimaat?   Student verkent de probleemsituatie: student brengt actoren en factoren in kaart Globaal in kaart brengen van het probleem: wie zijn de betrokkenen, welke zijn de omstandigheden en feiten bv. leerling met bepaald probleem: voorgeschiedenis bekijken, collega’s aanspreken,… Student kan het probleem helder formuleren Tot de kern van het probleem komen, het probleem ontleden, de details zichtbaar maken Student kan het probleem in de grotere context plaatsen Vanuit verschillende invalshoeken kijken naar het probleem, zich bewust zijn van eigen subjectieve visie, het probleem niet te individueel richten , literatuurstudie

Concretisaties / voorbeelden Concretisaties / voorbeelden Vaardigheid II Formuleren van onderzoeksvragen Concretisaties / voorbeelden Student onderscheidt en formuleert een aantal mogelijke hoofdvragen Formuleren van onderzoeksvraag hoeft niet in een keer, het is vaak een proces van voortschrijdend inzicht, door het stellen van verschillende soorten onderzoeksvragen wordt het probleem afgebakend (beschrijvende, vergelijkende, definiërende, evaluerende, verklarende, ontwerpende vragen) (Van der Donk en Van Lanen, p. 120-123)   Student bakent de relevante onderzoeksvragen af Terug inzoomen op het probleem, en zoeken naar de meest geschikte vragen: haalbaar, afgebakend, beantwoordbaar Het kan zijn dat later blijkt dat de onderzoeksvraag toch nog te ruim is en dat je je verder moet beperken (iteratief proces) Student stelt deelvragen op Deelvragen gaan in op onderdelen van de hoofdvraag, overlappen niet en beantwoorden samen de onderzoeksvraag (iteratief proces) Student kan hypothesen formuleren Vaardigheid III Uitdenken van een onderzoeksplan Concretisaties / voorbeelden Student maakt een onderzoeksopzet met (deel-) activiteiten nodig om onderzoeksvragen op te lossen Per deelvraag wordt gekeken welke de mogelijke onderzoeksmethodes zijn om tot een antwoord te komen bv. literatuuronderzoek, interview, …   Student stelt een realistisch plan van aanpak op Opstellen van planning (bv.Gantt-chart) met daarin fasering van onderzoeksactiviteiten in de tijd en inzet van mankracht (interatief) bv. innovatieplan in innovatiestage 3 BaLO

Concretisaties / voorbeelden Vaardigheid IV Verzamelen en genereren van gegevens Concretisaties / voorbeelden Informatievaardigheden (IVa) Student is vertrouwd met een variëteit aan informatiebronnen Databanken, boeken, tijdschriften, papers, kranten, blogs, filmmateriaal, deskundigen, internet, … . WAT MET ANDERSTALIGE BRONNEN?   Student bepaalt de nood aan informatie Per deelvraag worden een aantal trefwoorden geselecteerd, er worden synoniemen voor gezocht. Op basis hiervan begint de student aan de eerste stappen van zijn literatuuronderzoek en let hij erop dat hij het geheel van deelvraag en onderzoeksvraag niet uit het oog verliest Student kan efficiënt informatiebronnen opzoeken Efficiënt gebruik maken trefwoorden en zoekfunctionaliteiten bij gebruik van zoekmachines, databanken, catalogi. Student kan de gevonden informatie verzamelen op een gestructureerde manier Bijhouden van bronnenlijsten, kennismaken met digitale hulpmiddelen om bronnenlijst op te stellen, … Genereren (IVb) Student kent adequate (binnen beroepspraktijk erkende) onderzoeksmethodes en kan onder begeleiding gepaste methodes selecteren en toepassen om informatie te verzamelen Er zijn verschillende onderzoeksmethodes: Observeren, bevragen (interview, enquête, focusgesprek), bestuderen van literatuur, bezoeken, alternatieve vormen voor dataverzameling (fotosort, mindmap, logboek), vakspecifieke onderzoeksmethodes, ontwerponderzoek (nieuwe lesvoorbereiding maken en effect bekijken). (iteratief)

