1 Onderlegger voor een Voedselstrategie? Leuven, 5 november 2012 Filip De Rynck Hoogleraar, Hogeschool Gent Stadsregio’s in Vlaanderen

2 Steden in / en transitie Transitie gaat over diepgaande wijzigingen in systemen (energie, mobiliteit, voedsel, wonen,…) die aan de basis liggen van duurzaamheidproblemen  duurzame ontwikkeling vraagt radicale omslag van deze systemen richting meer rechtvaardigheid, meer gelijkheid en respect voor ecologische grenzen  overgang naar een meer duurzaam systeem: transitie De overgang verloopt moeizaam omdat  aan veel belangen en macht geraakt wordt  het om langdurige processen gaat  op vele niveaus vele actoren betrokken zijn (multi-actor) Focus op de rol die steden al spelen / kunnen spelen in die transities: niches van vernieuwing / experiment, druk op systemen

3 De stad als systeem: basis voor coalities? Structurele omslag steunt op brede coalities tussen overheid, burgerinitiatief, sociale bewegingen, kennisinstellingen en bedrijfsleven Rol van stadsbesturen in die brede coalities:  langlopend met nog op te bouwen finaliteit  inspelen op initiatief van anderen  overtuigen, aanzetten tot gedragsverandering, de inzet van een palet van instrumenten  een inzet van politiek en politiek leiderschap die partijpolitieke agenda’s overstijgt en samenhangt met leiderschap in middenveld en bedrijfsleven.

4 Werkt transitie ontgrenzend? Systeemdenken maakt administratieve schalen zeer relatief (wonen, energie, mobiliteit,voedsel,…): stadsregio wordt steeds relevanter Maakt transitiebenadering het mogelijk oude discussiepatronen die louter over posities gaan (stad ‘versus’ randgemeenten) te overstijgen? Bestuurlijke instrumenten in de huidige systemen:  Politieke afbakeningen en territoria  Doorwerking van het verleden: fusie, gewestplan,…  Doorwerking van instrumenten (fiscaliteit,…)

5 Perspectief op de stadsregio Maatschappelijke laag van stromen, netwerken, interacties van mensen, goederen en diensten Functionele relaties tussen stad en suburbaan gebied: de stad als producent en de stad als consument Transitie van voedselsysteem als onderdeel van het economische systeem, ingebed in veralgemeende relevantie van stadsregio

6 Stadsregio Leuven op vier niveaus 1. Stadsregio small:  Leuven en omliggende gemeenten 2. Stadsregio medium:  Leuven en zijn ruime verzorgingsgebied 3. Stadsregio large:  Leuven als onderdeel van ruimer systeem: Brussel, Zaventem,… 4. Stadsregio extra large:  Leuven internationaal (stadsregio in netwerkvorm, bvb ELAt; samenwerking met Suriname,…)

7 1 De KULeuven als regionale (f)actor  Fysiek – ruimtelijke problematiek van de expansie  Regionale conglomeraat van de KULeuven  Afhankelijkheid van de KULeuven van de regionale markten, de KULeuven heeft bij elk regionaal dossier belang (voor eigen personeel, voor studenten) “ Ons personeel moet hier nog geraken, kunnen wonen, kinderopvang vinden “ (UZ)

8 2Woonmarkt Sterke stijging bevolking in heel Vlaams-Brabant  Overal grote druk op de woonmarkt (bvb: kleinere kavels, kostprijs voor realiseren van sociale woningen stijgt sterk,…)  Stijging in Leuven maar sterkere stijging in alle gemeenten rond Leuven  Sociale selectie achter deze cijfers Woonmarkt schuift steeds meer op in kringen rond Leuven  Kleine steden: assertief woonbeleid (duidelijk in regionaal perspectief)

9

10

11 3Mobiliteitsproblematiek Spreiding woonmarkt verhoogt druk op mobiliteit:  Door velen als het gemeenschappelijk dossier bekeken met groot regionaal belang (weg, spoor, waterwegen, ontbrekende busverbindingen)  Raakt in eerste instantie Vlaamse overheid: gezamenlijke opstelling wenselijk  Beleid van ‘de Lijn’: vanuit stadsregionaal perspectief ontwikkeld (wordt over het algemeen als positief beoordeeld)  Ontsluiting Gasthuisberg

12 4Voorzieningenmarkt Leuven: derde plaats als verzorgingscentrum in Vlaanderen Beperktere stromen van Leuven naar kleinere gemeenten en patronen tussen kleinere gemeenten Regionale patronen zichtbaar maken toont gemeenschappelijke belangen (onderwijs en kinderopvang) Het Hageland vervult ‘centrumfuncties’ voor Leuven

13

14 4Voorzieningenmarkt Veel voorzieningen in zorg en opvang hebben een regionaal werkgebied  Bvb: CAW (en nog nieuwe fusie)  Hier zijn al vrij veel samenwerkingsverbanden met en vanuit het Leuvense  Grotendeels Vlaams betaald, beperkte rol gemeenten UZ bouwt structurele netwerken uit met ziekenhuizen in Diest en Tienen: hier is de regio al een bestuurlijk – organisatorisch feit

15 Rol van de Vlaamse overheid in stadsregio’s Vlaamse overheid is belangrijke actor in de regio en kadersteller ten opzichte van de regio Uitwerking Beleidsplan Ruimte Vlaanderen met referenties naar stadsregio  Andere instrumenten dan afbakening van stedelijke gebieden ? Planningsinstrument op niveau van de stadsregio small en medium is wenselijk Interbestuurlijke samenwerking voor strategische projecten nodig

16 Lokale dynamiek en initiatief Discussie binnen Intercommunale Interleuven over regionale visie en projecten Samenwerking tussen maatschappelijke partners en de rol van lokale besturen: transitie – arena’s De cruciale rol van de KULeuven