Vroegtijdig doorstromen naar het 1ste leerjaar B: een op- of afrit? Het is zo makkelijk om te zeggen: jij kunt dit niet, je kunt niet mee, je dient daar niet voor. Zoeken naar wat iemand wel kan en dat laten open bloeien, is veel moeilijker... sint-jozef.classy.be   Vroegtijdig doorstromen naar het 1ste leerjaar B: een op- of afrit?

7, 5 GOK, zorg, wiskunde DHOS, OOW, scholengemeenschappen,

1ste leerjaar B Amal – 6 – 1B Serdar – 6 – 2 BVL Houdaifa – 4 – 1B (geen taakklas) Kinga – 4 – 1B Vedat – 3 – 1B Lucas – 2 (5) ?

b c d Figuur 1: kans op achterstand in het lager onderwijs naar diploma moeder, geslacht, gezinstoestand en nationaliteit (%) Noot. Groenez, S, Van den Brande, I., & Nicaise, I. (2003). Cijferboek sociale ongelijkheid in het Vlaamse onderwijs. Een verkennend onderzoek op de Panelstudie van Belgische Huishoudens. LOA-rapport nr. 10. Onuitgegeven onderzoeksrapport, K.U.Leuven, gevonden op 12 juli 2007 op www.steunpuntloopbanen.be/rapporten

De overstap naar 1B Wat weten jullie al? Wat zou je graag te weten komen? Kenmerken leerlingen?

basisonderwijs Maximum 8 jaar in het lager onderwijs 8ste jaar = 6de leerjaar Op 14 jaar doorstroom naar het secundair onderwijs (leerling die 15 jaar wordt vóór 1 januari van het lopende schooljaar geen lager onderwijs meer kan volgen) 1ste leerjaar B 6de leerjaar niet gevolgd of geen getuigschrift hebben (12 zijn uiterlijk op 31 december)

Vorige opleiding n kenmerk LO (lager onderwijs) 5.554 waarvan 4.847 zonder getuigschrift BULO (buitengewoon lager onderwijs) 1.988 vooral uit type 8 en ook uit type 1 OKAN (onthaalklas anderstalige nieuwkomers) 133 taalproblemen BVL (beroepsvoorbereidend leerjaar) 5 terugstroom uit BVL 1ste leerjaar A 600 niet geslaagd in 1A 1ste leerjaar B 239 zittenblijven in 1B BUSO (buitengewoon secundair onderwijs) 15 leerlingen met een specifieke onderwijsbehoefte niet gekend 386 totaal 8.918

1ste leerjaar B 1ste graad secundair ond. 2de leerjaar 2de BVL 1ste leerjaar A 1ste leerjaar B Laten we nu eens terug kijken naar de dia over de structuur SO Eerste leerjaar A en het tweede leerjaar al besproken Nu zal ik het hebben over het eerste leerjaar B en nadien het beroepsvoorbereidend leerjaar (BVL)

leerlingenstroom n   1B1A ? 6 1B1A2A 232 1B1A1A 17 1B1A3BSO 2 1B1ABVL 79 Totaal van 1B naar 1A in 2004 = 336

Oorzaken van schoolse vertraging bij leerlingen die in aanmerking komen voor het advies 1B ATN-leerling zittenblijven: lage schoolse resultaten taalachterstand allochtone leerlingen minder stimulatiekansen een bewogen achtergrond negeren van het advies buitengewoon onderwijs

Triggers die het advies 1B uitlokken schoolse resultaten: heel zwak twijfelachtig goed (ATN) voldoende maturiteit storend gedrag een laag welbevinden werklust peerdruk

Drempels die het advies 1B tegenhouden leerlingenaantal ontbreken van algemene kennis omtrent de wettelijke mogelijkheid  gebrekkige communicatie de structuur van het 1ste leerjaar B structuur leerstofniveau getuigschrift

Maatregelen bij het aanvaarden van het advies door de ouders -differentiatiecontinuüm -een struikelblok in deze fase: de schoolkeuze

Curriculumdifferentiatie Individuele leerlijn

Aanpak / organisatie (hoe) Inhoudelijk onderwijsaanbod (wat) Differentiatie = het geheel van maatregelen die het team neemt om het leerproces van de leerlingen zodanig te ondersteunen dat elke leerling optimaal leert of ontwikkelt. Aanpak / organisatie (hoe) Leermiddelen Did. werkvormen Krachtige leeromgeving Inhoudelijk onderwijsaanbod (wat) Leerplannen Eindtermen Ontwikkelingsdoelen  Niet allen schoolse vaardigheden en kennis, ook attitudes, dynamisch-affectieve vorming en psychomototische ontwikkeling

Hij kan a) er een doel tussenuit laten ( in het schema hierna: de over de hele breedte gerasterde balk); of hij kan b), wat de verwerking van de inhoud betreft, de ambities wat lager leggen. Dat laatste betekent dat hij bijvoorbeeld het gerasterde 'integreren' van doel 3 laat vallen en het bij toepassen in eenvoudige situaties houdt. Wat bijvoorbeeld zelden kan, is dat de leerkrachten de vooropgestelde leerlijn zonder meer wegknippen vanaf een bepaald leerjaar; dat de leerkracht bijvoorbeeld "met leerling x voor wiskunde tot het vierde leerjaar gaat." (8) Voor leerling x kunnen in het aanbod voor de derde graad immers nog essentiële of noodwendige doelen zitten. Zo bijvoorbeeld is schaalberekening een vrij moeilijke procedure die voor klas vijf en zes is voorzien. Het is aangewezen dat alle leerlingen, ook zij die naar de B-klas (secundair onderwijs) en nadien naar het beroepsonderwijs gaan, die procedure - zij het in zijn eenvoudigste vorm - inzichtelijk kunnen toepassen.

