De Belgische drugwetgeving en drugbeleid Serge Seghers AZ Groeninge Kortrijk

Het drugsfenomeen Gezondheid Sociaal Veiligheid Economie Internationaal ‘ multidimentioneel ‘

Het drugsfenomeen Gezondheid-----)gezondheidsbeleid Sociaal----)sociaal beleid Veiligheid-----)strafrechterlijk beleid Economie-----)economisch beleid Internationaal-----)buitenlands beleid meerdere beleidsdomeinen

Het drugsfenomeen Epidemiologie Preventie Hulpverlening Repressie - druggebruikers - druggerelateerde criminaliteit - drugproductie en drugshandel - penitentiair beleid

Het drugsfenomeen Federaal Gemeenschappen Provinciaal Lokaal meerdere beleidsniveau’s

Het drugsfenomeen Nood aan een globaal , geïntegreerde benadering Nood aan horizontale en verticale beleidsafstemming

De drugwetgeving in Belgïe Beleid (=) Wetgeving

De Belgische drugwetgeving De drugwetgeving bepaalt wat strafbaar is wat een misdrijf is + de straffen Het drugbeleid wordt bepaald door (federale) beleidsnota drugs + circulaires - geen juridische waarde - bepaalt de beleidsprioriteiten

De Belgische drugwetgeving Wet van 24 februari 1921 = ‘de drugwet’ = een kaderwet gewijzigd door de wet van 9 juli 1975 Wet van 3 mei 2003 Koninklijke besluiten (K.B.) voeren de drugwet uit

De Belgische drugwetgeving HISTORIEK : - vooral uitvoering van internationale verdragen - de moeizame vertaling van een beleid

De Belgische drugwetgeving INTERNATIONALE VERDRAGEN : - vooral in lijn met de VN-verdragen * het opiumverdrag van Den Haag 1912 * het opiumverdrag van Genève 1925 * enkelvoudig verdrag van New York 1961 inzake verdovende middelen * het verdrag van Wenen 1971 inzake psychotrope stoffen * het verdrag van Wenen 1988 tegen de sluikhandel van verdovende middelen en psychotrope stoffen (+ lijst precursoren)

De Belgische drugwetgeving VN-drugverdragen : - basisidee = prohibitie - partijen hebben de verplichting te voorzien in *strafbaarstelling bezit cannabis en andere illegale drugs *strafrechterlijke of administratieve reactie op bezit ervan

De Belgische drugwetgeving VERTALING VAN HET BELEID : - Federale drugsnota 2001 : beleidsmatige basis - aanpassing drugwetgeving juni 2003 vernieuwde strafrechterlijke reactie tav druggebruikers en cannabisgebruikers in het bijzonder

Het Belgisch drugbeleid Federale Drugnota 2001 (vervolg) : - bezit van cannabis blijft strafbaar - onderscheid cannabis – andere illegale drugs in de wet - sterkere bescherming van minderjarigen - onderscheid inbreuken om eigen gebruik te bekostigen - uit winstbejag - onderscheid 3 categoriën van misdrijven

De Belgische drugwetgeving Wat is strafbaar + welke straffen Wet van 3 mei 2003 K.B. 16 mei 2003 Ministeriële omzendbrief 16 mei 2003

De Belgische drugwetgeving Art. 2 bis § 1 Drugwet : Koning kan onderscheid maken tussen categoriën K.B. 16 mei 2003 : onderscheid 3 categoriën

De Belgische drugwetgeving eerste categorie : invoer vervaardiging vervoer aanschaf bezit van slaap – en verdovende middelen voor persoonlijk gebruik + teelt cannabis voor persoonlijk gebruik

De Belgische drugwetgeving tweede categorie : misdrijven eerste categorie die gepaard gaan met verzwarende omstandigheden uit de Drugwet

De Belgische drugwetgeving Verzwarende omstandigheden : - t.a.v. minderjarigen - gezondheid – fysieke gevolgen - deelneming vereniging

