Schoolcijfers, een tweede natuur Maart 2013 Denise van Schelven en Willem de Vos d.e.j.van.schelven@hr.nl en w.a.de.vos@hr.nl

Schoolcijfers, een tweede natuur A. Inleiding B. De praktijk van Schoolcijfers C. Flankerend onderzoek

A. Wat is datageletterdheid? Het systematisch analyseren van bestaande databronnen op school en het gebruiken van analyses voor het vernieuwen (innoveren) van instructie en onderwijzen in de klas, curricula en schoolopbrengsten én het implementeren en evalueren van deze vernieuwingen.

A. Waaraan willen we werken? Het bevorderen van het analyseren, interpreteren en gebruiken van data uit het leerlingvolgsysteem op basisscholen voor het verbeteren van de instructie in de klas (het handelingsrepertoire van de leerkracht) en het planmatig werken met leerlingen en hoe kunnen lerarenopleidingen (Pabo’s) toekomstige professionals hierin opleiden?

A. Onderzoeksopzet Volgen van zes scholen en een Antwerpse school. Drie controle en drie experimentele scholen. De leerkracht centraal. Op de controlescholen voortdurende training tijdens schooljaar 2012-2013 Drie metingen (oktober 2012, juni en december 2013) Kwantitatief en kwalitatief onderzoek (vragenlijsten en interviews) Toetsend en descriptief

A. Conceptueel kader

B. De praktijk van Schoolcijfers Vraagstelling Structuur Interventies en training Opbrengsten Borging en transfer

B. Vraagstelling Na intake vraagstelling met drie componenten: Houding (onderzoekend, pedagogisch) Vakinhoud Datagestuurd werken

Administratieve voorwaarden Datagestuurd werken Visie en cultuur datageletterdheid opbrengstgericht werken schoolleider/ib/ leerkracht Onderwijs- leerproces inhoud onderwijs doelen teamoverleg werkwijze reflectie professionalisering Administratieve voorwaarden leerlingvolgsysteem toetsafname Planmatig ogw analyse resultaten

B. Vraagstelling Hoe kunnen leerkrachten voor het verbeteren van voorbereidend en technisch lezen in de groepen 1 tot en met 4 data analyseren en vertalen naar de groepsplannen?   Deelvragen: Hoe kan de instructie bij het voorbereidend en technisch lezen door de leerkrachten vanuit de groepsplannen zo vormgegeven worden dat alle instructiegroepen instructie krijgen vanuit een goed basisarrangement? Welke data op het gebied van voorbereidend en technisch lezen zijn te gebruiken voor het verbeteren van het technisch lezen? Hoe kunnen de gedurende het project verworven vaardigheden overgebracht worden naar de groepen 5 tot en met 8?

B. Structuur Trainingen, ontwikkeld door onderzoeksteam: Kernteambijeenkomsten Werkbijeenkomsten Teambijeenkomsten Internationale bijeenkomsten Flankerend onderzoek

B. Interventies en training Kernteambijeenkomsten vs. werkbijeenkomsten: beide zijn interventies. Het onderzoeksteam ontwikkelt een werkwijze: Houding Vakinhoud Datageletterdheid

Dataverzameling: - Welke data? - Waarom? - Wanneer? - Hoe? Analyse en interpretatie: - Lezen en begrijpen (1) - Analyseren (2) - Interpreteren (3) Groepsplan maken: - Samenvatten A/I - Leerlingen clusteren - Onderwijsleerproces - Evaluatie - Invullen groepsplan Evalueren en bijstellen: - Wat evalueer je? - Bijstellen: wat betekent dit voor het vervolg ? Doelen stellen: - Schoolniveau (ambitie) - Groepsniveau - SMART, in leerlingtaal

Sterk: houding Sterk: houding Datagestuurd werken… … met data als informatiebron voor het lesgeven in de komende periode … om trends zichtbaar te maken … om te kijken waar leerlingen in hun ontwikkeling op de leerlijnen zijn

Sterk: vakinhoud Sterk: vakinhoud Datagestuurd werken… … vanuit een vakgebied … met actuele data … specifieke kennis over leerlijnen, doelen, toetsen, didactiek

Sterk: planmatig, cyclisch Datagestuurd werken… … volgens een ‘vaste’ werkwijze … om te komen tot werkbare groepsplannen … om het onderwijs te richten, evalueren en sturen

B. Opbrengsten Houdingsverandering leerkrachten (interesse en noodzaak) Kennis toetsen, leerlijnen, doelen Geen losse elementen, maar samenhang Kennis en vaardigheden groepsplannen Trainingspakket, werkwijze Schoolcijfers Eigen expertise onderzoeksteam

B. Borging en transfer Hoe borgen scholen de uitkomsten van Schoolcijfers? Transfer op scholen door middel van ‘train-de- trainer’. In gesprek met pabo over inbedding in curriculum.

‘Het kijken naar leerlijnen en doelen is weer een eye-opener’ ‘Ik zie dat het een geheel is, niet dat de toetsen losstaan van het groepsplan en mijn onderwijs’ ‘Ik maak concreet in mijn groepsplan wat ik de komende periode ga doen’ ‘We verzamelen zoveel gegevens, wat gaan we daarmee doen in ons onderwijs?

C. Flankerend onderzoek op 6 scholen Experi-menteel Controle Totaal N % Aantal lijsten 54   81 135 (deels) vakleerkracht 48 88,9 69 85,2 117 86,7 Andere functie 6 11,1 11 13,6 17 12,6 Niets ingevuld 1 1,2 0,7

C. Flankerend onderzoek Schaal Betrouwbaar-heid Aantal items 1. Toegankelijkheid van data .76 6 2. Kwaliteit van data .80 3. Datagebruik voor verantwoording .72 4. Opvattingen van de gebruiker .84 5 5. Kennis en vaardigheden van de gebruiker .82 6. Schoolleiderschap 7. Datagebruik voor schoolverbetering 8 8. Visie en normen .74 9. Scholing en ondersteuning .70 4

C. Flankerend onderzoek