Aansluiting na kortsluiting bij gekwetste mensen Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen met diepe kwetsuren (opnieuw) een stukje aansluiting vinden bij onze samenleving ? Straks komt een concreet project aan bod over een nauwere samenwerking en toeleiding van kwetsbare mensen naar de GGZ Voorafgaand is mij gevraagd om een bredere duiding te geven van het thema

Complexe relatie tussen armoede en psychische problemen Twee bewegingen: “Armoede maakt gek”: gekoppeld aan het chronische stressverhaal: “Gek maakt arm”: tijdig onderkennen, preventie (oog voor protectieve factoren), psycho-educatie

Leven in armoede leidt tot psychische problemen: “arm maakt gek” Armoede betekent een dagelijks gevecht in overleven Multi-problematiek Moeizame toegang tot voorzieningen Risico’s op stigmatisering Gezondheidsproblemen Isolement Instabiele arbeidsloopbaan Opvoedingsproblemen Beperkte mobiliteit Schulden Lage scholinggraad Afhankelijk van tal van diensten

Armoede is als een spinneweb waarin je vastzit

gedrag uit verbinding met nieuwe uitsluiting of minder kansen tot gevolg Kort lontje Zich overdreven willen bewijzen Medelijden of aandacht opwekken Achterdocht Gejaagdheid Onzekere houding Fatalistische houding Slachtofferrol Moeizame tot gestoorde communicatie Leven in het hier en nu

De Binnenkant: de stress en kwetsuren Je kunt niet meer plannen. Je durft niet meer plannen. Op de duur wil je niet meer plannen. Je bent bang van het oordeel van de ander, voor de brievenbus en de deurbel, voor morgen en de morgen van uw kinderen. Je bent boos op jezelf, op de straf die ze uw kinderen geven, op de kansen die aan uwe neus voorbij gaan, ook al heb je nog zo je best gedaan, op wat je niet hebt en nooit zult krijgen, omdat je machteloos en volledig afhankelijk bent van een dokter, een huisbaas, een deurwaarder. Je bent kilte: een kilte die van binnen komt, die je telkens weer overvalt bij de volgende onverwachte rekening, de deurwaarder voor je deur. Die kilte, die blijft… die gaat nooit weg.

Psychologische dimensie, de beleving Angst Onzekerheid Chronische Stress Wantrouwen Slachtofferdenken Verbittering Zich niet begrepen weten Laag zelfbeeld Machteloosheid materiële zorgen Korte termijn-denken

Vermindering van mentale mogelijkheden en reflexief functioneren

verbindingsproblematiek versplinterde identitieit netwerk vol breuklijnen dwang en leegte verbrokkeld en verdrongen levensverhaal Leunen op destructie precaire levens Omstandigheden Uitsluiting en beperkte toegang tot rechten vervreemding en haat tegenover samenleving Wat doet dit met een mens op psychische en ethisch-relationeel vlak

In/Uit verbinding uit verbinding/draaglast in verbinding/draagkracht

Potenties en krachten Potentie van elk uniek verhaal Weerbaarheid overlevingsdrang Trots vasthoudenheid Durven appeleren en adoptiekracht Grote loyaliteit Humor Aanwezige netwerken Flexibel Gevoelig en intuïtief Eigenheid en creativiteit

Gek maakt arm Heel wat stoornissen zijn gelijk verdeeld over de populatie. Maar onder de mensen in armoede zien we opmerkelijk veel symptonen van depressie, borderline, sociale persoonlijkheidsstoornis en psychoses optreden Een psychiatrische stoornis verhoogt het risico op armoede en een neerwaartse spiraal Essentieel hierbij is vroegtijdige detectie zodat ze de hulp krijgen die nodig is, om op die manier te voorkomen dat zich een psychiatrische carrière ontwikkelt. Denk in dit verband aan de inspanning rond detectie ‘vroege psychose’