De Belgische drugwetgeving Verzwarende omstandigheden (vervolg) : - tav minderjarigen : hoe jonger minderjarige hoe groter strafverzwaring - nefaste gevolgen voor de gezondheid : ongeneeslijk lijkende ziekte,blijvende arbeidsongeschiktheid,volledig verlies van gebruik van een orgaan ,zware verminking, dood - lidmaatschap van een vereniging : al of niet als leidende persoon

De Belgische drugwetgeving gekozen voor versterking van de bescherming van minderjarigen : - strenger optreden voor feiten tav minderjarigen (VO) - uitgebreid huiszoekingsrecht voor politie : te allen tijde de lokalen bezoeken waar illegale drugs worden gebruikt in aanwezigheid van minderjarigen

De Belgische drugwetgeving derde categorie : misdrijven uit de eerste categorie gepleegd voor ander doel dan voor eigen gebruik

De Belgische drugwetgeving derde categorie (vervolg) : uitvoer doorvoer nieuw in 2003 = makelarij dealerschap verkoop het te koop stellen afleveren opslaan van slaap- en verdovende middelen met of zonder verzwarende omstandigheden

De Belgische drugwetgeving art. 3 Drugwet : - het vergemakkelijken van druggebruik - aanzetten tot druggebruik

De Belgische drugwetgeving art 3 Drugwet (vervolg) : § 2 het vergemakkelijken van druggebruik : - uitz. : dokters,… - winst maken of niet speelt geen rol - geld lenen ,auto uitlenen om drugs te kopen - ‘het ter beschikking stellen van een lokaal’ (jeugdhuis)

De Belgische drugwetgeving art 3 Drugwet (vervolg) : § 2 aanzetting tot druggebruik - elke vorm van aanzetting : voorstellen , louter aanbieden van drugs - de plaats heeft geen belang - de aanzetting is als dusdanig strafbaar, opvolging is niet vereist

De Belgische drugwetgeving art. 3 Drugwet (vervolg) : § 4 misbruik door beoefenaars van de geneeskunst doelgroep:dokters,veeartsen,apothekers, beoefenaars paramedisch beroep discussie omtrent begrip ‘misbruik’

De Belgische drugwetgeving STRAFFEN : art. 2 ter Drugwet : - lichtere straffen voor cannabis - zwaardere straffen voor andere misdrijven

De Belgische drugwetgeving art 2 ter Drugwet (vervolg) : - lichtere straffen voor cannabis : * eerste categorie : - eerste overtreding : geldboete 15-25 E - herhaling binnen 1 jaar na veroordeling: geldboete 26 -50 E - herhaling binnen 1 jaar na tweede veroordeling : gevangenisstraf 8 d – 1 j en geldboete 50 -100 E * cannabis + openbare overlast : gevangenisstraf 3 m – 1 j en/of geldboete 1000 – 100 000 E

De Belgische drugwetgeving zwaardere straffen voor andere misdrijven: * eerste categorie doch andere middelen dan cannabis - voor persoonlijk gebruik * tweede categorie (cat 1 + VO) * derde categorie

De Belgische drugwetgeving zwaardere straffen voor andere misdrijven (vervolg) art 2 bis Drugwet : * eerste cat. + derde cat.(zonder VO) : gevangenisstraf 3 m – 5 j en geldboete 1000 – 100 000 E (evt . verzachtende omstandigheden ) * tweede cat. + derde cat. (met VO) : opsluiting van 5-10 /10-15/15-20 j naargelang ernst

De Belgische drugwetgeving art. 3 Drugwet inzake vergemakkelijken of aanzetten tot druggebruik + misbruik door beoefenaars van de geneeskunst : gevangenisstraf 3 m – 5 j en geldboete 1000 – 100 000 E

