De macht van het woord
Wetenschap? Hoogtechnologische machines? Razendsnelle en krachtige computers? Ingewikkelde formules? Sensationele toepassingen?
De bèta-wetenschappen DNA-structuren en genpatronen Miljardenbudgetten voor experimenteel-militaire lasertechnologie Atomaire structuren in nieuwvormige ruimten
Menswetenschappen = ά Krijgen niet dergelijke budgetten Niet zo spectaculair Resultaten zijn « nuttelozer » minder eenduidig onvoorspelbaarder grote frustraties
De ά-wetenschappen Menswetenschappen in het verweer > < exacte wetenschappen literatuurwetenschappen spelen leentje-buur bij: Geformaliseerde logica Kennistheorieën De “ingenieur-literatuurwetenschapper”
De obsessie van de mathematisch-exacte interpretatie Formaliseren
Narratieve scheikunde bij Chaucer Of molecule-clusters in de Canterbury Tales
De queeste in de Roman van Moriaen (13de eeuw) volgens Janssens, 1976 < de logische zeshoek van Pierre Gallais
Dom, dom… Technologie, formaliseren: slechts methodes WETENSCHAP = streven naar zindelijk denken Deze denkhouding aangeleerd aan UNIVERSITEIT
UNIVERSITAIRE DOELSTELLINGEN geen genoegen nemen met “definitieve” oordelen kritische vraagstelling en onderzoek van de uitgangspunten wars van oppervlakkigheid komen tot “problem solving” en genuanceerde uitspraken
Kritische verwondering 476 1453 DE MIDDELEEUWEN Val van het Val van het West-Romeinse Rijk Oost-Romeinse Rijk WEST? OOST?
Kritische vragen vanuit verschillende uitgangspunten Een complexe realiteit kritisch bevragen vanuit verschillende hoeken om te komen tot genuanceerde uitspraken en… grote nederigheid! Object uit de realiteit Invalshoek 1 Invalshoek 2 Invalshoek 3 Invalshoek …
Het einde van de Middeleeuwen? Een voorbeeld Het einde van de Middeleeuwen? 1453 - vanuit de “histoire bataille” 1492 - sociaal-economische geschiedenis 1517 - religieuze geschiedenis …
De Middeleeuwen De Middeleeuwen: geen homogene periode van 1000 jaar De Middeleeuwen: vaak beschouwd als een zondebokperiode Waarom? (humanisme, anti-clericalisme, een geruststellend vooruitgangsgeloof) Hekserij, lijfeigenschap, enz., kortom: barbaars primitivisme erin geprojecteerd.
Rederijkers? Typische literatuur voor deze bekrompen periode Stelt literair niets voor (Huizinga) Zo snel mogelijk vergeten…
Rederijkers? Never ending poetry Mooie flitsen, maar oh zo langdradig… Taalacrobatieën en gekunstelde rhetorica
Beter uw leven, zowel man als vrouw, Vrees het helse vuur, Hoed u voor de eeuwige vlammen… Gij wacht enkel op de afschuwelijke dood!
Rederijkers? Rederijkers = kannenkijkers
Het rederijkersgezelschap « In liefde vrij… »
Een ander uitgangspunt Rede- rijkers Invalshoek 1 Invalshoek 2 functionalisme Invalshoek …
Historisch functionalisme Wat betekenden teksten in hun tijd? Hoe functioneerden die? Welke ideeën werden door literatuur gevormd en gepropageerd? LITERATUUR IN CONTEXT
Het succesboek van Pleij, 1988
Rederijkers De macht van het woord
En retorica houden in alle eere!
Vrouwe Rhetorica Volgens Matthijs de Castelein Volgens Martianus Capella Vrouwe Rhetorica
Vrouwe Rhetorica tussen het licht van de vrede, de liefde en de rede en de duisternis van de woede, de nijd en de onenigheid
Rede en beheersing tegenover drift en woede
Harmonisch samen-leven = zichzelf beheersen = hoge arbeidsethiek = redelijkheid, mate = zich niet laten leiden door driften = zich bewust zijn van het vergankelijke van het leven Ontstaan van de burgermoraal
propaganda via literatuur
HET WAPEN: ironische omkering Boerenplezier bij Dürer en Breughel
Pieter Breughel, Temperantia (Brussel, 1560)
een bril teugels Vrouwe Matigheid temperancia
Rhetorica, volgens Breughel
Man trekt zijn vrouw de broek aan, 1555
Trek mij maar snel de broek aan, Want ze staat mij even goed als u! En zwijg maar in alle talen, Jan, Of anders zult gij mijn vuisten voelen… Vrouwen aan de macht?
Och vrouw, ik trek u graag de broek aan, maar het voorstuk, kan ik moeilijk missen… De boer-pantoffelheld met ontbloot geslachtsdeel
Men vindt ter wereld geen groter gekken Dan die hun vrouwen de broek aantrekken
HET BURGERIDEAAL Voor de man Voor de vrouw Vastberadenheid Tederheid Vastberadenheid Tederheid Koopmanschap Zorgende moeder Beheersing en wijsheid Gehoorzaamheid Publieke rol Nauwelijks openbaar leven Sociale mobiliteit en carrièrisme Huisvrouw en echtgenote Individuele zelfhandhaving Hulp van de man
Rederijkerskamers als mannenclubjes…
De bekrompenheid van de « bourgeois » doorbroken…
Genadeloze ontmaskering van de burgerlijkheid
Sociaal geëngageerd Met broederschappen hebben ze het publieke leven in handen Dragen burgeridealen uit Bijv. bij Blijde Inkomsten Inkomst van Isabella van Castilië te Brussel in 1496
De stoet van de schuttersgilden met Isabella, op de achter- grond het Brusselse stadhuis versierd met toortsen