Licentieverlenging/seminar Hardenberg, 13 jan. 2011 Ontwikkelingen en regels op het gebied van Duurzaam Terreinbeheer Corné Kempenaar Licentieverlenging/seminar Hardenberg, 13 jan. 2011

Inhoud presentatie (ca 1 uur) Probleemstelling DOB in het kort Wet en regelgeving Certificering DOB in de praktijk Innovaties Verbodgebieden moeten nog worden aangewezen Kosten niet chemisch beheer een stuk hoger dan DOB LCA laat zien dat milieueffecten breed niet onder doen voor niet chemisch. Waar DONB nog steeds minder scoort op oopervlaktewater, scoort de niet chemische methode minder op andere milieuthema. Dit was aanleiding voor LBOW om DOB centraal te zetten.

Verbruik GBM en enkele biociden in niet-landbouw 2008 (schatting 2008, 245 ton a.s. per jaar, per sector)

Verbruik GBM en enkele biociden in niet-landbouw 2008 (schatting 2008, 245 ton a.s. per jaar, per type middel) Ruim de helft hiervan is glyfosaat

Knelpunt: vooral verhardingen geven emissie . . . . Type rioolstelsel is minder belangrijk. Het gaat om het halen van de drinkwater- of ecologischenorm in oppervlaktewater . . . . . . . . Zuivering-installatie (RWZI/AWZI)

Emissie draagt bij aan normoverschrijding Chemische onkruidbestrijding op verhardingen is een belangrijk knelpunt bij de drinkwaterproductie uit oppervlaktewater in Nederland Afspoeling van verhardingen De norm ligt op 0,1 microgram per liter Glyfosaat en MCPA: normoverschrijdingen Ecologische risico’s van deze middelen op verhardingen spelen geen rol bij toelating Recentelijk geevalueerd, hierna een aantal kaartjes tonen van waar innamepunten liggen, wat concentratieverloop ois bij een bepaald punt, en totaal

Innamepunten oppervlaktewater voor drinkwater-productie 7

Inzoemen op twee punten Keizersveer Inzoemen op 2 meetpunten Eijsden 8

Glyfosaat, jaargem. concentratie in Maas (bron: Riwa Maas) 2009: 6/18 > 0,1 2010: 1/7 > 0,1 Norm Norm

Glyfosaat, jaargem. concentratie in de Maas Norm

AMPA, jaargem. concentratie in de Maas

Monitoring rivierwater RIWA Maas Keizersveer Maas en zijrivieren Metingen en modelstudies Nederland draagt ca. 50% bij aan de glyfosaat-belasting van de Maas Niers Dieze Roer Geleen- beek Neerbeek Jeker Geul Eijsden

Kortom; Er moe(s)t iets veranderen om problemen bij drinkwaterproductie uit oppervlaktewater te voorkomen -> wet en regelgeving nationaal -> stroomopwaarts / EU Hier zwaar nadruk op leggen!!!! Lukt dit niet, dan terug naar toelating, verbod?! Particuliergebruik reeds verboden

Invoering DOB en middelverbruik Brabant, Zeeland en Utrecht Voorlichting & Advisering Registratie middelverbruik via DOB registratie module Glyfosaat: 50% reductie MCPA: 75% reductie

DOB methode in het kort Afgewogen keuze’s maken m.b.t. Balans streefbeelden, methoden, effectiviteit, milieu-effecten en kosten Door bestuurders, beheerders en uitvoerders Geïntegreerde aanpak ‘Eén methode aanpak’ niet meer van deze tijd Maatwerk  niet per se chemisch bestrijden Professionele en transparante organisatie Planning, registratie, certificering

Hulpmiddelen van het DOB systeem Richtlijnen voor terreineigenaar/gemeente Shortlist 0 en 1 Richtlijnen voor aannemer/uitvoerder Shortlist 2 Tips Preventie, organisatie en omgaan met onkruidstreefbeelden Hulpmiddelen Handboek, Weerfax, registratiemodule Website (www.dob-verhardingen.nl)

Inzoemen op enkele DOB richtlijnen

DOB-richtlijn: Verhardingen langs water Geen inzet van bestrijdingsmiddelen Op verhardingen die op minder dan 1 m afstand van oppervlaktewater liggen (langs grachten, kanalen ed.) Op verharde dijklichamen die schuin aflopen naar rijkswater Gebruik niet-chemische methoden of onkruidbestrijker