De Belgische drugwetgeving art. 4 Drugwet : bijkomende straffen - sluiting van de inrichting nieuw art. 9 bis Drugwet : uitbreiding bevoegdheid burgemeester - geen straf , bestuurlijke maatregel - sluiting pand voor 6 maand - eenmaal verlengbaar

De Belgische drugwetgeving art. 4 Drugwet (vervolg) : - ontzetting uit bepaalde rechten - beroepsverbod - exploitatieverbod - aanplakking en openbaarmaking gerechtelijke beslissing - bijzondere verbeurdverklaring : voertuigen ,toestellen, instrumenten ,zaken gediend of bestemd om drugmisdrijven te plegen of er het voorwerp van uit maken ook wanneer niet de eigendom van de veroordeelde !

De Belgische drugwetgeving art. 6 Drugwet : verschoningsgronden voor drugmisdrijven - er is een strafbaar feit + de persoon is schuldig - in functie van verklikking – oprollen van netwerken - gevolgen : * strafuitsluiting – geen straf * strafvermindering – lichtere straf

De Belgische drugwetgeving art. 11 Drugwet : § 1 vaststelling van het bezit van een gebruikershoeveelheid van cannabis dat niet vergezeld gaat met openbare overlast of met problematisch gebruik ---) wordt slechts tot anonieme registratie door de politie overgegaan

De Belgische drugwetgeving art. 11 Drugwet (vervolg) : § 2 : onder problematisch gebruik wordt verstaan : gebruik dat gepaard gaat met een graad van verslaving die de gebruiker niet langer de mogelijkheid biedt zijn gebruik te controleren en dat zich uit door psychische en lichamelijke symptomen

De Belgische drugwetgeving art. 11 Drugwet (vervolg) : § 3 : wordt als openbare overlast beschouwd : het bezit van cannabis in een strafinrichting , in een opvoedingsinstituut of in het gebouw van een maatschappelijke instelling of in hun onmiddellijke omgeving , of op andere plaatsen waar minderjarigen samenkomen voor onderwijs ,sport en andere gezamenlijke bezigheden

De Belgische drugwetgeving ‘ sleutelbegrippen ‘ gebruikershoeveelheid problematisch gebruik openbare overlast

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : - goed begrip noodzakelijk voor correcte toepassing van de nieuwe wetgeving - met behulp van deze begrippen wordt bepaald of maar vooral ook hoe moet opgetreden worden (opsporing,vervolging en straftoemeting)

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : Bezit cannabis voor persoonlijk gebruik : ‘ gebruikershoeveelheid ‘ - niet nader bepaald in de wet noch in het K.B. - wel in MC 16 mei 2003 : in 1keer of binnen 24 uur 3 gram of 1 plant

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : Problematisch gebruik : - art. 11 § 2 Drugwet : politie is hiervoor niet opgeleid - K.B. 16 mei 2003 : geen gevaarsnotie – enkel testbatterij (‘onder invloed’) - MC 16 mei 2003 : gevaarsnotie (voor zichzelf of de samenleving) + testbatterij --) Wet op het wegverkeer 16 maart 1999 strafbaarstelling rijden onder invloed van illegale drugs

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : Openbare overlast : - art 11 § 3 Drugwet : verwijst naar VN verdrag van ’88 – eigenlijk bedoeld om handelaars aan te pakken - K.B 16 mei 2003 : geen omschrijving - MC 16 mei 2003 : verwijst eveneens naar VN verdrag ’88

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : - onduidelijkheid - onvoldoende omschreven - geen uniformiteit ----) arrest van arbitragehof 20 oktober 2004 - vernietiging van art 11 Drugwet - + de concepten ‘problematisch gebruik’ en ‘openbare overlast’ = vernietiging van de kern van het gewijzigde strafrechtelijk beleid

De Belgische drugwetgeving sleutelbegrippen (vervolg) : arrest arbitragehof (vervolg) : - argumentatie : vaag en onnauwkeurig - interpretatie ---) rechtsonzekerheid - in strijd met het legaliteitsbeginsel in strafzaken : belang van de voorzienbaarheid van de wetgeving : de burger moet precies weten welk gedrag wanneer strafbaar is

