Multi-Family Therapy: Theoretische reflecties en handvaten voor de praktijk Gilbert MD Lemmens, Vakgroep Psychiatrie en Medische Psychologie, UGent, Universitaire Dienst Psychiatrie, UZ Gent (B) Bruno Hillewaere, Psychotherapeutisch Centrum De Vliersprong (NL)

Multi-Family Therapy Voorstelling & kennismaking Vragen Situering Theoretische kader Organisatie Therapeutisch proces

Multi-Family Therapy: algemene voorstelling Gilbert MD Lemmens Kliniekhoofd Psychiatrie, UDP, UZ Gent - Gastprofessor Psychiatrie, Ugent Gezinstherapeut - supervisor - opleider Relatie-en Gezinstherapie Research associate, Section of Family Therapy, IOP, London Bruno Hillewaere Psycholoog – systeemtherapeut, Psychotherapeutisch Centrum de Viersprong Gezinstherapeut – Hoofdopleider Systeemtherapie

Multi-Family Therapy: MFT voorstelling Gilbert MD Lemmens Oplossingsgerichte groepen alcoholmisbruik – eetstoornissen Familiediscussiegroepen algemene psychiatrie, dagcentrum PZ: open en gesloten formaat MFT groepen voor gerontopsychiatrische patiënten (supervisie) Familiediscussiegroepen voor chronische pijnpatiënten Systemische MFT groepen voor depressie Narratieve familiegroepen voor depressieve jong volwassenen Body-mind groepen voor paren met infertiliteitsproblemen Bruno Hillewaere Gezinsdeeltijdbehandeling voor gezinnen met adolescenten Opstarten MFT binnen Jeugd: vb. MBFT

Multi-Family Therapy = groep Elke groep: veiligheid & kennismaking Hiertoe bestaan verschillende mogelijkheden Nadat het doel & werkwijze is bepaald Kennismakingsrondje met elkaar op een manier zoals het er ook aan toe zou kunnen gaan in een multi family groep

Multi-Family Therapy: Vragen? Wat weten? Wat leren? Hoe?

Situering Peter Laqueur Creedmore Mental State Hospital Vraag-antwoord meetings Open-ended groepen met 4-5 patiënten, 2 therapeuten, observatoren, wekelijks, 90 min, 6-8 maanden Verbetering van gezinscommunictia en intrafamiliale relaties (veilige differentiatie) (1964: schizofrenogene moeder/double bindhypothese/ kerngezin)

Situering Peter Laqueur Verdere ontwikkelingen Verschillende psychiatrische en medische stoornissen Verschillende klinische settings Verschillende therapeutische concepten Weinig verspreid en zeer specifiek Outcome- en procesonderzoek: ‘relatief’

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Welk theoretisch/conceptueel kader wordt gehanteerd op afdelingsniveau? Psychopathologie? Gezinswerking? Effect op MFT (keuze?)

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Psychopathologie? Gezin  psychiatrische stoornis  gezin Systemisch, gezinsfasenmodel, family systems – illness model, ilness as a central organising principle?

Systemische concepten Individu is deel van verschillende contexten en relaties Beïnvloedt deze contexten en relaties Wordt beïnvloed door deze contexten en relaties Complexiteit van problemen (multifactoriele causaliteit) Oplossingen vinden plaats in context en in relaties Gezinnen zitten vast in interactiepatronen (beperkte betekenis, gedrag, interacties, herhalingen, weinig differentiatie) Systemische therapie poogt de interacties (gedrag/betekenissen) te veranderen → invloed op symptomen Illness organizing principle (P. Steinglas)/Illness family systems model (J. Rolland)/Dominant illness-related stories, thin non-illness-related stories (M. White) 11

Systemische concepten = contextualiseren van het probleem Inbrengen van verschillende betekenissen Veranderen van perspectieven Inbrengen van geslacht, leeftijd, levensfase, gezinsstructuur, socio-economische en culturele aspecten, maatschappij en leven Inbrengen van tijd Inbrengen van differentiatie = werken met circulaire invloeden om het probleem op te lossen = verschillende hypothesen (complexiteit van problemen) = onderhoudende interacties in kaart brengen = ondersteunen van gezond functioneren 12

Family systems-illness model Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

