Maarten Steenhagen Maarten.Steenhagen@bkv.hku.nl KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 EEN FILOSOFISCHE BENADERING VAN DE KUNSTEN DE NABOOTSINGSTHEORIE Maarten Steenhagen Maarten.Steenhagen@bkv.hku.nl

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Wat is kunst? ‘Kunst is het bereiken van een goede nabootsing van de werkelijkheid’ Deze opvatting kennen we allemaal: “Dat kunst?! Dat lijkt helemaal nergens op!”

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Maar: wat is een goede gelijkenis? wat wordt er nagebootst? Wanneer we deze vragen bekijken komen we al snel op een ‘volks’-versie en een genuanceerde versie van de afbeeldingstheorie. Volksversie: ‘Kunst moet lijken’ = In feite: Ze moet een foto nadoen Neemt aan dat kunst een afbeelding van de zichtbare wereld is, zoals we die op foto’s zien. Interessante versie: Kunst geeft een getrouwe weergave van een onderdeel van onze werkelijkheid Neemt aan dat kunst weliswaar een weergave is, maar dat dit nog niet direct bepaalt wat en hoe kunst weergeeft.

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 De volksversie lijkt over kunst te denken als een trompe-l’oeil, een bepaalde illusie. Dit maakt dat er steeds eigenlijk maar één goede afbeelding mogelijk is, namelijk precies dat beeld dat we zouden zien als we voor het echte object zouden staan.

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 De genuanceerde versie maakt meer mogelijk, en is a) interessanter en b) realistischer als we over kunst nadenken. Het maakt dat er verschillende goede afbeeldingen mogelijk zijn, elke ‘versie’ toont ons dat op een bepaalde manier een andere werkelijkheid, of een andere blik op deze werkelijkheid.

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Het begin van het denken over kunst als afbeelding. Plato (ca. 428-348 vC.) Op zoek naar grondprincipe van kennis: zekerheid. ...maar zag een veranderende leefwereld. Alles is ‘wordend’ (groei, jaargetijden, erosie enz.) Maar waar is die eenheid dan te vinden? Oplossing (Plato’s idealistische metafysica): Ondanks verschijningsvorm van onze wereld toch constanten: de Ideeën (soms: ‘Vormen’) Grotmythe vb. paard, mens, maar ook driehoek

De metafysica van Plato: een illustratie

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Plato’s kunstheorie vooral: Politeia (Staat), boek X De ambachtsman en de kunstenaar Ambachtsman heeft het Idee als principe Kunstenaar heeft de fenomenale wereld als principe ‘Kunst’ is hier imiterende (mimetische) kunst (technè) ‘Kunst is een kopie van een kopie van de werkelijkheid Daardoor moreel verwerpelijk: Leidt ons niet naar de waarheid (eenheid Ware, Schone, Goede) Speelt in op emoties

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Wat voor een afbeeldingstheorie heeft Plato? Denkt over de imitatie die kunst is als ‘trompe l’oeil’ Maakt imiterende kunst verwerpelijk

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Aristoteles (384-322 vC) Poetica Over het maken van een goede tragedie. Wat is een tragedie? Aristoteles: een uitbeelding (mimesis) van handelingen Mimesis is van nature leuk Vb. Afbeeldingen van lijken en vieze beesten, en échte lijken en vieze beesten.

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 De tragedie als uitbeelding van handelingen: Handeling niet ‘hoe ze eruit ziet’, maar hoe ze hoort, of zou gaan. Volgens Aristoteles zijn de afbeeldingen die kunst zo maakt wel degelijk waardevol. Ze laten algemeenheden zien, en zijn zo werkelijker De dichter staat hoger dan de geschiedschrijver Ze bieden emotionele loutering (katharsis) Door gecontroleerd (want volgens plot) mee te voelen met de personages

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Wat voor een afbeeldingstheorie heeft Aristoteles? Gaat niet om ‘fenomenale’ afbeelding, maar om ‘morele’ afbeelding. Mimesis in tragedie stelt zo in staat de mens de verbeteren.

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Kritiek op de afbeeldingstheorie Ernst Gombrich Nelson Goodman

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 Volgende keer (na de vakantie): Expressietheorie Voorbereiden: Hoofdstuk 3 (pp. 57-87)

KUNSTFILOSOFIE COLLEGE 2 De houdbaarheid van de afbeeldingstheorie. Verschillende kunstvormen als afbeelding: Schilderkunst Fotografie Beeldhouwkunst Theater Muziek Architectuur