DOB-richtlijn: Neerslag Gebruik geen herbiciden als er binnen 24 uur >1 mm neerslag wordt voorspeld en de kans op neerslag meer dan 40% is Raadpleeg een erkende weervoorspelling (bv DOB-weerfax of DOB online) Criteria machinespecifiek

Uitzonderingen Neerslag-criterium Verbeterde selectieve toedienings-technieken Gebruik geen herbiciden als er binnen 15 uur neerslag wordt voorspeld Onkruidbestrijkers Gebruik geen herbiciden als er binnen 6 uur neerslag wordt voorspeld

DOB-richtlijn: Herbiciden Toepassing bestrijdingsmiddelen volgens shortlist 2 Streef naar zo min mogelijk middel verbruik Glyfosaat Bovengrens: 720 g a.s./ha half-open verharding/jaar (= 2 l Roundup Evolution) Per ronde niet meer dan 360 g a.s. MCPA Alleen pleksgewijs bij specifieke probleemonkruiden Bovengrens: 50 g a.i./ha half-open verharding/jaar Streef naar max. 1 ronde per 2 jaar

Waar moet u aan voldoen (NL wetgeving) ?! Gewasbeschermingsmiddelen & Biociden wet Gekwalificeerd, kundig personeel Werken volgens label DOB bij verhardingen Gewasbeschermingsplan moet aanwezig zijn Registratie van middelverbruik Regels voor apparatuur (machinerichtlijn)

Waar moet u aan voldoen (EU wetten/kaders) ?! Regels voor ‘op de markt brengen van PPP’ Vooral toelating, wet vanaf zomer 2011 EU richtlijn ‘duurzaam gebruik PPP’ IPM, actieplannen Minimaliseer of nulgebruik in openbare ruimten Keuring apparatuur en eisen personeel EU ‘Machinerichtlijn’ Eisen m.b.t. arbeid- en milieuveiligheid EU ‘kaderrichtlijn water’ Doelen voor 2015 en 2030: kwaliteit en kwantiteit, beschermde gebieden en prioritaire stoffen

De essentie van de nieuwe regelgeving Verplichting tot planmatig werken en registreren gewasbeschermingsplan Meer preventie en geïntegreerd werken (IPM) Verbodgebieden bestrijdingsmiddelen verhardingen Daarbuiten niet chemische methoden of verplichte toepassing emissie- beperkende maatregelen volgens DOB-richtlijnen Certificering bij professioneel gebruik middelen op verhardingen doet intrede Verbodgebieden moeten nog worden aangewezen Kosten niet chemisch beheer een stuk hoger dan DOB LCA laat zien dat milieueffecten breed niet onder doen voor niet chemisch. Waar DONB nog steeds minder scoort op oopervlaktewater, scoort de niet chemische methode minder op andere milieuthema. Dit was aanleiding voor LBOW om DOB centraal te zetten.

Barometer Duurzaam Terreinbeheer Terreineigenaar (gemeenten/grote bedrijven) Goud: duurzaam beheer (openbare) ruimte Zilver: geen gebruik bestrijdingsmiddelen in openbaar groen, sportvelden en op verhardingen (paar uitzonderingen) Brons: onkruidbestrijding verhardingen volgens DOB richtlijnen Toepassers glyfosaat (aannemer/hoveniers) Certificaat ‘Toepassing Glyfosaat’

Barometer DT - glyfosaat op verhardingen Verplichte certificering gebruik ‘glyfosaat op verhardingen’ is ingetrokken per november 2010 CTGB bestudeert of andere regelgeving uit België of Duitsland perspectief biedt (=vergunningstelel) 23 bedrijven zijn BDT ‘glyfosaat’ gecertificeerd via KiWa, SGS, NAK Agro/Cicero

Barometer Duurzaam Terreinbeheer - Brons DOB verhardingen voor beheerder Shortlist 1 Uitvoerder houdt zich aan DOB Shortlist 2