Family systems-illness model Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) Psychosociale aspecten van ziekte (begin, verloop, outcome, incapaciteit) Fase van een ziekte (crisis, chronisch, terminaal) Wisselwerking tussen een ziekte en het gezin praktische noden vs instrumentele stijl van het gezin Affectieve noden vs affectieve stijl vh gezin Tijdsfase van een ziekte vs gezins- en ontwikkelingsfase Betekenis van een ziekte vs waarden/ geloofsysteem Historische data (mortaliteit) vs transgenerationele geschiedenis van ziekte en verlies

Accommodatie aan de noden van de ziekte Herstructurering van de routines binnen het gezin Uitstel van beslissingsproces Verdeling van de ressources uit balans Invasie/disruptie van de gezinsrituelen Distortie van de gezinsidentiteit Ziekte als het centraal organiserend principe

Ziekte als centraal organiserend principe De centrale rol van het symptoom binnen het gezinsleven Verenging van het tijdsperspectief met focus op hier en nu Beperking van de beschikbare patronen van gezinsinteracties. Een uitvergroting van aspecten van het gezinsfunctioneren Verminderde mogelijkheid om tegemoet te komen aan gezinslevenscyclusbehoeften Het verlies van het gevoel van agency (hulpeloosheid) 1. The high levels of preoccupation with thoughts of food and weight that someone with anorexia manifests is paralleled by the way that issues around food and eating take central stage in the family. As time goes on all relationships in the family seem to become defined by it. It becomes the “currency” of relationship exchanges, the way in which the qualities of relationships are gauged. 2. The anxiety engendered by the life-threatening nature of the problem and the intensity of interactions around meals which often take up the major part of the day result in the family gradually being unable to focus on anything other then the present. What happens at the next meal, indeed the next mouthful takes on immense importance. The intense preoccupation with the present makes every failure at a mealtime overwhelming. The way this gets played out will vary from family top family depending on their usual style of interaction. Families that tend to avoid conflicts will see any argument as potentially disastrous and to be avoided at all costs. In other families conflicts may become more common but are likely to be accompanied by intense feelings of guilt and blame (there is some evidence that this pattern may be more common in families having to contend with bulimic behaviours – ref – but is certainly also found in some families that are dealing with anorexia). 3. Lack of flexibility in the way that families function is highlighted in many theoretical accounts of family functioning (Olson, Beavers, Minuchin, McMasters etc). What is usually emphasized is the importance of flexibility in enabling the family to deal with family life-cycle changes. For the clinician (or indeed the observational researcher) flexibility or rigidity is manifested in the moment-to-moment interaction. While the two kinds of flexibility are connected they are not one and the same. One should not automatically assume that an observation of a rigidity in interaction signifies a family that finds negotiating life-cycle changes difficult. Whether a lack of flexibility is a pre-existing factor which has a contributory role in the development of eating disorders or simply a response to the problem may be difficult to determine (and may be different for different families). Either way it is often one of the most noticeable things when one first meets a family in the consulting room. The family often is as if “frozen”, fearful of doing anything outside of the usual routine. Many families often comment on this themselves. They know that what they are doing isn’t working but are afraid that doping something different could make things worse. Where the problem is of a relatively recent origin change can sometimes happen fairly rapidly 5. Certain aspects of the family organisation (in particular ones that the family itself might have perceived as being unsatisfactory) become more pronounced.

Multi-Family Therapy: Inleidende vragen: Voor diegenen die interesse hebben om op te starten: Met welk doel zouden jullie dit opstarten? Wat denk je dat de meerwaarde hiervan zal zijn? Wat kan jullie helpen bij het opstarten? Welke vorm/ methodiek? Welke hindernissen zien jullie? Voor diegenen die al werken met MFT: Welk doel en welke methodiek? En waarom? Wat helpt/werkt? Waar ligt de meerwaarde? Welke hindernissen ervaren jullie? Waar lopen jullie tegen aan? Vragen?

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Wat doet gebeurt er in een MFT groep? Communicatie? Relaties? Wisselwerking psychiatrische stoornis & gezin ..........

