Juridische pijnpunten bij de bestrijding van de fiscale fraude

Inhoud van het seminarie : Omvang en oorzaken van de fiscale fraude Juridische pijnpunten in de bestrijding van de fiscale fraude : Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector De beperkte middelen van politie en justitie

Omvang en oorzaken van de fiscale fraude

Omvang van de fiscale fraude Studie 2005 Prof. Schneider mbt omvang van de zwarte economie 1989-2003 België : 21,5% BBP België komt hiermee in de lijst van de OECD landen na Griekenland (28,3%), Italië (26,2%), Spanje (22,3%) en Portugal (22,3%) Ter vgl onze buurlanden : Frankrijk (14,8%), Nederland (12,8%) en Duitsland (16,8%).

Omvang van de fiscale fraude Zwarte economie in België : 21,5% BBP 2007 : 60 miljard Euro zwarte economie 2007 : +/- 30 miljard Euro aan ontdoken belastingen Gemiddeld % buurlanden : 14,8% BBP Terugdringen zwarte economie in België tot gemiddelde buurlanden levert 10 miljard Euro aan fiscale inkomsten op

Oorzaken van de fiscale fraude Hoge belastingdruk Fraudegevoeligheid van het systeem Lage pakkans Afkeer van het politieke systeem Maatschappelijke tolerantie Complexiteit van de fiscale wetgeving Economische noodzaak

Oorzaken van de fiscale fraude Hoge belastingdruk 44,8% bbp “tax freedom day” : 10 juni Laffer curve

Oorzaken van de fiscale fraude Fraudegevoeligheid systeem Samenwerkingsmodel noodzakelijk kwaad Vb. aangifteverplichting Bepaalde belastingen fraudegevoeliger Belastingen op “objecten” moeilijker te ontduiken Vb. verkeersbelasting Vb. onroerende voorheffing Belastingen op prestaties en op verbruik veel fraudegevoeliger Vb. Inkomstenbelastingen op inkomen uit arbeid Vb. BTW en Douane en Accijnzen

Oorzaken van de fiscale fraude Lage pakkans Hoe minder fiscale controle, hoe groter de verleiding om te frauderen Statistieken 2006 : IB : 0,32% belastingplichtigen gecontroleerd BTW: 2,4% gecontroleerd Internationale controle 2662 vragen om inlichtingen 4 multilaterale controles 3 zendingen naar buitenland Enquête 2006 : 20% ondernemingen nog nooit gecontroleerd

Oorzaken van de fiscale fraude Afkeer politiek regime Politici zijn zakkenvullers Belastinggeld wordt slechts besteed Maatschappelijke tolerantie “La fraude fiscale est à l’impôt ce que l’ombre est à l’homme” Zit ingebakken in de mentaliteit van de burgers

Oorzaken van de fiscale fraude Complexiteit van de fiscale wetgeving Uitzonderingsbepalingen leiden tot frustratie Bijv. waarom 15% RVHF voor renteniers en progressieve tarieven voor de werkende mens? Uitzonderingsbepalingen leiden tot zwaardere en tijdrovende controles Economische noodzaak Indien concurrenten frauderen financiële noodzaak om ook te frauderen Vb. studie HIVA zwartwerk in bouwsector Neerwaartse prijsdruk 30%

Omvang en oorzaken van de fiscale fraude Analyse oorzaken toont vicieuze cirkel aan Voorbeelden : hoge belastingdruk = hoog fraudepercentage afkeer regime ( geen realisaties wegens te weinig middelen ) = hoog fraudepercentage lage pakkans ( onvoldoende controle wegens te weinig middelen ) = hoog fraudepercentage

Juridische pijnpunten in de bestrijding van de fiscale fraude

Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige

Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige Duidelijk wettelijk kader moet zorgen voor een transparant en rechtszeker overheidsoptreden de burger moet weten wat van hem wordt verlangd en wat de gevolgen zijn van afwijkend gedrag dit ontneemt vrees voor willekeur en creëert vertrouwen in overheidsoptreden Dit is thans niet het geval : problemen op het vlak van de fiscale controle problemen op het vlak van de administratieve en strafrechtelijke sanctionering

Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige Problemen op het vlak van de fiscale controle Onduidelijke wetgeving op het vlak van de fiscale controle Vb. boekenonderzoek Vb. vraag om inlichtingen Vb. fiscale visitatie Vb. fiscaal bankgeheim Vb. datamining en Xenon project Ongelijke toepassing onderzoeksbevoegdheden sectoriële controles ( Vb. notarissen, deurwaarders, tandlabo’s, tandartsen, plastische chirurgen, telecom ) Vb. 800 van de 1200 notarissen en 500 van de 8000 tandartsen bankonderzoeken ( in 2006 ) BTW 67 bankonderzoeken ( AOIF + BBI ) registratie en successierechten 326 bankonderzoeken ( AKRED )

