GEWELD & LEIDERSCHAP WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL OLL ELSPEET 16 juni 2009 WWW.VANDESANDEINLEZINGEN.NL

Inhoud Inleiding Wat is agressie? Slachtofferschap Leiderschap

Inleiding

Is er iets veranderd? JA NEE JA, de wereld is een veel veiliger plek geworden JA, de mensen zijn veel minder gewend aan geweld JA, we zijn multiculti & begrijpen elkaar niet echt NEE NEE, de menselijke natuur is al 200000 jaar gelijk NEE, maar het leven is veel meer georganiseerd NEE, maar de media moeten dat wel roepen

De wereld is veiliger geworden Moordcyfers goede indicatie voor geweldniveaus Geweldniveaus zijn in 500 jaar met een factor 10 gedaald Overigens zijn ook ongevallen sterk teruggebracht En is de gem. leeftijd sterk gestegen Gevolg: mensen zijn niet meer aan geweld gewend Daardoor: we zijn nog nooit zo bang geweest En ook: er zijn bij ons niet veel gelegenheden meer voor heldendom Moorden per 100.000. 1200-heden

De risicoloze maatschappij Wildavsky: Riskless society Ulrich Beck: Risk society We zijn nog nooit zo veilig geweest als nu Ongelukken, ziekten > Gemiddelde leeftijd Misdaden (behalve kleine criminaliteit) Discriminatie en misbruik minderheden Vechterij en mishandeling We zijn nog nooit zo bang geweest als nu Media en psychologen werken hier duchtig aan mee Alles wat gebeurt wordt gerapporteerd en gearchiveerd Slachtoffer- en klaag-cultuur wordt steeds sterker Afstanden tussen subculturen en leeftijden zijn groot (apartheid) Door beschikbaarheid wereld wijde info lijkt het meer Door vele getallen raken mensen in de war (ongecyferdheid) Grenzen beginnen bereikt te worden

De mens reist langs twee sporen © 2006 JP van de Sande RuG NATUUR Voortplanting Kinderzorg Erbij horen Status Agressie Communicatie Verkennen Eten/Drinken Voorraad maken Territorium maken Jagen Bouwen Ruilen Lichaamsverzorging Uitrusten Migratie Spel CULTUUR RELATIES EN OPVOEDING HELDEN, VERHALEN, SPROOKJES MANIEREN VAN SAMENLEVEN (bv. Stad vs platteland) REGELS, NORMEN, GEWOONTES, FOLKLORE REGERING, POLITIEK SYSTEEM, RECHTSPRAAK TAAL, MANIER VAN UITDRUKKEN WETENSCHAP, GODSDIENST, FILOSOFIE IDEALEN, WAARDEN, WAARDERINGEN TECHNIEK, GENEESMIDDELEN, APPARATEN, WAPENS ETEN, DRINKEN, GENIETEN, FESTIVALS KUNST, GEBOUWEN, SIERADEN VERHOUDINGEN MET ANDERE GROEPEN MENSEN emoties concepten Linkerkant is voor alle mensen hetzelfde, maar vormt slechts de ondergrond van ons gedrag. Rechterkant is voor elke (sub) cultuur weer anders, maar steeds gebaseerd op onze menselijke/dierlijke natuur. Men zou de 16 aspecten van de menselijke natuur als instincten kunnen aanduiden, ware het niet dat die term een veel te starre structuur suggereert. Beter is zoiets als: Behoeften.

De samenleving kent ook twee sporen © 2006 JP van de Sande RuG NATUUR Niets dierlijks is ons vreemd Instincten en emoties Hedonisme Langzame ontwikkeling Samenleving: Gemeinschaft Behoefte aan erbij horen Groepsdoelen Plicht; Eer; Traditie Conservatief; Stabiliteit Religie; Magie Strong ties Specifieke reacties op onvrede Sociale steun zoeken/geven Toename cohesie Strijd zoeken met vijand Acceptatie van lot CULTUUR Ratio beïnvloedt gedrag Normen & Waarden Kosten-Baten analyse Snelle planning Samenleving: Gesellschaft Behoefte aan vrijheid Individualistische doelen Vrijheid; Geld; Vernieuwing Progressief; Schijnverandering Ideologie; Techniek Weak ties Specifieke reacties op onvrede Steun professional zoeken Toename isolement Zoeken rationele oplossing Verzet tegen lot zijn worden Toennies suggereert dat voor 1800 meeste mensen in gemeenschappen leefden, onder dwang van de natuur. Sinds 1800 is ontwikkeling op gamg gekomen, via verstedelijking en technologisering, waardoor steeds meer mensen aan deze dwang kunnen ontsnappen

Wat is agressie?