De Belgische drugwetgeving Wat staat ons te doen ? ----) aanpassing Wet en Omzendbrief - Drugwet : voorbereiding nog steeds niet vervangen : juridisch vacuüm - MC 25 januari 2005 =gemeenschappelijke richtlijn Minister van Justitie en college van Procureur-generaal : overgangsrichtlijnen enkel m.b.t. cannabis

Het Belgisch drugbeleid MC januari 2005 (vervolg) : - persoonlijk gebruik : bezit van een hoeveelheid cannabis van maximum drie gram of één geteelde plant , zonder enige aanwijzing voor verkoop of handel - VO art. 2 bis Drugwet - verstoring openbare orde : bezit cannabis in strafinrichting of instelling voor jeugdbescherming bezit cannabis in onderwijs- of gelijkaardige instelling of in onmiddellijke omgeving ostentatief bezit cannabis op openbare plaats of plaats die toegankelijk is voor het publiek - massabijeenkomsten : tijdelijke en specifieke richtlijnen mogelijk

Het Belgische drugbeleid Drugwetgeving niet = Drugbeleid

Het Belgische drugbeleid Ministeriële circulaire/omzendbrief/richtlijn ~ drugs - gaan uit van het college van Procureur- Generaal - vaak samen met de Minister van Justitie - bepaalt opsporings- en vervolgingsbeleid - richtlijnen van en voor de parketten - bepaalt enkel beleid van parket ; niet van de rechter ~scheiding der machten (rechter onafhankelijk en onpartijdig)

Het Belgische drugbeleid de strafrechtelijke afhandeling drugzaken = de toepassing van de wetgeving in de praktijk het strafrecht is enkel van toepassing op meerderjarigen (minderjarigen : Wetgeving op de jeugdbescherming)

Het Belgische drugbeleid de strafrechtelijke afhandeling drugzaken (vervolg) : opsporing vervolging straftoemeting strafuitvoering

Het Belgisch drugbeleid de strafrechtelijke afhandeling/alternatieven voor een misdrijf ~drugzaken (vervolg) : opsporing : - gebeurt door politie - stelt (V)PV op - alternatief mogelijk

Het Belgische drugbeleid SR afhandeling/alternatieven (vervolg) : vervolging : - gebeurt door Openbaar Ministerie of Parket - leiding van (opsporings)onderzoek bij Procureur des Konings - zeer grote beslissingsmacht in het al of niet vervolgen - heel wat beleidsruimte tussen sepot en vervolging = alternatieven - soms gerechtelijk onderzoek met leiding bij de onderzoeksrechter (alternatieven)

Het Belgisch drugbeleid SR afhandeling/alternatieven (vervolg) : straftoemeting : - in de rechtbank - beoordelen van een zaak door strafrechters - aantal alternatieven

Het Belgische drugbeleid SR afhandeling/alternatieven (vervolg) : strafuitvoering : - domein van de uitvoerende macht (Minister van Justitie) - ook de rechterlijke macht * Comissie VI * strafuitvoeringsrechtbanken - alternatieven

Het Belgisch drugbeleid SR : voor meerderjarigen voor minderjarigen : - bezit van een gebruikershoeveelheid cannabis : in theorie altijd PV ---) jeugdparket - Wet op de jeugdbescherming : geen straffen maar maatregelen vanaf 16 jaar ‘uithandengeving’ (als misdrijf omschreven feiten)

Het Belgisch drugbeleid Huidig opsporingsbeleid : - bezit van cannabis voor persoonlijk gebruik door een meerderjarige - zonder verzwarende omstandigheden - zonder verstoring van de openbare orde ----) VPV + geen inbeslagname ----) alternatief : politiesepot

