Werken aan gelijke kansen Met élk van onze leerlingen naar de eindstreep ! Interactum

Projectpartners Donchecentrum (K.H.Kempen) Karel de Grote Hogeschool K.H.Limburg K.H.Brussel K.H.Brugge-Oostende HIVA

Organisatie nascholing INHOUD Intake Projectdeel 1: referentiekader Projectdeel 2: maatgerichte nascholing Projectdeel 3: studiedagen DOELPUBLIEK Nascholers en directies Ankerteams en schoolteams Alle belangstellenden LEIDING alg. Coördinatie Donchecentrum HIVA Hogescholen Hogescholen + HIVA

Onderwijs en sociale achterstelling Ides Nicaise HIVA (K.U.Leuven) Projectdeel 1: Algemeen referentiekader

Structuur opleidingsdeel 1 Sessie 1: Kansarmoede op school (h)erkennen Sessie 2: Oorzaken Sessie 3: Strategieën voor meer gelijke kansen Sessie 4: Strategieën voor meer gelijke behandeling Sessie 5: Strategieën voor meer gelijke uitkomsten Sessie 6: Integratie en evaluatie Sessie 7 BaO: feedbackSessie 8 BaO: aanvullingen Sessie 7 SO: feedbackSessie 8 SO: aanvullingen

Achtergrondmateriaal Nascholers: I. Nicaise (ed., 2000), The right to learn. Educational strategies for socially excluded youth in Europe, Bristol: The Policy Press. Besteladres: Marston Book Services PO Box 269, Abingdon Oxon, OX14 4YN, UK fax Directies:

Achtergrondmateriaal Andere deelnemers: Algemeen: Nicaise (2001), Onderwijs en armoedebestrijding: op zoek naar een tweede adem, in Vranken J., Geldof D., Van Menxel G., Van Ouytsel J. (red.), Armoede en sociale uitsluiting - Jaarboek 2001, Leuven: Acco, 2001, p Voor basisonderwijs: Nicaise I., Kansarmoede in de basisschool: een literatuuroverzicht van oorzaken en remedies, in ‘Gids voor het basisonderwijs’, Kluwer, 1997, Kind/4201, 28p. Voor secundair onderwijs: Nicaise I., Armoede op school : oorzaken en remedies, in Van den Houte M. e.a. (red.), Schoolleiding en -begeleiding (losbladig), Antwerpen, Kluwer, Aflevering 19, oktober 1997, 37p. zie (voorlopig nog downloadable papers E8, E2, E1 )

Achtergrondmateriaal Materialendatabank Bibliografie: alfabetisch / thematisch (vlgs structuur projectdeel 1) Ander materiaal (video, dia’s, spel, vormingspaketten, stadswandelingen... thematisch) Contactadressen en websites Powerpoint-presentaties opleidingsdeel 1 Opm. eerder vormings- dan lesmateriaal Format: voorlopig excel / word; later interactieve website Zie (voorlopig nogwww.idesnicaise.be paswoord ‘Bremberg’ © I. Nicaise

Overzicht sessies 1-2 Sessie 1 Hoe herken ik kansarmoede en sociale achterstelling bij mijn leerlingen? In welke mate gaat kansarmoede gepaard met ongelijke onderwijskansen? Sessie 2 Hoe werkt sociale ongelijkheid door in het onderwijs? Hoe breng ik sociale ongelijkheid op school in kaart? © I. Nicaise

Kansarmoede op school (h)erkennen Sessie 1 Interactum © I. Nicaise

Ongelijke kansen en (kans)armoede Ongelijke kansen: Sociale afkomst (bv. arbeiderskind) Etnisch–cultureel (bv. kind v. O-Eur. asielzoekers) Socio-emotionele ontwikkelingsproblemen (bv. kind uit gebroken gezin) Handicap (bv. motorische stoornis, ADHD) Leerstoornis (bv. dyslexie)... Bestaansonzekerheid ↔ (kans)armoede Tijdelijk ↔ duurzaam Ééndimensioneel ↔ meerdimensioneel Veerkracht ↔ uitzichtloosheid © I. Nicaise

Kinderen en armoede Cantillon e.a. (1997): 1 op 8 kinderen... Van BOZ kinderen (anno 1992) had 47% geen centrale verwarming, 30% geen auto, 32% geen telefoon, 68,4% geen vakantie buitenhuis 1 op 4 kinderen was ooit BOZ; 1 op 25 was 7 jaar lang BOZ Kenmerk% BOZ% arm Alle Belgische kinderen Éénoudergezin Gezinshoofd werkloos Gezinshoofd ziek, invalide, gepens. 11,8 27,1 67,3 29,8 8,5 11,1 45,2 20,2 © I. Nicaise