Het gebrek aan rechtszekerheid voor de belastingplichtige Problemen op het vlak van de administratieve en strafrechtelijke sanctionering fiscale fraude = strafrechtelijke vervolging? willekeur aangiften AOIF 2005 : 44 aangiften BBI 2005 : 58 en in 2006 : 48 fiscale fraude = zware administratieve sancties? tabellen belastingverhoging en boetes niet transparant altijd ruimte tot onderhandelen vb. KB-Lux verslag Rekenhof inzake sanctionering na EBA

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie Problemen met samenwerking tussen de fiscale administratie onderling Problemen met samenwerking tussen de fiscale administraties en openbare besturen en instellingen Problemen met internationale fiscale samenwerking Problemen relatie fiscus - parket

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie Problemen met samenwerking tussen de fiscale administratie onderling fiscale administraties zijn “verzuild” Wet van 28 juli 1938 verbiedt geïntegreerde samenwerking eenzijdige toepassing onderzoeksmachten enkel subsidiaire uitbreiding onderzoek problemen vb. Antwerpen, 14 maart 2006 geautomatiseerde gegevensuitwisseling tussen de administraties is onmogelijk “enig belastingdossier” zie advies Privacycommissie 16/2007 dd 11 april 2007 inzake wetsontwerp verwerking persoonsgegevens FOD Fin

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie Problemen met samenwerking tussen de fiscale administraties en openbare besturen en instellingen Wet van 28 juli 1938 verbiedt geïntegreerde samenwerking Geen “spontane uitwisseling” van gegevens mogelijk Zie Antwerpen, 14 september 1992 Alleen uitwisseling van informatie welke reeds “in bezit” is van openbaar bestuur Zie Hasselt, 26 mei 2004 Problemen : Vb. gemeenten en bouwvergunning Vb. technische keuring en 4x4 Vb. datamining

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie Problemen met internationale fiscale samenwerking te weinig uitgewerkt enkel regelingen spontane gegevensuitwisseling met : Italië, Nederland, Frankrijk, Oekraïne, Letland, Litouwen, USA andere vormen van samenwerking verwaarloosbaar : gelijktijdige belastingcontroles georganiseerd door België in 2006 : 4 aanwezigheid van Belgische ambtenaren op het grondgebied van verdragstaat in 2006 : 3

De beperkte wettelijke mogelijkheden tot fiscale aanwending van overheidsinformatie Problemen relatie fiscus – parket Charter van de belastingplichtige 4 augustus 1986 strikte scheiding tussen fiscaal onderzoek en strafonderzoek onvoldoende mogelijkheden tot samenwerking fiscus-parket ambtenaren mogen slechts optreden als “getuigen” niet als deskundigen Vb. Antwerpen, 18 december 2007 nefast voor fraudebestrijding problemen van verjaring ( KB-Lux, Beaulieu, FBB dossiers )

De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector

De beperkte samenwerking met de economische en financiële sector De witwasbestrijding ( Wet 11 januari1993 ) Meldingsplicht enkel voor : ernstige en georganiseerde fiscale fraude met bijzonder ingewikkelde mechanismen OF met procédés van internationale omvang Quid inhoud begrip Quid naleving meldingsplicht : Vb. vastgoedsector 2 meldingen 2006 ( cfr notarissen 244 ) Vb. diamantairs 0 meldingen 2006 Vb. advocaten 3 meldingen Vb. accountants 33 meldingen 2006 De renseignering door de cijferberoepen Geen verdere meldingsplicht voor cijferberoepen Cfr Ierland, cfr Portugal

De beperkte middelen van politie en justitie De ontdekte fraude is het topje van de ijsberg Kasgeldvennootschappen en BTW-carroussels: Hoofddaders zijn met de noorderzon verdwenen Poging om overblijvers te vatten KB-Lux en andere grote vissen: Juridische uitputtingsslagen Verjaring Procedurekwesties Andere zaken: Onbekend is onbemind Indien toch ontdekt: Overaccentuering Juridisering PITBULL Compensering Hantering van verregaande onderzoeksmethoden “Follow the money”, werken met indicatoren, … Perverse neveneffecten

Mter. Stijn De Meulenaer Prof. Dr. Michel Maus Docent Fiscaal Recht VUB Docent Fiscaal Strafrecht UA Advocaat aan de balie te Brugge Blekerijstraat 103/0302, 8310 BRUGGE T 050 280 566 Mter. Stijn De Meulenaer Docent UAMS Advocaat aan de balie te Gent Burgstraat 38, 9000 GENT T 09 334 94 70