Barometer Duurzaam Terreinbeheer - Zilver Geen gebruik bestrijdingsmiddelen voor onkruid-, plaag en ziektebestrijding Openbaar groen Sportvelden Verhardingen Paar uitzonderingen Reuzenberenklauw/kweek/ japanse duizendknoop/ridderzuring Eikenprocessierups Enkele uitheemse boomsoorten

Barometer Duurzaam Terreinbeheer - Goud Functies groene en verharde terreinen duurzaam in stand houden Belangrijkste thema’s onkruid-, plaag en ziektebestrijding in groen onkruidbestrijding op verhardingen bemesting in groen verwerking groen- en zwerfafval hondenpoepbeleid gladheidsbestrijding natuurplan inkoop planten en materialen brandstoffen en smeermiddelen

Barometer DT – glyfosaat op verhardingen Belangrijkste controlepunten certificaat Oppervlak te beheren verhardingen (opdrachtgever) Plattegronden (>1 ha) met spuitvrije zones (opdrachtgever) Hoeveelheid middelgebruik!! Toetsing aan DOB gebruiksnorm Toepassing neerslag-criterium Bewijs van vakbekwaamheid uitvoerder

DTB Registratiemodule via internet Registratie per werkeenheid Verhardingen, groen en sportvelden Gemakkelijk en snel Overzichten (certificering) Toegangscodes via e-mail www.dob-verhardingen.nl

Barometer: niet-chemische technieken Borstelen, Branden, Heet water en Hete Lucht Niet meer dan 4 keer inzetten per seizoen Milieueffecten emissies door energieverbruik Pas combinaties van methoden toe Gaat selectie van minder gevoelige onkruiden tegen Quick-scan milieueffecten

Milieueffecten niet-chemische technieken Voorbeeld Brabantse gemeente Streefbeeld ‘B’ 90% machinaal/10% handmatig Werkpakketten Borstelen 2x (‘huidig beheer’) Te beperkt voor handhaven B-kwaliteit Branden 4x Heet water-WAVE ⋲3x DOB chemisch 2x

Barometer: niet-chemische technieken weegfactor Abiotische uitputting 1 Broeikaseffect Ozonlaag aantasting Smogvorming Ecotoxiciteit water Ecotoxiciteit terrestrisch Humane toxiciteit Verzuring Aquatische vermesting Terrestrische vermesting Grafiek 2: Score per methode (genormaliseerd, gewogen) 0.0E+00 5.0E-08 1.0E-07 1.5E-07 2.0E-07 2.5E-07 3.0E-07 3.5E-07 M-Borstelen M-Branden M-Heet water M-Chemisch H-Bosmaaier H-Branden H-Heet water H-Chemisch (spuitlans) Invoerscherm Toon werkbalken Grafiek 1

Innovaties op gebied Duurzaam terreinbeheer

Werkgroep op een proeflocatie (Barendrecht, juni 2008)

KRW innovatieproject Duurzaam Terreinbeheer Onderwerpen: Onkruidwerende en regenwaterzuiverende verhardingen Innovatieve onkruidbestrijding verhardingen (UV-licht) Optimalisatie onkruidbeheersing verhardingen Sensorgestuurde gewasbescherming sportvelden Sensorgestuurde bemesting sportvelden   Innovatief processchema voor terreinbeheer Kennisverspreiding

Enkele voorbeelden van inrichtingen

Onkruidbestrijding met speciale lampen

Slim combineren vegen en bestrijden Pilots in Deventer, Amersfoort, Oss, Rotterdam en Zwijndrecht

Proef Deventer 2009, i.s.m. Peter van Welsem Thomas á Kempisstraat

Monitoring en beeldanalyse met ImagJ

Effect veegbeheer op onkruidgroei

Sensorgestuurde gewasbescherming

Verticuteren tegen onkruid

Sensorgestuurde bemesting sportvelden Sensorgestuurde bijbemesting stikstof Injectie van meststoffen

GEO-Dataservice voor planning en beheer Screendumb van de Data service

DOB kaart maken met GEO database

Communicatie over KRW-DTB www.dob-verhardingen.nl DOB-Nieuwsbrief www.crow.nl/dtb Projectfolder

Bedankt voor uw aandacht Contact: corne.kempenaar@wur.nl 0317 480 498 Meer informatie: www.dob-verhardingen.nl www.smk.nl www.crow.nl/dtb