Wat is agressie? Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten) © 2006 JP van de Sande RuG Letterlijk: toenaderen (in plaats van vluchten) Alle dieren kennen een Fight/Flight mechanisme Zeer snelle en omkeerbare beslissing ogv schatting Twee soorten A: Binnen Soort (affectief) en Tussen Soorten (prooi) Affectief Systeem kent vele remmen en controlemechanismen instinctief: Niet te ver gaan, Dominantie, Schattigheid Cultureel: normen, formele aspecten, wetten en practische bezwaren (cf Elias) Prooi systeem veel minder. (cf ontmenselijking)

Twee soorten Prooi agressie (lustmoord, oorlog, genocide) Wordt meestal instrumenteel gebruikt Is onder bewuste controle Status object belangrijk, maar geen remming Leidt tot ernstig letsel Emotie: minachting, walging, lustbeleving Emotionele agressie (Ruzie, amok, rellen) Wordt meestal gebruikt als uiting van gevoel Niet goed te controleren Hoge status zorgt voor remming, mits O niet bang Eerder dreigen dan doen, maar: rood waas Emotie: woede, haat, wraak

Prooi agressie: plezier in rellen en doden

Verdere wetenswaardigheden over agressie Agressie is een natuurlijke en positieve emotie Denk aan voetballerij, computergames, films, nieuws Frustratie-agressie hypothese; Stortbak model; Pers.heid Aandrift is algemeen, remmingen varieren. (Drank etc.) Vecht-vlucht balans: Agr. vnl bij waargenomen kans succes Typische dader agressie is Jong, arm, en man Typisch slachtoffer agressie is Jong, arm, en man Er zijn sexeverschillen, maar vnl vanuit cultuur Vaak is het toeval wie dader en wie slachtoffer is Hierover wordt niets gepubliceerd Agressie wordt getriggerd (geluiden, wapens etc) Manier van agressie wordt gecopieerd van media Er is geen bewijs voor katharsis hypothese Winnen verhoogt T productie, verliezen verlaagt het

Hoe wordt AGRESSIE gestuurd? PERSOON gewoonten eigenschappen sexe, opleiding etc vaardigheden karakter WAARNEMING SITUATIE PRETTIG? (AKELIG) STIMULEREND? (REM) CONTROLE? (BANG) UITDAGEND? (SAAI) WIJ-GEVOEL? (WIJ/ZIJ), FORMEEL (LOSJES) EMOTIE SITUATIEDWANG SITUATIE NADENKEN GEDRAG

SLACHTOFFERSCHAP

DADER >>>><<<<SLACHTOFFER Als er een dader is, “moet” er ook een slachtoffer zijn Wie wie is, hangt af van de afloop Naast daders en slachtoffers zijn er ook anderen Daders zijn slecht, slachtoffers goed en de anderen tellen niet mee Om als slachtoffer mee te tellen moet je wel echt iets hebben Bij gebrek aan fysieke wonden is dus de psychologische wond bedacht het TRAUMA

Het trauma Van Grieks trauma :Wond (mv: traumata) In medicijnen massieve verminkende verwonding In psychologie restanten van ernstige schok Ligt opgeslagen in geheugen Herinnering door sommigen moeilijk te verdringen Levert sinds ca. 1985 solide claim op slachtofferschap Heeft groot apparaat van hulpverleners opgeroepen Daardoor ook officiële status: PTSS (of PTSD) Trauma is dus factor van betekenis geworden Trauma kan belangrijke voordelen leveren

Post Traumatic Stress Syndrome Klinkt heel geleerd Officiële symptomen: Flashbacks, slapeloosheid, verslaving vermijdingsgedrag, concentratieverlies, emotionele instabiliteit Therapieën: Afleiding/verdringing/gewenning: Is normaal, werkt redelijk Wachten: na enkele weken verdwijnt het bij de meesten Herbeleving: Werkt maar zeer ten dele. Werkt onmiddellijk na afloop zelfs averechts Medicijnen (tranquillizers etc): Symptoombestrijding Omscholing trauma deskundigen: nog niet geprobeerd

Moderne ziekten II ADD, ADHD, Anorexia, Asperger, Autisme, Automutilatie Bereavement,Bindingsangst, Borderline, Boulemie, Burnout Chronische voedselweigering, CVS Dependent personality disorder, Depersonalisatie, Dyslexie Faalangst, Fibromyalgie, Gokverslaving Hechtingsstoornis, Hoogbegaafdheid, Hypochondrie Lege Nest syndroom, ME, Munchausen by proxy, NLD Obesitas, ODD, Overspanning Posttraumatisch stress syndroom, Restless legs, RSI Sexual arousal disorder, Sexverslaving, Slaap apneu Voedselallergie Whiplash (zie ook: www.psychowijzer.nl)