Het Belgische drugbeleid Huidig opsporingsbeleid (vervolg) : Vereenvoudigd PV : - notitienummer - plaats en datum van de feiten - aard van de feiten (type,hoeveelheid product) - volledige identiteit van de dader - samenvatting van versie van de feiten ---) Parket ontvangt een lijst , 1 x per maand

Het Belgisch drugbeleid Huidig opsporingsbeleid (vervolg) : - tav andere hoeveelheden cannabis en illegale drugs : ---) steeds PV + Parket

Het Belgisch drugbeleid Huidig opsporingsbeleid (vervolg) : ook op niveau gerechtelijk onderzoek door onderzoeksrechter alternatieven : vb . Vrijheidsberoving alternatief : vrijheid onder voorwaarden

Het Belgisch drugbeleid Huidig vervolgingsbeleid : - bezit van cannabis voor persoonlijk gebruik- zonder VO noch verstoring openbare orde ---) laagste prioriteit in vervolging - bezit + VO of verstoring openbare orde ---) wel een prioriteit

Het Belgisch drugbeleid Federale drugnota 2001 : - tav druggebruikers – detailhandel 3 centrale principes : 1) SR optreden = ultimum remedium uitz. : rijden onder invloed maatschappelijke overlast 2) meer oriëntatie naar de hulpverlening 3) gebruik mag geen reden zijn tot verschoning van crimineel gedrag - tav drugproductie – drughandel : repressie

Het Belgisch drugbeleid In lijn met de VN-verdragen , maar met meer aandacht voor gezondheidsaspect en harmreduction -----) ~ Europese richtlijnen * Raad van europa : Pompidou groep * Schengen uitvoeringsovereenkomst 19 juni 1990 * de Europese Unie : verdrag van Maastricht 1992 oprichting EWDD 1993 oprichting Europol drugs unit 1994 verdrag van Amsterdam 1997 Europese actieplannen sinds 1996

Het Belgisch drugbeleid Europese Unie : - 1967 EG ‘fusieverdrag ‘ : gegroeid vanuit EEG –EGKS-Euratom supranationale samenwerking wetgevende bevoegdheden bindend voor alle lidstaten economische – monetaire integratie beslissing bij meerderheid (>1/2) - 1970 EPS : ook intergouvermentele samenwerking elke lidstaat behoudt bevoegdheid beslissing bij unanimiteit

Het Belgisch drugbeleid

Het Belgisch drugbeleid

Het Belgisch drugbeleid Oriëntatie naar de hulpverlening ---) stelsel therapeutisch advies - nieuw - vroeger in sommige parketten ,nu wettelijke basis - in elke fase van de strafprocedure - via case manager justitie - peilen naar aard en noodzaak behandeling - in praktijk niet toegepast - enkel pilootproject proefzorg parket Gent i.s.m. drughulpverlening (verruimde toepassing) - LAT-relatie of shotgun wedding ?

Het Belgische drugbeleid Huidig vervolgingsbeleid (vervolg) : - heel wat beleidsruimte tussen sepot en vervolging op niveau OM= alternatieven * therapeutisch advies * praetoriaanse probatie * minnelijke schikking * bemiddeling in strafzaken

Het Belgische drugbeleid Huidige straftoemeting : beoordelen van een zaak door strafrechter alternatieven : probatie – opschorting probatie – uitstel art 9 Drugwet : uitbreiding van dit systeem

Het Belgisch drugbeleid Huidige strafuitvoering : - valt onder verantwoordelijkheid van de uitvoerende macht (Minister van Justitie) - ook de rechterlijke macht : * commissie voorwaardelijke invrijheidsstelling * strafuitvoeringsrechtbanken alternatieven : voorwaardelijke en voorlopige invrijheidsstelling

Het Belgisch drugbeleid Harm reduction strategieën : - spuitenruil : art. 3 § 2 Drugwet - medicinaal gebruik van cannabis - behandeling met vervangingsmiddelen - gecontroleerde heroïneverstrekking