Concretisaties / voorbeelden Concretisaties / voorbeelden Vaardigheid V   Doordacht gebruik van gegevens Concretisaties / voorbeelden Student kent de betrouwbaarheidscriteria om informatie te beoordelen en kan ze toepassen (Va) Autoriteit, volledigheid, actualiteit, controleerbaarheid, nauwkeurigheid, gegevensintegriteit , het gebruik van triangulatie (=gebruik van verschillende bronnen en technieken tegelijk verhoogt de betrouwbaarheid) Student kent de validiteit en betrouwbaarheid van de zelf gegenereerde informatie (Va) Validiteit is de mate waarin de test meet wat ze zou moeten meten Betrouwbaarheid is de mate waarin de test herhaalbaar is, bij hermeting dezelfde resultaten genereert Student kan de bruikbaarheid van de gevonden en gegenereerde informatie inschatten (Vb) Sluit de informatie aan bij de vraag? Student gaat integer om met de gevonden en gegenereerde informatie (Vc) Vertrouwelijke, gevoelige informatie wordt niet verspreid Vaardigheid VI Analyseren van gegevens Concretisaties / voorbeelden Student kan de gegevens van zijn onderzoek op verantwoorde manier bruikbaar maken voor verwerking Enkele elementaire statistische methodes kunnen toepassen, correcte interpretatie van gegevens uit observaties, interviews,… Student kan de gevonden en relevante informatie analyseren Overeenkomsten en verschillen worden bekeken. Data op zo’n manier bewerken dat je het belangrijkste overhoudt, hoofd- en bijzaken onderscheiden (=datareductie)  

Concretisaties / voorbeelden Concretisaties / voorbeelden Vaardigheid VII Trekken van conclusies Concretisaties / voorbeelden Student kan gevonden informatie herkennen als aanvulling, correctie of vervanging van eigen kennis   Student kan gevonden informatie samenvatten Alles wat geweten is samenbrengen tot één geheel Student kan conclusies trekken, hierbij rekening houdend met de context Kan conclusies trekken en weet dat deze kunnen slaan op bv een heel specifieke situatie, klascontext die niet zomaar veralgemeend kan worden Student kan uit de conclusies aanbevelingen formuleren Bv. in innovatiestage: studenten formuleren na try out in partnerschool adviezen in eindproduct Student kan een beredeneerd standpunt innemen Hij kan z’n standpunt voldoende weergeven met relevante en overtuigende argumenten Vaardigheid VIII Rapporteren en presenteren Concretisaties / voorbeelden Student kan mondeling en/of schriftelijk verslag uitbrengen Zie bv. kijkwijzer schriftelijke en mondelinge communicatie   Student kan zijn rapportage aanpassen aan het publiek Onderscheid tussen vulgariserend rapport en wetenschappelijke publicatie Student gebruikt informatie correct en geeft deze correct weer Auteursrechtelijke bescherming, plagiaat, portretrecht (bv foto’s van internet plukken), beroepscode (bescherming van persoonsgegevens, privacy, beroepsgeheim, patentering), netiquette

Leerlijn Onderzoeks- en informatiecompetenties? Jan-sept 2012: Per afdeling: Screening van graad van verankering van IOO-vaardigheden in de curricula van de verschillende opleidingen: welke vaardigheden zijn in meerdere/mindere mate aanwezig Werken aan informatievaardigheden jaar 1 Werken aan onderzoeksvaardigheden jaar 2 Bachelorproef/afstudeerproject met alle competenties jaar 3 In curricula zitten hier en daar fouten, hier en daar bijsturen 2012-2013 en toekomst DLO-breed: Vaardigheden onderbouwen met (on-line)modules voor lectoren en studenten (DLO-breed) Optimaliseren DLO-model onderzoekscompetent Nadenken welke leerervaringen voor studenten opgezet moeten worden omdat student onderzoekscompetent niv 6. Welke onderwijsaanpak? Welke begeleidingsstijl? Hoe leerresultaat optimaliseren Professionaliseringsinitiatieven lectoren en werkveld Afdeling: verder aanpassen curricula