Als alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen En tenslotte Als alles faalt, kunt U altijd nog iets nemen

Leiderschap, Agressie en slachtofferschap

Formele vs Informele hierarchie

Probleemoplossen voor lage status

Probleemoplossen voor hoge status P = VRM² P= pleuris-sterkte V= verwijtbaarheid R= relevantie M= mediageniekheid Met dank aan Siske Klaassens

Macht wordt gegeven Om macht te krijgen moet men zich bewijzen Als lageren geen vertrouwen hebben, heeft machtige geen werkelijke invloed De evaluatie van gedrag (vaak prestaties) is het draaipunt Daarbij hoort duidelijk: Bejegening & Sociale vaardigheid Vandaar belang van sociaal netwerk (de Waal, 1982) Coalities vormen de motor van evaluaties en daarmee van statustoekenning Meeste mensen zijn onrealistisch optimistisch Ook collega’s, superieuren en vrienden beoordelen gedrag onrealistisch optimistisch Ze proberen dit optimisme te beschermen tot het niet meer kan. Dan desertie of devaluatie

De alpha Als het over macht gaat zijn we snel verblind: Door grootte Door mooie kleuren Door indrukwekkende displays Door angstaanjagendheid Door opvallendheid

De onderdanen MACHT WORDT GEGEVEN De leider trekt alle aandacht, in de pers, in het dagelijks leven en zelfs in de wetenschap Toch zouden we liever naar de volgelingen moeten kijken, want: MACHT WORDT GEGEVEN Macht berust op coalities Veel mensen hebben een talent voor ondergeschiktheid Minder mensen hebben talent voor leidinggeven Veel mensen vinden verantwoording griezelig Mensen identificeren zich makkelijk met een machtige (charismatisch leiderschap)

Charismatisch leiderschap. Freud’s visie (1921) Basisidee Mens heeft ingeboren sociale mechanismen Deze komen helder tot uiting in de “oerhorde” Moderne groepen vertonen nog vele kenmerken van oerhorde Uitgangseisen Leider heeft of verwerft bijzondere competenties in woord en daad en fascinatie met idee Leider heeft Narcistische persoonlijkheid Leider heeft voor alle onderschikten persoonlijke belangstelling Leider is minder geïnteresseerd in omgang met hogeren of gelijken Ontwikkeling Op grond van zijn competenties verwerft leider crediet Leider heeft door Narcisme grote behoefte aan zelfbevestiging Crediet wordt door leider gezien als steun voor narcistische keuze Volgers merken dat hun steun de leider sterker maakt Volgers beginnen zich door libidineuze mechanismen te identificeren met leider Deze identificatie bevestigt narcistische keuze verder Gevolgen: Door identificatie wordt wens leider als eigen wens gevoeld Leider wordt steeds sterker Elke volger heeft idee van persoonlijke band met leider

Hoe ontstaat Wij-Zij tegenstelling? Mensen denken van nature in termen van wij-zij Overheid is ideale ZIJ, deskundigen ook Dus professionals in dienst van overheid….. Deze tweedeling wordt versterkt door: Professionalisering ‘Klonteren’ Op afstand houden van publiek Geen communicatie met publiek, geen uitleg Bij ramp: Of slachtoffer, óf hulpverlener Technologisering Protocollair werken Preventieve benaderingen

MANAGERIALISM (Pollit, 1993; McLaughlin et al MANAGERIALISM (Pollit, 1993; McLaughlin et al., 2001; Mawby & Worthington, 2002) Organisaties lijken meer op elkaar dan ze verschillen Dus vakkennis is secundair. Alles kan ingehuurd worden Efficiency en groei zijn de toverwoorden Nadruk op output en resultaten Ontwikkeling prestatie-indicatoren en ranglijsten Nadruk op de voordelen van concurrentie Centralisatie-tendens: Afkeer van zelf-sturende teams De burger wordt als klant gezien, de werknemer als tool (HRM) Er wordt alleen vooruit gekeken (Henry Ford: history is bunk) Geen interesse en inzicht in onbedoelde gevolgen Combinatie van centrale beleidsvorming met lokale dienstverstrekking Loyaliteit aan groep is meer een kwestie van sentiment dan noodzaak

Conclusies Agressie is normaal en Er zijn twee soorten van Agressie is te beheersen, maar dat moet geleerd Culturen verschillen daarin Status van object speelt sterk mee Agressie blijft lang ondergronds Tracht wij-zij te vermijden: Leef U in in standpunt ander Trauma is een nogal overschat verschijnsel De leider, mits vertrouwd, is belangrijke factor bij verwerking De verliezer kan zijn verlies als trauma opvatten Traumata gaan net als gewone wonden weer over

EINDE