De stadsboer als sociaal ondernemer! Stadslandbouw De stadsboer als sociaal ondernemer! Presentatie kennismakelaar stadslandbouw door Jeroen Boon @kiemkracht http://www.foodguerrilla.nl/stadslandbouw/ Eetbaar park, Den Haag, 27 april 2013 “Vooruitgang in de wereld komt tot stand door ondernemende mensen die nieuwe combinaties maken” Joseph Schumpeter 

Wat vindt u van mensen die voedsel in de stad willen verbouwen? Vragen Hoe denkt u dat de wereld er over dertig jaar uit zal zien qua voedselvoorziening? Maakt u zich weleens zorgen over de toekomst van voedsel in de wereld? En zo ja waarover? Wat betekent voedsel voor u, welke waarden kun je verzinnen die bij voedsel horen? Wat vindt u van mensen die voedsel in de stad willen verbouwen? Kan stadslandbouw volgens u bijdragen aan duurzaamheid? Wist u bijvoorbeeld dat: ‐ Op dit moment ons voedselpatroon verantwoordelijk is voor 20% van onze ecologische voetafdruk en 30% van alle uitstoot van broeikasgassen. ‐ Voor etenswaren ons bordje hebben bereikt, hebben ze gemiddeld een reis van tussen de 2500 en 4000 kilometer afgelegd. ‐ Uit een recente studie van Builddesk blijkt dat van de indirecte CO2 uitstoot als gevolg van grondstoffenverbruik voor de Haagse burger 43% wordt veroorzaakt door voeding. ‐ De totale uitstoot als gevolg van voeding in Den Haag bijna gelijk is aan de helft van de directe CO2 uitstoot van de gemeentelijke organisatie. ‐ De uitstoot van CO2 door de veehouderij op wereldniveau maar liefst 40% groter is dan die van auto's, treinen, schepen, vliegtuigen en trucks bij elkaar. ‐ Volgens het Instituut voor Milieuvraagstukken van de Vrije Universiteit van Amsterdam alle klimaatdoelstellingen van dit kabinet in één klap zijn gerealiseerd als alle Nederlanders één dag per week geen vlees zouden eten.

Dooftoeteren met feiten, die u al vast wel kent. Bron: presentatie voedselvoorziening in het tijdperk van verstedelijking Han Wiskerke, wageningen 2012

Bron: presentatie de sluipende revolutie Jan rotman, 8 juni 2012 Rotterdam

Topsectorenbeleid = oude industriepolitiek Met name veel aandacht voor: Eenzijdig economische groei paradigma Mantra: kennis → kunde → kassa Stadslandbouw veroorzaakt juist op meerdere fronten tegelijkertijd waarde, niet alleen in economische zin, maar ook in sociaal en maatschappelijk opzicht. Om de waarde van stadslandbouw volledig te vatten en te vergroten is een meervoudige waardecreatie noodzakelijk. Eetbaar Park Den Haag, genereert naast voedselproductie in de stad vooral maatschappelijk rendement (ontmoetingsplek, educatie, zorg, recreatie en leerwerkplek) Focus in onderzoek en groen onderwijs is een hightech en kennisintensieve landbouw met als ultieme doel een hoog voedselrendement, wat vooral wordt gepredikt in het kader van onze voedselzekerheid en belangen vanuit grootschalige agribusiness Actie-onderzoek, leren van nieuwe praktijk tussen stadsboer, onderzoek en onderwijs, m.a.w. regioleren en leerwerklandschappen. Het vormgeven van stedelijke en lokale voedselstrategieën vraagt een andere manier van leren, organiseren en werken, samen leren, kennis delen en gezamenlijk kennis ontwikkelen! Maatschappelijke kennisvalorisatie: kennis → kunde → people, planet, profit (triple P van duurzame ontwikkeling)

Vier scenario’s stadslandbouw Industriele ecologie, high tech, economisch rendement Polydome, Plantlab combinatie groenten, vis en kippen, regionale veerkracht Biologisch, low tech, sociaal ondernemen, buurtmoestuin, permacultuur , lokale veerkracht

motie De Haagse voedselstrategie (H)eerlijk Haags 2009 Rapport Sluit de voedselkringloop!; op weg naar duurzame regionale voedselproductie en -consumptie op basis van een gezonde bodem. 2012 motie De Haagse voedselstrategie (H)eerlijk Haags Versterken en bevorderen van de sociale cohesie Stimuleren van lokale voedselvoorziening en stadslandbouw Groene banen, lokale sociale economie, zelfredzaamheid Gezondheid (obesitas), zorg en integratie van kwetsbare groepen Groene woon- en werkomgeving, bijdrage biodiversiteit Educatie en bewustwording, smaaklessen op scholen