Preventieve en toeleidende acties vanuit OCMW en eerstelijszorg Mensen aan en tot hun recht laten komen Nabije ondersteuning op een herverbindende manier, zonder hierbij een te grote afhankelijkheid te creëren Ondersteuning van de hulpverleners in het intensief psycho-sociaal begeleiden Geloven in de kracht van een integrale, nabije eerstelijnshulpverlening, en tegelijk de grenzen zien omtrent de psychiatrische problematiek die zich presenteert Netwerkontwikkeling en toeleiding tot GGZ

Vanuit de eerste lijn wordt zeer verscheiden omgegaan met mensen in armoede met GGZ-beperking Compassie en met bevoogding of betutteling tot gevolg Gedrag wordt als ‘niet willen’ beschouwd met disciplinering of uitsluiting tot gevolg Focus op een vlugge doorverwijzing naar tweede of derde lijn, al dan niet op een dwingende manier Actie- of doelgerichte aanpak, waarbij de intra-psychische problematiek wordt genegeerd met risico op botsing of mislukking. Psychische problemen als onderdeel van een krachtgerichte aanpak binnen een sterke relationele dynamiek Verbrede aanpak in een groeiend netwerk Duo werking eerste en tweede lijn, in een ruimere bedding van gedeelde verantwoordelijkheid en een passend groeiproces Gerichte toeleiding naar steunende netwerken, samengaand met afgestemde begeleiding en therapie eerste en tweede lijn

Afstemmingsfricties bemoeilijken een goede samenwerking 1e lijn en GGZ de doorverwijzing gebeurt vanuit een verscheiden referentiekader Er is niet steeds een gerichte duiding over het afgelegde hulpverleningspad binnen de eerste lijn Perceptie op deskundigheidsaanname en mogelijkheden van eerste versus tweede lijn en omgekeerd leidt soms tot spanningen De inbreng van de cliënt bij de doorverwijzing kan bedding zijn voor duidelijkheid maar evenzeer nieuwe fricties Doorverwijzing kan de betekenis krijgen van afwijzing of gedumpt worden of als ‘zot’ worden gezien met spanningen tot gevolg

Uitdagingen voor de eerstelijnwerker: Vanuit welke diagnosestelling, exploratie en inzichtenkader lijkt een verwijzing naar GGZ aangewezen? Op welke manier kan dit een versterking zijn van het bestaande hulpverlenings- en ondersteuningspalet? welke risico’s zou een verwijzing met zich mee kunnen brengen? Hoe breng ik mijn overwegingen in dialoog met cliënt zelf? Welke is de kijk van cliënt op GGZ, wat hierbij toeleiding of belemmerend kan werken? Hoe kan een doorverwijzing gebeuren op een verbindende manier die erkennend werk voor de vraag of de nood van de cliënt?

Uitdagingen voor de GGZ-werker Hoe kan onze deskudigheid en expertise een versterking zijn van het bestaande hulpverleningspalet? Op welke manier kan mijn toevoeging de bestaande dynamiek ondersteunen en nieuwe krachten doen opborrelen of probleemclusters verminderen? Op welke manier kan diagnostiek, gerichte behandeling en medicatieverstrekking hierbij erkennend en ondersteunend werken en waar vergroot het de verafhankelijking, de onmacht en kwetsingen? Hoe kan er uitgewisseld en samengewerkt worden vanuit een verscheiden positie en rol, op een manier die voor de cliënt empowerend werkt en leidt tot meer greep op het eigen leven?

Studie KBS Nood aan een integrale aanpak: samenwerking van diverse partners, niet enkel binnen de GGZ, maar ook met gerelateerde sectoren als gezondheid, huisvesting, tewerkstelling vrijetijd e.a. Nood aan een proces van fundamentele vernieuwing; nood aan een gedeelde visie, afspraken en congruentie tussen de betrokken actoren

Samen een proces van verandering aangaan Het project in de kempen als leerrijk proefstation