Kinderen en armoede (vervolg) Groenez & Nicaise (2002): helft van BM-cliënteel Leeftijd< BMOp BMTot. bev ,6 17,1 38,0 100,0 35,3 14,4 49,7 100,0 25,2 11,2 36,4 100,0 © I. Nicaise

Beleving van armoede door kinderen B. Tavernier, Ça commence aujourd’hui Kathy Lindekens, Edelman Bedelman Welzijnszorg, Dagboek van Robby P. Toye, Rosie RICHTVRAGEN Welke kenmerken van kansarmoede blijken uit dit materiaal ? Welke invloed hebben deze op de kinderen / jongeren ? Kunt u dit aanvullen met eigen ervaringen ? N.B. Nog geen verbanden met onderwijskansen leggen © I. Nicaise

Beleving van armoede door kinderen: conclusie Cumulatie van problemen Onzekerheid, stress, uitputting v.h. gezin Schaamte Kwetsbaarheid voor pesterijen Oerangst: plaatsing Zelfredzaamheid Vroege verantwoordelijkheden... © I. Nicaise

Kansarmoede op school: ‘pijnpunten’ - signalen Laevers & Vanhoutte (1998) Uw eigen ervaringen ? Inschrijving Begin schooljaar Sociale activiteiten (speelplaats, schooluitstap, verjaardagen...) Betalingen Lichamelijke opvoeding ‘Talige momenten’ Oudercontacten Afwezigheden / spijbelen... © I. Nicaise Besluit Kansarmoede is taboe → belang van scherpe aandacht voor detectie van problemen Communicatiestoornissen zijn legio → niet schuldig voelen maar begripvol reageren

Sociale ongelijkheid in het Vlaamse onderwijs: hoe groot ? Sessie 1 (vervolg) © I. Nicaise

Participatie kleuteronderwijs Beroep vader Diploma moeder Nationaliteit © I. Nicaise

Pct 3-jarigen niet in kleuteronderwijs © I. Nicaise

Pct 3-jarigen niet in kleuteronderwijs © I. Nicaise

Pct 3-jarigen niet in kleuteronderwijs © I. Nicaise

Beroep vader Diploma moeder Netto-maandinkomen gezin Nationaliteit Achterstand in (gewoon) lager onderwijs © I. Nicaise

Achterstand in 1° leerjaar LO © I. Nicaise

Achterstand in 1° leerjaar LO © I. Nicaise

Achterstand in 1° leerjaar LO © I. Nicaise

Achterstand in 1° en 6° lj LO © I. Nicaise

Achterstand in 1° en 6° lj LO © I. Nicaise

Achterstand in 1° en 6° lj LO © I. Nicaise

Beroep vader Diploma moeder Nationaliteit Pct leerlingen in buitengewoon lager onderwijs © I. Nicaise

Pct leerlingen in buitengewoon lager onderwijs © I. Nicaise

Pct leerlingen in buitengewoon lager onderwijs © I. Nicaise

Pct leerlingen in buitengewoon lager onderwijs © I. Nicaise

Ongelijke vordering in secundair onderwijs A en B klassen Studie-oriëntatie in 3° jaar SO Zittenblijven in 4 eerste jaren SO © I. Nicaise

1e leerjaar SO a of b 1= inactief 2=ongesch. arbeider 3= half gesch. arbeider 4= geschoolde arbeider 5=lagere bediende 6=hogere bed. /kader 7= onderw. personeel 8= zelfstandige 9=ondernemer 10= landbouwer 11= vrij beroep © I. Nicaise

Studieoriëntatie 3e jr SO 1= inactief 2=ongesch. arbeider 3= half gesch. arbeider 4= geschoolde arbeider 5=lagere bediende 6=hogere bed. /kader 7= onderw. personeel 8= zelfstandige 9=ondernemer 10= landbouwer 11= vrij beroep © I. Nicaise

Studieoriëntatie 3e jr SO 1= Lager ond. 2= Lager BSO 3= Lager TSO 4= Lager ASO 5= Hoger BSO 6= Hoger TSO 7= Hoger ASO 8= Hogeschool 9= Universiteit © I. Nicaise

Zittenblijven in 4 eerste jaren SO Beroep vader Diploma moeder Netto-ink./maand © I. Nicaise

(Geen) toegang tot HO Beroep vader 1= arbeider 2= zelfst./landb. 3= bediende 4= vrij beroep/ ond.leider 5= hoger bediende, kaders Diploma moeder 6= geen of LO 7= LSO 8= HSO 9= HO © I. Nicaise

Praktische afspraken a.u.b. persoonlijke spullen van de tafels halen – zaal wordt herschikt Middagmaal in restaurant Brueghel (broodjes) We hernemen om 13.40u STIPT ! Dank u en smakelijk !