HSN 2011 Academisch schrijven

Bovenbouw bereidt voor op Hoger Onderwijs Academisch schrijven: Academisch denken Bovenbouw bereidt voor op Hoger Onderwijs

Centraal examen schrijfvaardigheid komt er aan Nederlands wordt maar matig gewaardeerd door leerlingen vergeleken bij andere schoolvakken Referentiekader vraagt van vwo-leerlingen meer dan voorheen Schrijfvaardigheid is heel belangrijk in tertiair onderwijs

Instructie doet ertoe Stofvindingsonderwijs doet ertoe Oefening doet ertoe Leren schrijven op basis van bronnen en onderzoek: uiteenzetting en argumentatie

Michel Couzijn: Onderzoekend leren bij Nederlands: drie vliegen in een klap Martine Braaksma: Stofvindingsonderwijs: definiëren, afbakenen Mariet Raedts: Leren een synthese te schrijven via observerend leren Wilma van der Westen: zelfevaluatie in schrijfonderwijs

Onderzoekend leren: stofvindingsonderwijs Martine Braaksma Onderzoekend leren: stofvindingsonderwijs

Ontdekkend leren bij schrijven Betoog (ethische) kwestie: Moeten goede doelen losgekoppeld worden van commerciële loterijen? Hoe kom je daartoe? Route 1: taak met documentatie Route 2: actieve kennisconstructie

Ontdekkend leren Volgens Hillocks (1982, 1995,) ‘inquiry learning’ Actieve kennisconstructie m.b.t. het onderwerp: 1. Voorkennis ophalen (begrippenweb) 2. Contrasteren en bevragen (kaartjesopdracht) 3. Definiëren (definitie goede doelen) 4. Kennis verdiepen en leren overtuigen (juryspel)

Begrippenweb Goede doelen

Begrippenweb

Criteria voor goede doelen helder Via contrasteren en bevragen Kaartjesopdracht Criteria voor goede doelen helder Via contrasteren en bevragen Steeds scherpere selectie en aanscherping Mondt uit in definitie

Kennis verdiepen en overtuigen Introductie ethische kwestie Juryspel Kennis verdiepen en overtuigen Introductie ethische kwestie Standpunt innemen Argumenten bedenken

Presenteren (publiekgerichtheid en inhoud) Juryspel Poster maken Presenteren (publiekgerichtheid en inhoud)

Introductie schrijfopdracht en kwestie Verdieping inhoud Wat volgt? Introductie schrijfopdracht en kwestie Verdieping inhoud Verdieping schrijfvaardigheid Betoog schrijven

Onderzoekend leren en schrijfonderwijs: een zinvolle kruisbestuiving Michel Couzijn Onderzoekend leren en schrijfonderwijs: een zinvolle kruisbestuiving

“Ze kunnen geen meer vasthouden, meneer!”

Wat voor teksten schrijven studenten in de propedeuse? Verslag van literatuuronderzoek Verslag van empirisch onderzoek Beide teksttypen zijn uiteenzettend: complex onderwerp inzichtelijk maken systematisch verwerken van authentieke gegevens objectief beantwoorden van een vraag We leiden vwo-leerlingen op voor een vervolgstudie waarin het schrijven van uiteenzettingen van meet af aan centraal staat, in alle disciplines. Duidelijk maken wat wij onder een uiteenzetting verstaan. 17

Onderzoekend leren & schrijven bij Nederlands, 4-5 vwo bijdrage aan het ‘voorbereidend wetenschappelijk’ karakter van de opleiding combinatie van: onderzoek doen naar een onderwerp op het vakgebied Nederlands (taal, literatuur) en een uiteenzetting schrijven n.a.v. dat onderzoek: uitleggen & rapporteren Keuze verantwoorden om dit speciaal voor vwo (bovenbouw) te ontwikkelen. Verbetering van bestaand curriculum, ‘onderzoekend leren’ is niet wezensvreemd. 18

Onderwerpen van onderzoek: Literair lezen: voor de lol of voor de lijst? Jip-en-janneketaal: verhoogt dat het begrip of werkt het juist averechts? Kindertaal: hoe leren kinderen alternatieven voor ‘En toen… en toen…’? Appeltaart: hoe moderner het recept, hoe lekkerder de taart? Gruuthuse-handschrift: wat bepaalt de waarde ervan? En pleegde Egidius nu zelfmoord? Reinaert: tien 20e-eeuwse edities; hoe zie je voor welk publiek die bestemd zijn? Dit concretiseert het beeld bij het publiek van wat we aan ‘onderzoekend leren’ doen. Aansprekende voorbeelden. 19

Ontwerpeisen onderzoekslessen Interessante onderzoeksvraag centraal Leerlingen doen een ontdekking (iets dat ze niet wisten of verwachten) Ter beschikking staat een overzichtelijke set met authentieke data Gegidst ontdekken, maar geen invuloefening Differentiatie mogelijk Kenmerken van de onderzoekslessen. 20

