Programma Samenleving en Toekomst

Eindverslag: Project NOMIBE* *Nieuwe Migratie en nieuwe migranten in België

Onderzoeksploeg Coördinator: Marco MARTINIELLO Promotor(en): Andrea REA, Johan WETS, Chris TIMMERMAN Onderzoeker(s): SONIA GSIR, Frederic TRIEST, Martin ROSENFELD, Helene MARCELLE, Barbara HERMAN, Dirk JACOBS, Fernando PAUWELS, Johan GEETS, Noel CLYCQ

Inleiding De nieuwe migranten Doelstelling van NOMIBE project Doelgroepen van het project Doelstelling (3) van NOMIBE Project Analysekader Voornaamste hypothese Andere hypothese Theoretische benadering van bovenstaande samengevatte punten Het concept migratieloopbaan – theoretische problemen Dimensies waaruit migratieloopbaan bestaat Multilevel analyse van migratieloopbanen

1. De nieuwe migranten Geen homogene groep Migratietraject volledig verschillend van vroegere gastarbeider

2. Doelstelling van NOMIBE project Bestuderen nieuwe migratie richting België als complex gediversifieerd en dynamisch proces Integratie van nieuwe migranten* en levensstijl in Belgische maatschappij

3. Doelgroepen van het project 6 Doelgroepen in functie van wettelijke criteria, verblijfduur en migratiekanalen 1. Arbeidsmigranten 2. Gezinsvorming en – hereniging 3. Asielzoekers 4. Erkende vluchtelingen 5. Geregulariseerde personen 6. Mensen zonder papieren

4. Doelstelling (3) van project NOMIBE Zo volledig kwantitatief mogelijk beeld geven van de samenstelling en typische profielen nieuwe migraties en nieuwe migranten op basis van systematisch gebruik van alle beschikbare databanken. Beter overzicht waarom en manier waarop nieuwe migranten naar België komen. Goed begrip “migratietraject”, “levensstijl” en integratiepatronen van nieuwe migranten in Belgische maatschappij; dieper ingegaan op sleuteldimensies van tewerkstelling en opleiding, gezondheidszorg, huisvesting, participatie en sociale interacties

5. Analysekader Omvat 3 gezichtspunten: Opportuniteitstructuren  idee sociale economische, institutionele, culturele en politieke factoren te bestuderen die zowel migratie- als integratieprocessen organiseren Mobilisatie van middelen Loopbanen nieuwe migranten

6. Voornaamste hypothese voornaamste evolutie migratieloopbaan nieuwe migranten gevolg: -opportuniteitsstructuur van bovenaf door instelling in de Belgische samenleving worden geopend -Door mobilisatie van migrantenmiddelen van onderaan  bijgevolg: verzoening concept loopbaan structurele en individuele benaderingen

7. Andere hypothese Verscheidene groepen nieuwe migranten  verschillende economische en socio-culturele profielen Verschillen  invloed op manier waarop ze middelen mobiliseren

8. Theoretische benadering van bovenstaande samengevatte punten Het contact tussen de middelen van de nieuwe migranten en de bestaande opportuniteitstructuur leidt tot de loopbanen van nieuwe migranten.

9. Het concept migratieloopbaan – theoretische problemen Perspectief arbeid sociologisch:  begrip loopbaan uit arbeidssociologie:  belicht proces van individu via verschillende stappen of situaties in de analyse van professionele mobiliteit. ( op basis hiervan nieuw theoretisch kader gecreëerd waarbij analyseniveaus die traditioneel door migratiesociologie zijn gescheiden, op mekaar worden afgestemd) Theoretische basis:  Loopbaan als proces van verandering van status of positie

12. Dimensies waaruit migratieloopbaan bestaat Objectieve en subjectieve dimensies objectief  juridisch subjectief  confrontatie realiteit Concept succes  het beschikken over perspectieven Professionalisering van migratie  het beschikken over vaardigheden Plaats van wettelijke statuten in de migratieloopbaan  toepassen wettelijk dimensie beïnvloedt situatie Opleiding: culturen en vereistensystemen die voor migranten gelden  zorgen voor beter begrip omgang lotsbestemming

13. Multilevel analyse van migratieloopbanen 1. Individuele kenmerken van migranten (verblijfsduur, nationaliteit, burgerlijke stand, opleidingsniveau,…) 2. Structuur opportuniteiten en verplichtingen van nieuwe migratie in België  Belgische staat sleutelactor bij structureren migrantenopvang en creëren migrantencategorieën. 3. Middelenmobilisatie gebeurt via ondersteunende netwerken. Sociale ondersteuning een van de belangrijkste manieren met dagdagelijkse problemen om te gaan.