Overzicht stadslandbouw initiatieven in Den Haag en ommeland Stadslandbouw kan worden gedefinieerd als het produceren van voedsel en groen in, om en voor de stad. Maar stadslandbouw verbindt ook agrarische voedselproductie en stedelijke behoefte aan zorg, recreatie, het verwerken van afval of het beheren van (stedelijk) groen. Het belangrijkste onderscheid tussen stadslandbouw en de gangbare landbouw is dat stadslandbouw waarde creëert uit het sociale kapitaal van haar omgeving waar het in gangbare landbouw om het productiekapitaal draait. Daarnaast richt stadslandbouw zich op de bekende klant uit de omgeving en niet op de anonieme klant op de wereldmarkt. Stadslandbouw draagt daardoor bij aan het verkleinen van de fysieke en mentale afstand tussen consument en voedselproductie. Stadslandbouw heeft bovendien ook een sterke sociale functie in zich. Het is een middel om met elkaar te communiceren en om mensen via de productie van eigen voedsel met elkaar en met landbouw en voedsel te verbinden, bijvoorbeeld via buurtmoestuinen.

Trends bij sociaal ondernemerschap Maatschappelijk rendement, nieuwe verdienmodellen, waardecreatie bij braakliggende gronden. Lokaal, decentraal, Do It Yourself (Together), buurtcoöperaties energie, voedsel en zorg. Collaborative consumption, deeleconomie, Circulaire economie i.p.v. lineaire processen, aandacht voor kringlopen, “cradle to cradle””afval is voedsel, foodguerrilla initiatieven. Maatschappelijk verantwoord, korte en open ketens. De consument heeft steeds meer behoefte aan gezond, duurzaam en lokaal geproduceerd voedsel.

Maatschappelijk rendement

Lokaal, decentraal, Do It Yourself

Collaborative consumption, deeleconomie

Circulaire economie

Korte en open voedselketens, streekproducten korte en open ketens

Stadslandbouw om capaciteit en zelfvertrouwen van jongeren te stimuleren in achtergestelde buurten Stadsboerderijen, kinderboerderijen en volkstuincomplexen bieden veel kansen voor het bundelen van verschillende sociale doelen. De veranderende sociale wet- en regelgeving (Wmo, AWBZ, participatiewet, jeugdzorg) waarbij de financiering naar de gemeente gaat, maakt dit onderwerp bijzonder actueel en biedt extra kansen voor nieuwe combinaties tussen stadslandbouw en zorglandbouw.

Innovatief, kansen voor sluiten van materiaal en energie stromen Met de term bio-based economie wordt een economie aangeduid waarin plantaardige en dierlijke grondstoffen en reststromen op grote schaal worden gebruikt voor food en non-food toepassingen in een breed scala aan sectoren waaronder de chemie, agrofood, papier, bouw, logistiek, gezondheidszorg, high-tech en energievoorziening. Door inzet van nieuwe technologieën en ontwikkeling van nieuwe waardeketens worden groene grondstoffen inzetbaar voor een breed scala van functionele toepassingen en kunnen daarmee niet-vernieuwbare grondstoffen zoals aardolie, aard gas en kolen op termijn vervangen. In de visie die aan een bio-based economie ten grondslag ligt, is biomassa de belangrijkste grondstof en fotosynthese het belangrijkste productiemechanisme voor onze mondiale samenleving. Algen, planten en bomen zetten door middel van fotosynthese zonne-energie om in suikers, vezels, eiwitten en andere plantaardige bestanddelen. Deze vormen een voedselbron voor mens en dier. In een bio-based economie worden plantaardige grondstoffen en dierlijke reststromen bovendien op grote schaal ingezet voor sectoren als de chemie, de bouw, de gezondheidszorg en de energievoorziening. Zij vormen een vervanger van de dominante grondstoffen in het huidige fossil-based economie: aardolie, aardgas en kolen.