Beelden van een paar uitvoeringen in de klas Beelden van een paar uitvoeringen in de klas. Groepswerk, in duo’s, trio’s en kwartetten. Werk verdelen en overleggen bij moeilijker opdrachten. 21

Didactiek ‘uiteenzetting schrijven’ Kenmerken ‘goede uiteenzetting’ ontdekken (revisietaak bij matig NRC-artikel) Info eigen onderzoek ordenen tot woordweb (post-it) Deelonderwerpen benoemen & ordenen Alinea’s per deelonderwerp (kernzin + toelichting/voorbeelden) Verbanden verduidelijken (tekstsignalen woord/zin) Onderzoeksvraag, methode, conclusies verwerken Formulier voor peer-feedback Kenmerken van de lessenreeks ‘uiteenzetting schrijven’: meer dan alleen genre-kenmerken uitleggen en toepassen. Pre-writing, structureren van informatie, onderzoekskenmerken inbrengen, reviseren-om-van-te-leren. 22

3 onder- zoeks- lessen 3 schrijf- + tekst Onderzoek: wat voegen schrijfoefening en schrijfinstructie toe aan het leren? Schrijf- toets vooraf 3 onder- zoeks- lessen Schrijf- instructie Transfer schrijf- toets 3 lessen schrijf- instructie + tekst Onderwerps- kennis toets Schrijf- oefening Onderwerps- kennis toets De lessenreeks bestaat in essentie uit ‘3 onderzoekslessen’ gevolgd door ‘3 lessen schrijfinstructie + tekst’. De toetsing bestaat in zijn simpelste vorm uit een beoordeling van de aldus ontstane tekst. Langere termijn-leereffecten kunnen gemeten worden door toevoeging van een ‘transfer schrijftoets’ en een ‘onderwerpskennis-toets’ (klik 1). Voor ons onderzoek hebben we daar het volgende aan toegevoegd. We voegden twee voortoetsen toe (klik 2) die eveneens schrijven en onderwerpskennis meten. Om te zien welke extra leereffecten er optreden door het schrijven, hebben we de leerlingen in drie groepen verdeeld: de groep die speciale instructie kreeg in het schrijven van uiteenzettingen (klik 3), een groep die wel oefende met schrijven, maar niet speciaal met het genre ‘uiteenzetting’ (klik 4) en een groep die niet schreef, maar met een groepje een presentatie voorbereidde en voor de klas hield (klik 5). Tot slot werd een voor- en een natoets toegevoegd om te zien of de leerlingen enig inzicht ontwikkelden in onderzoek en wetenschap (klik 6). Weten- schaps- toets Presentatie- oefening Weten- schaps- toets 23

Onderzoeksactiviteiten ‘Reinaert’ illustraties: categoriseren op kenmerken taalgebruik: analyseren op leesbaarheid inhoud: vergelijken van episodes humor: ordenen en ‘objectiviteit meten’ onderzoekscyclus is geïntegreerd: vraag > methode > resultaten > conclusie

Transfertoets ‘uiteenzetting’ Reinaert-lessen > uiteenz. tekst over verschillen tussen 10 edities en relatie met lezerspubliek Transfertoets > gedocumenteerde schrijfopdracht over verschillen tussen 10 kookboeken, beoogd gebruikerspubliek en omzet. Zie woordweb en voorbeeld

Woordweb

Resultaat transfertoets ‘uiteenzetting schrijven’ (schaaloordeel) 27

Resultaat eindtoetsen ‘onderwerpskennis Reinaert’ Wordt Reinaert de vos in hoofdzaak positief of negatief afgeschilderd? positief, hij is iedereen te slim af positief, hij wil onrecht bestrijden negatief, hij bedriegt ieder in eigen belang negatief, hij behandelt andere dieren wreed Waarin verschilt het taalgebruik tussen de edities? in (bijna) alle opzichten alleen zinsbouw en tekstlengte alleen woordkeuze en stijl niet of nauwelijks multiple choice effect size 1,02

Resultaat eindtoets ‘wetenschap’

Resultaten samengevat (1) Beheersing van het genre uiteenzetting: Schrijven > Presenteren Schrijven met instructie > Schrijven als oefening

Resultaten samengevat (2) Onderwerpskennis (gemeten met m.c.-toets) wordt bevorderd met een op de uiteenzetting gerichte schrijfinstructie. Alle condities tonen enige vooruitgang in wetenschappelijk inzicht: onderzoeksstappen ordenen en (vooral) benoemen.

Volgende onderzoek: Vergelijking Inquiry vs. Non-inquiry (studievragen bij tekst) Alle leerlingen leren een uiteenzetting te schrijven. Toetsing: uiteenzetting schrijven, onderwerpskennis en wetenschappelijke inzicht Meer weten? Kom naar de informatiemiddag. Mail naar: m.j.couzijn@uva.nl