Oisterwijk, 13 maart 2013 BIG is beautiful?

2 Nederlandse gemeenten 1990:673 gemeenten 2000:537 gemeenten 2012:415 gemeenten 2017:340 gemeenten 2025: gemeenten Gemiddelde omvang inwoners (in EU: 5.400) 27 gemeenten met meer dan inwoners (7%)

3 Rutte II Opschalen van gemeenten tot bestuurlijke eenheden van minstens inwoners Opschalen van provincies tot landsdelen Bezuinigingen: € ,-

4 Rutte II De verpakking voor schaalvergroting: “Decentralisatie vergt medeoverheden die op een passende schaal zijn georganiseerd” “Maakt meer maatwerk mogelijk en vergroot de betrokkenheid van burgers”

5 De theorie achter decentraliseren Slagvaardigheid Integrale beleidsvoering Maatwerk Politieke en beleidsparticipatie Toegankelijkheid politieke organen Betrokkenheid politieke organen Zorgvuldige afweging belangen en prioriteiten Goedkoper en beter

6 Welk probleem lossen we eigenlijk op? Financiën? Rijksbegroting? Kwetsbaarheid? Kwaliteit?

7 Financiën? Onderzoek COELO onder alle Nederlandse gemeenten ( ) Gekeken naar totale uitgaven (excl. Grondexploitatie) en naar uitgaven van de functie bestuur per hoofd van de bevolking (gecorrigeerd voor inflatie) Controlegroepen: - alle niet-heringedeelde gemeenten niet-heringedeelde gemeenten ( inwoners) - heringedeelde gemeenten uit andere jaren

10 Financiën? Kort voor herindeling Kort na herindeling Na meer dan 4 jaar Totale lastenHoger Hoger (1) Lasten gemeentebestuur Geen significant effect Geen significant effect (2) BelastingLager (3)Geen significant effect Bron: M.A. Allers, J.B.Geertsema, Kabinet rekent zich rijk met gemeentelijke opschaling, Me Judice, 9 november 2012Me Judice Noot: 1] Lange termijn : kosten 10% hoger 2] Zou goedkoper moeten worden 3] Tijdelijk lagere lasten om de burger te lijmen?

11 Financiën? Mogelijke oorzaken: overmaat aan coördinatie en bureaucratie grotere bestuurskracht, waardoor meer taken opgepakt kunnen worden die eerder bleven liggen nieuwe gemeenten nog steeds te klein? oorspronkelijke gemeenten groot genoeg? Is het reëel om bezuinigingen in te boeken?

12 Big is beautiful? Geen empirisch bewijs voor een goedkopere uitvoering Geen goed fundament onder de door het Kabinet ingeboekte bezuinigingen Hoe zit het dan met continuïteit en kwaliteit?

13 ‘Herindelingen gewogen’ Onderzoek naar herindelingen in Zuid-Holland 12 herindelingen: 38 gemeenten Gekeken naar: - gevolgen voor burgers - doelrealisatie - proces. Bron: Herindelingen gewogen, Rijksuniversiteit en Berenschot, 2008

14 Effecten herindelingen Vertrouwen van burgers is afgenomen, evenals de belangstelling van burgers voor de politiek  lagere opkomst verkiezingen Gemeenten zijn beter benaderbaar, maar staat tegelijkertijd op grotere afstand van haar inwoners Herindelingen hebben niet geleid tot een verhoging van de tarieven Op korte en middellange termijn zijn er geen gevolgen voor het publiek voorzieningenniveau

15 Effecten herindelingen Professionaliteit neemt toe door specialisatie Minder kwetsbaar Strategische denkkracht neemt toe Sterkere positie t.o.v. de regio en mede-overheden Concurrentiepositie op de arbeidsmarkt verbetert niet of nauwelijks Forse financiële tegenvallers in de eerste jaren na de herindeling  inkomsten Gemeentefonds dalen

16 Big is beautiful? Continuïteit: minder kwetsbaar Kwaliteit: professionaliteit neemt toe Verbeteringen in de gemeentelijke organisatie, maar… de burger ervaart geen verbetering

17 ‘De mythe van de schaal’ Decentralisatie bijstand: WWB (2004) Is er een optimale schaal voor de uitvoering van de WWB? Idee vooraf: inwoners / WWB-ers

18 Case: sociale diensten Bron: De mythe van de schaal, CAB i.o.v. Divosa, nov. 2007

19 Case: sociale diensten Op het eerste gezicht: groter is beter, maar …. … grote spreiding in antwoorden. Schaal is niet de juiste start van de discussie Wat voor soort gemeente willen we zijn? Lokale optimale schaal

20 Aandachtspunten sociale diensten Goede lokale probleemanalyse Verschillende functies op verschillende schaal Integraal beleid en integrale uitvoering (maatwerk) Natuurlijke grenzen Kwetsbaarheid in personele stabiliteit en specialistische taken Fusie is niet altijd de oplossing

21 Optimale schaal voor gemeenten? Klein genoeg voor Maatwerk Efficiency Innovatie Concurrentie Gevoel van empowerment Groot genoeg om Schaalvoordelen te behalen Externe effecten te internaliseren Taken aan te kunnen

22 Resumé BIG is niet altijd beautiful

23 Colofon Marcel Moes Mob CAB Martinikerkhof JH Groningen Tel