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Wat doet gebeurt er in een MFT groep? Communicatie ‘normaliseren’, meer respectvol, minder conflictueus ‘actief’ luisteren stimulatie van interne dialoog Cohesie/verbindend gevoel binnen gezin Wij-gevoel ipv ik gevoel Minder pathologiseren

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Wat doet gebeurt er in een MFT groep? Sociaal context en netwerk (‘overeenkomst’) Niet alleen op de wereld / stigmatisatie doorbreken Isolatie doorbreken Steun- terugvallen Leren van anderen - probleemoplossing Gezondmakend: aanwezigheid ‘gezonden’, aandacht gezonde verhalen Gezonde competitie – sociaal aanvaard gedrag (‘zwarte’) Humor

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Wat doet gebeurt er in een MFT groep? contextualiseren van het probleem (‘verschil’) Inbrengen van verschillende betekenissen Inbrengen van geslacht, leeftijd, levensfase, gezinsstructuur, socio-economische en culturele aspecten, maatschappij en leven Inbrengen van tijd Inbrengen van differentiatie Inbreng van nieuwe inzichten en andere perspectieven

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Gezinswerking? Integraal deel van afdelingswerk / enkel op indicatie? Welk aanbod? Aan bed Gespreken met coördinator, psycholoog, psychiater Partnerrelatietherapie Gezinstherapie MFT Gezin of partnerrelatie bij aanvang als focus: Drenthe, RMPI Rotterdam, PTC De Viersprong, (utrecht, A’dam),..…

Gezinswerking Complexiteit familie patient team 24

Gezinswerking Typisch patienten/families/teams Eigen ideen over problemen en oplossingen Vastzitten in eigen verhalen Not yet said verhalen Verschillende doelstellingen Wederzijdse invloeden (actie/reactie) Eigen competenties/krachten/mogelijkheden 25

Gezinswerking Verschillende niveau’s: Niet therapeutische setting: gesprek aan bed, bezoek Inhoud: informatie/ psychoeducatie/therapeutisch Therapeutische setting: individueel/groep Met of zonder gezinsleden: partnerrelatie/gezin/gezinsgroep Voorbeelden Individuele partnerrelatie/gezinssessies Educatie over de impact van depressie op het gezin en omgekeerd Relatie groepen Basisgroep (gezinsfasen, gezinscultuur, communicatie, …) Genogram groep ‘Objects flottants’ groep Gezinsgroepen Patienten, partners, kinderen Patienten, ouders, brussen 26

Gezinswerking Welke doelstellingen (inhoudelijk/niveau) willen we bereiken-dromen? Uit welk conceptueel kader kunnen we putten? Welke ressources en competenties zijn aanwezig? Welke zijn de eerste stappen? 27

Multi-Family Therapy: theoretisch kader Belang van duidelijk theoretisch kader binnen en buiten familiegroep Doelstelling van de MFT Belang van goede integratie met afdeling/familiepakket Informatie- en ressorcesuitwisseling Onderdeel van therapeutisch pakket Onderdeel van familiewerking

Multi-Family Therapy: organisatie? Recrutering? Probleem? Patiënten: psycho-educatie Familie: infobrochure, direct aanspreken Info-avond Inschakeling van ‘experienced’ gezinsleden

Multi-Family Therapy: organisatie? Structuur? Patiënt Inclusie – exclusie Homogeen/heterogeen, .... Familie Familieledengroep vs familiegroep Welke familieleden: partners, ouders, kinderen (leeftijd?),...

Multi-Family Therapy: organisatie? Structuur? Groep Grootte: 4-8 patiënten, .... Tijdstip: tijdens, na opname, combinatie, .... Formaat: open-ended, gesloten, .... Duur: aantal sessies, interval, sessie, pauze, ... Team Model: psychoeducatief, gedragsmatig, systemisch, .... Therapeuten en observatoren: samenstelling, geslacht, plaats, rolverdeling, evenwaardigheid, .... Relatie met afdeling (therapeuten, plaats, avondwerk, ....), relatie met familiewerking

Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? Regels Voorstelling Medisch geheim Niet spreken Aanwezigheid ......

Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? Therapeuten: 2, man-vrouw, functie, rolverdeling, .... Therapeutisch proces (????) Snelheid en traagheid Direct en indirect interveniëren Sturen en loslaten Verbaal en non-verbaal Proces en inhoud Verschil en overeenkomst Rollenspel MFT groep (verbindingen?)

Multi-Family Therapy: therapeutisch proces? Verschillende therapeutische technieken Rollenspelen Rolverwisseling Foto album Voorwerp Fish bowl Huisopdrachten Opspliten groep: Mannen – vrouwen, ouders kinderen Tekeningen Relaxatieoefeningen Familie sculpting Rollenspel met toepassing van therapeutische technieken