Het Belgische drugbeleid BESLUIT

Het Belgische drugbeleid Besluit : vervolgingsbeleid in praktijk in Vlaanderen : - criteria voor de beoordeling van een dossier : aard van de feiten aard van het product fase van het gebruik

Het Belgisch drugbeleid Besluit (vervolg) : - vervolgingsbeleid : * bezit van een gebruikershoeveelheid cannabis ( + teelt in grote parketten ) + experimenteren met andere illegale drugs (met uitz. van heroïne) ---) geen prioriteit ---) sepot

Het Belgische drugbeleid Besluit (vervolg) : vervolgingsbeleid : * feiten in functie van winstbejag : geen onderscheid tussen cannabis en andere illegale middelen ---) vervolging ---) en meestal onderzoeksrechter

Het Belgische drugbeleid besluit (vervolg) : vervolgingsbeleid : - op het niveau Parket : klassieke SR afhandeling (sepot,vervolging) met slechts beperkte toepassing van alternatieven : waarom ?

Het Belgische drugbeleid Besluit (vervolg) : vervolgingsbeleid : waarom ? : * gebrek aan mensen en middelen - therapeutisch advies - pretoriaanse probatie - minnelijke schikking - bemiddeling in strafzaken * sterk geloof in het ter zitting brengen van drugdossiers - reële stok achter de deur - voorwaarden strikter en stipter opvolgen door justitie assistent :probatie –opschorting en –uitsel

Het Belgisch drugbeleid Besluit (vervolg) : - centrale doelstelling nieuwe wetgeving : > druggebruikers uit het “harde strafrecht” houden > bezit cannabis persoonlijk gebruik = laagste prioriteit > vermijden van effectieve straffen voor alle gebruikers + stimuleren van alternatieven voor bestraffen (hulpverlening)

Het Belgisch drugbeleid Besluit (vervolg) : - in de praktijk : > geen alternatieven (toegepast) geen hulpverlening gevaar voor strengere bestraffing > meest fundamentele wijziging betreft de straffen * lichtere straf voor persoonlijk bezit cannabis * zwaardere straf voor alle andere feiten – ook voor persoonlijk bezit van andere illegale drugs > de nieuwe drugwetgeving is er een van zalven en slaan !

Opleidingsonderdeel Vakgroep Titularis A D E SEM Het Programma VAN SUBSTANTIE TOT GEDRAG   Drugs: voorkomen en werking FW03 Jan Van Bocxlaer 6 120 4 J Drugtesting en rijden onder invloed GE06 Alain Verstraete 90 3 Psychiatrische diagnostiek van middelengerelateerde stoornissen GE13 Kurt Audenaert EPIDEMIOLOGIE - PREVENTIE Epidemiologie - Preventie GE12 Lea Maes 12 270 9 DE SOCIOLOGIE VAN HET MIDDELENGEBRUIK Organisatie, financiering en toegankelijkheid van de eerstelijnsgezondheidszorg met bijzondere aandacht voor sociaal-economische gezondheidsverschillen GE21 Sara Willems Middelengebruik en verslaving: gezondheidssociologische aspecten PS04 Sociologie van het druggebruik RE08 Tom Decorte 150 OPVANG EN BEHANDELING Opvang, begeleiding en behandeling van middelenmisbruik PP10 Eric Broekaert 16 360 WETGEVING EN BELEID Gezondheidsrechtelijke aspecten van het drugsfenomeen Tom Balthazar Drugsbeleid in internationale en Europese institutionele en regelgevende context Gert Vermeulen Het Belgisch drugsbeleid en de wetgeving Brice De Ruyver 8 180 Het drugsfenomeen in de strafrechtsbedeling Tom Vander Beken Bestuurskundige aspecten van het integraal drugsbeleid Paul Ponsaers A= contacturen per jaar

De Belgische drugwetgeving Dank voor jullie lang volgehouden aandacht ! Vragen zijn welkom