« De stem als sleutel tot belevingsgericht contact » Het kan ook juist zijn om vals te zingen… Een training van Marianne Hartmann i.s.m. Expertisecentrum dementie Paradox (Gent) en Meander (Dendermonde)

doel : Stilstaan bij het belang van het beluisteren van de emoties van de persoon met dementie, door middel van een muzikale benadering.

Waarom kan muziek de sleutel zijn in het contact met mensen met dementie? Sedert de oudheid behoort muziek tot de menselijke natuur. Muziek vergezelt de mens doorheen de evolutie en doorheen alle culturen. Misschien is het feit dat de primitieve mens structuur gaf aan de geluiden die hij produceerde met zijn stem en met materialen, een hulp geweest om zich te onderscheiden van het dierenrijk. De mens plaatst zijn emoties in een geruststellende muzikale structuur en weet zo het onuitdrukbare in zijn bestaan, toch uit te drukken. De mens heeft muziek nodig om zich bevestigd te weten in zijn eigen bestaan.

Muziek, zang, spreekt de hersenen aan in zijn totaliteit Muziek, zang, spreekt de hersenen aan in zijn totaliteit. Zij maakt gebruik van alle verbindingen en stimuleert de neurotransmitters. Ook bij hersenbeschadiging of hersenatrofie prikkelt muziek de hersenen. Het is de bedoeling om de mens weer heel te maken door via de muziek het emotionele geheugen aan te spreken. We mogen dus gerust besluiten: VALS ZINGEN MAG!

Het muzikale geheugen … …de brug tussen heden en verleden! Ik beluister mijn favoriete muziekstuk. Ik bevind me onmiddelijk op een andere plaats in een ander gezelschap in een andere tijd Ben ik nu dement ?

De kracht van muziek: Zingen stimuleert… aandacht taalgebruik reminiscentie verbeelding stappen autonomie in het algemeen communicatie het wereldbeeld

Elementen die aan de muziek zijn kracht geven Tempo Ritme Melodie Dynamiek Structuur Emotie

Tempo en ritme 1496: In één van de eerst gedrukte boeken een traktaat van Franchinus Gaffurius over « Practica musicae » (Milan 1496). Hij beschrijft hierin « tactus », de snelheid waarmee de muziek gespeeld wordt zich hierbij baserend op de hartslag. Back to the Exhibition “Practica musicae” Franchinus Gaffurius Milan 1496 “Portrait d’un musicien ” (Franchinus Gaffurius) Leonardo da Vinci

Johann Joachim Quantz (18de eeuw) Via ritme en tempo geeft muziek structuur aan de tijd. Quantz beveelt het tempo van de hartslag aan als doeltreffende basis voor de communicatie tussen muzikanten en dansers.

  Melodie en dynamiek Stijgend Majeur Krachtig, luid Dalend Mineur Ingetogen, stil

Emotie Hoe anders zouden we kunnen communiceren met zij die niet meer praten , met zij die voor ons onbegrijpelijk zijn en totaal onlogisch, als via de weg van de emoties ? In de traditie van de religieuze muziek werd deze mogelijkheid reeds eeuwen geleden geëxploreerd. (cfr. Die Grosse Stille 2006 Philip Gröning)

De houding van de zanger: geankerd gecentreerd beschikbaar

Respect voor de persoonlijke ruimte De bellentheorie van Edward T Hall (Anthropoloog) DE ‘bellen’ De intieme bel De persoonlijke bel De sociale bel De publieke bel

In het contact met ouderen komen we heel wat ‘bellen’ tegen, elk met een eigen dichtheid of broosheid… De zorggever die dichtbij wil komen moet zich bewust zijn van de aanwezigheid van deze bellen en ook van zijn eigen bel. colère ∞ Bel van ‘emotie incontinentie’ peur ∞ ‘Muur’bel tristesse ∞ joie ∞ Kwetsbare bel Bel van geluiden en repetitieve bewegingen

« Alstublieft, … maak mij tam », zegt de vos… in ‘ de kleine prins ’ A. de Saint-Exupéry

Albert Mehrabian Attitude de base “…Woorden geven maar misverstand…” zegt de vos tegen de kleine prins (A. de Saint-Exupéry)

Respect voor de dirigent De persoon met dementie is de ‘dirigent’ De zorggever is de muzikant, de begeleider

Wat moet er begeleid worden? emoties gebaren liederen tijd beweging gesprekken stilte De manier om zich uit te drukken, te praten, te zingen… etc…

Hoe kan de persoon met dementie zich gehoord en begrepen voelen? Lieg niet (het stimuleert de waanbeelden) Spreek niet tegen (dit doet appel op het rationele denken) Ga niet afleiden (onderdrukte emotie komt hevig terug) Wat kan ik dan wel doen? De emotie begeleiden: herformuleren ‘gezonde nieuwsgierigheid’ zoek de waarde ZING!!!

Momenten van een kwalitatieve relatie Emoties Vicieuse circel Moeilijk gedrag, Belediging straffen Verliezen Waarde Beluisteren en aanvaarden van de emotie

Gedrag van de zorgvrager objectieve observatie Beleving van de zorggever: hier mag je subjectief zijn Geschiedenis: belangrijke gebeurtenissen Huwelijk kinderen werk ziekte oorlog enz... Verlizen en kwetsuren: psychisch, fysisch en sociaal overlijdens huis gezondheid enz.. Noden gekoppeld aan bepaalde waarden Erkenning Veiligheid Aandacht Liefde … Waarden Te zoeken in symbolen en methaphoren die opduiken in handelingen, beelden en personen. Voorstel van relationele zorg Concrete acties lievelingslied: sleutel tot communicatie sleutel van het ritueel Zingen spreekt de totaliteit van de hersenen aan. Het organiseren van relationele zorg, bezorgt ook de zorggever nieuwe ervaringen. Hierdoor wordt ruimte gecreëerd voor gedragsverandering zowel bij zorggever als bij zorgvrager.

Samengevat … BLA BLA BLA …