DEEL A: Typische profielen nieuwe migranten 1.Demografische gegevens over nieuwe migranten: scholing en opleiding 2. Migratietendens 3. Conclusie 4. Arbeidskaarten 5. Belsuit

1. Demografische gegevens over nieuwe migranten: scholing en opleiding 1. Verschillen in arbeidsmarktparticipatie 2. Tewerkstellingsgraad hoopopgeleide migranten hoger dan laagopgeleide migranten (OESO-landen) 3. Diploma moeilijk te valoriseren om jobs van dat niveau te krijgen.

Hoofdvestigingsplaats migranten 2. Migratietendens 1. Stijging migratie België (halfweg jaren 1980) 2. Tendens tussen 1995 en 2006 a. Nieuwe migratielanden (Polen, Roemenië) b. Verschillen oorsprong profielen per gewest c. Aantal Marokkaanse migranten gedaald d. Typische vrouwelijke immigratielanden e. Nieuwe migranten beter opgeleid Hoofdvestigingsplaats migranten   Roemenen en Polen Chinezen en Indiërs Nederlanders Brussels gewest x Vlaanderen

3. Conclusie 1. Scholingsgraad nieuwe migranten neemt toe 2. Hogere scholingsgraad positief effect op tewerkstelling 3. Relatie hoog opleidingsniveau en verrichten geschoolde arbeid is minst gunstig voor nieuwkomers

4. Arbeidskaarten a. Algemene trends tussen 1995 en 2006 Toename Arbeidskaarten: -2003  invoering C kaart -2006  massale instroom Poolse arbeiders Daling A kaart B kaart stabiel in Brussel en Wallonië – stijging in Vlaanderen http://www.kruispuntmi.be/vreemdelingenrecht/wegwijs.aspx?id=726

5. BESLUIT  Rechtstreekse concurrentie tussen Europese landen voor aantrekken arbeidsmigranten  In Vlaanderen tekort in de landbouwsector

DEEL B: Loopbaan nieuwe migranten Invloeden Belgische markt Nieuwe migranten in Vlaanderen: meso- en microperspectieven

1. Invloeden Belgische markt Outsourcing invloed Belgische arbeidsmarkt vb. Braziliaanse arbeiders zonder papieren in de Brusselse bouwsector vb. Poolse arbeiders die naar Wallonië trekken om in seizoenslandbouw te gaan werken vb. Vrouwelijke migranten als huispersoneel en het systeem van dienstencheques in Brussel

2. Nieuwe migranten in Vlaanderen: meso- en microperspectieven 1. Perspectieven op mesoniveau PROCEDURE EN WETTELIJK STATUUT a. Wijziging statuut (vb. overgang asielzoeker  erkende vluchteling)  impact op situatie nieuwe migranten (aanspraak sociale zekerheid/ werkloosheidsuitkering) WERK EN ONDERWIJS 5 factoren verklaren mobiliteit van migranten inzake arbeidsmarkt en toegang onderwijs: 1. Geografische locatie  agglomeraties voor opbaouw sociale netwerken zorgt voor motivatie leren taal 2. Verblijfsstatuut  vooruitzicht afloop verblijfsvergunning belangrijke rol 3. Sociale netwerk  aanmoediging en bevordering nemen beslissing belangrijke rol 4. Geslacht  vrouwelijke migranten moeten voor kinderen zorgen 5. Scholingsgraad geschoolde migranten vinden makkelijker job