curriculumdifferentiatie 1. in diepte / beheersingsniveau (Werken rond eenzelfde inhoudelijk element) 2. In de breedte (differentiëren in doelen) Oorsprong van de knelpunten achterhalen: analyse en diagnose De begeleiding van het leerproces optimaliseren (een krachtige leeromgeving)  veel problemen kunnen voorkomen worden  Indien je toch stappen onderneemt: evaluatie ook aanpassen

Toepassing op het leerplan wiskunde van het vrij onderwijs

Een praktische oefening in curr.diff. Geen subgroepen, maar interactief onderwijs aan een heterogene groep.

Los deze oefening zelf op Los deze oefening zelf op. Welke oplossingen verwacht je van leerlingen van het vijfde en het zesde leerjaar? Welke mogelijkheden bieden deze oplossingen om prioriteiten te stellen? Welke doelstellingen komen hier aan bod? Appels Prijs per kilo gewicht € 1,20 0,762 kg Uw prijs €

8 mogelijkheden 1 x 0,762 = . 1/5 x . = tussen 700 en 800 + 7 x 0,12 = 0,762 kg is bijna 3/4 kg 3/4 x 1,20 = tussen 700 en 800 7 x 0,12 = 8 x 0,12 = 0, 762 x 1, 20 12 000 : 762 = Bijna 1 kg Bijna 1 euro 1,20 1 000 g 0,60 500 g 0,30 250 g 0,15 125 g 1 000 => 1,20 100 => 0,12

tips 1,20 is mooi deelbaar door 4 (maar dan moet leerling weten dat 0,75 = 3/4) Maak gebruik van de bekendheid met de context en ondersteun dit: toon schaaltje of zak appels. Laat een zakrekenmachine gebruiken (wel nodig dat leerling weet dat hij/zij moet vermenigvuldigen en de betekenis kent van prijs/kg) Vereenvoudig de opgave: maak er bijv. 2 kg van. Laat appels op de weegschaal leggen en echt uitvoeren.

MAAR n % Antwerpen 751 38,97% Oost-Vlaanderen 474 24,60% Vlaams-Brabant 241 12,51% West-Vlaanderen 234 12,14% Limburg 222 11,52% Luik, Namen, Henegouwen 5 0,26% missing 2 0,10% Totaal 1929 100%

1/5, 1/3 of 2/3? Harde feiten: Aantal zittenblijvers in Vlaanderen is één van de hoogste in Europa. In grootsteden zoals Antwerpen liggen deze cijfers nog hoger. 32

Twee harde feiten Basis: 28.2 % (09-10) Secundair: 51 % (09-10) 33

Als zittenblijven zinvol is… dan zijn we zeer goed bezig! Als zittenblijven niet zinvol is… dan zitten we met een heel groot probleem! 34

Leerjaar- vergelijkingen  Zittenblijvers presteren relatief beter dan hun jongere klasgenoten tijdens het bisjaar MAAR! Daarna verkleint deze voorsprong, verdwijnt hij of keert hij zelfs om 35

Leeftijd vergelijkingen  vergelijkbare zwakke leeftijdsgenootjes die wel normaal zijn doorgestroomd presteren beter dan de zittenblijvers Dus: zittenblijvers zouden beter hebben gepresteerd, waren ze toch doorgestroomd 36

Resultaten van onderzoek naar effect van zittenblijven op ongekwalificeerde uitstroom Internationale studies: 1x blijven zitten = tot 50% meer kans op ongekwalificeerde uitstroom 2x blijven zitten = 90% meer kans op ongekwalificeerde uitstroom Dat is wat leraren basisonderwijs niet zien: Je doet een interventie (zittenblijven) die een leerling de rest van zijn/haar schoolcarriere meeneemt (je kan die achterstand zelden inhalen). 37 37

De praktijk van zittenblijven moet dringend in vraag worden gesteld ALGEMENE CONCLUSIE Wanneer ze toch zouden zijn doorgestroomd, zouden zittenblijvers waarschijnlijk: => beter hebben gepresteerd => een grotere kans hebben gemaakt op een kwalificatie De praktijk van zittenblijven moet dringend in vraag worden gesteld 38 38

39

40

41

42

De wetgeving bestaat, maar het is geen vaste regel De wetgeving bestaat, maar het is geen vaste regel. Het is telkens met leerkrachten, CLB-medewerkers, ouders en leerling een samen zoeken: wat is voor deze leerling in deze situatie de beste maatregel. (…) Het gaat over communicatie, het gaat over samenwerking , het gaat over maatwerk (focus 2, r. 483-498). Er is geen pasklare oplossing want elk kind is apart en elk kind is individueel (focus 5, r. 495-496).