2. Perspectieven op microniveau 1 2. Perspectieven op microniveau 1. Migrantentrajecten  legitimatiemotieven om verblijf in België aan te vragen 2. Sociale netwerken  3 belangrijke functies voor nieuwe migranten (instrumentele, informatieve en psychosociale ondersteuning) 3. Asielprocedure  stressvolle situatie 4. Geslacht  meest cruciale variabele = vervrouwelijking migratie 3. Loopbaan en achtergrond van nieuwe migranten in Wallonië en Brussel  6 sleuteldimensies constructieproces van de loopbaan van nieuwe migranten 4.Motieven en migratieproject  opzoek naar fysieke veiligheid  opzoek naar economische zekerheid 5. Interpretatie van succes en het belang van statuut en werk  bepaald door spanning tussen emigratie uit land herkomst en gastland  succes en wettelijk statuut en werk essentiële plaats in migratieloopbaan 6. Beroep: migrant – vaardigheden en leerproces  door migratie als beroep te beschouwen kunnen vaardigheden worden geïdentificeerd die volgens migranten noodzakelijk zijn om promotie te maken 7. Relaties tussen migranten  gekenmerkt door concurrentie voor toegang middelen 8. Individuele kenmerken: de impact ervan op de trajecten van nieuwe migranten  scholingsgraad + toegang tot werk afhankelijk van leeftijd  vervrouwelijking huidige migraties 9. De verhouding van nieuwe migranten met de structuur van kans en verplichtingen in België Idyllische voorstelling België zorgt voor ontgoocheling  naarmate ervaring opdoet voelen ze zich niet langer uitgesloten, niet langer slachtoffer

CONCLUSIES EN AANBEVELINGEN INZAKE BELEID Conclusie NOMIBE project 1. Evolutie loopbaan nieuwe migranten deels bepaald door opportuniteitsstructuren gevaolg van politieke, economische, sociale en culturele instellingen in België 2. Anderzijds worden ze gestuurd door actoren, o.m. nieuwe migranten 3. Talrijke mogelijke voordelen via een combinatie van kwantitatieve en kwalitatieve gegevens om beter beeld te geven nieuwe migratiedynamiek Sleutelelementen 1. Nieuwe migranten ≠ homogene groep 2. Belangrijkste herkomstlanen zijn Polen, Roemenië, China en India 3. Nieuwe migranten zijn nop verschillende manier verspreid over 3 gewesten 4. Onder nieuwe migranten meer vrouwen Reden migratie 1. Hopen eigen leven + dat van gezin te verbeteren 2. Meso- en macroniveau zijn belangrijk voor begrijpen keuze 3. Arbeidsmarktsegmentering kan nieuwe migratie aantrekken Wettelijk verblijf en werk 2 belangrijke aspecten migratieloopbaan 1. Legaal werken in België 2. Toename uitgifte arbeidskaarten Migratieloopbaan fluctuerend proces dat heel wat vormen aanneemt  verschillende fases niet makkelijk te onderscheiden

AANBEVELINGEN INZAKE INTEGRATIEBELEID 1. Betere samenwerking tussen gewesten  verbeterd gebruik bestaande middelen  versterken coördinatie gebasseerd op uitwisselen informatie en goede praktijken  Eens raken over gemeenschappelijke visie integratie  Federaal niveau: Consultatieve Commissie voor Vreemdelingen reactiveren 2. Middelen voor coördinatie tussen gewesten  opvolging interministeriële vergaderingen tussen gewesten  ontwikkelen website met goede informatie, goede praktijken inzake integratie, afkomstig van gewesten en gemeenschappen 3. Beleid harmoniseren 4. Coördinatie door het federale ministerie belast met migratie

BELEIDSAANBEVELINGEN INZAKE ARBEIDSMARKT 1. Herziening band tussen arbeidskaart en verblijfstitel 2. Herziening overgangsmaatregelen 3. Versterken van controle 4. Harmonisering arbeidskaartsysteem

ANDERE AANBEVELINGEN 1. Amnestie voor mensen zonder papieren op basis van duidelijke criteria en op individuele basis. 2. Verbeterde toegang tot kwantitatieve data voor toekomstig onderzoek 3. Verfijnen van onderzoek naar rol van religieuze netwerken van nieuwe migranten