’WV ejfavmhn, oJ dev m j aujtivk j ajmeivbeto nhlevi> qumw/:` “NhvpiovV eijV, w\ xei:n j, h] thlovqen eijlhvlouqaV, o{V me qeou;V kevleai h] deidivmen h] ajlevasqai` Zo sprak ik, en hij antwoordde mij meteen met een meedogenloos hart: ‘Dwaas ben je, vreemdeling, of je bent van ver gekomen, die mij aanspoort of bang te zijn voor de goden of ze te ontwijken; deidimen : -men = infinitivus-uitgang! ejrcomai, aor.: hjlqon, perf.: ejlhluqa keleai = kelesai (= kelei, 2 e pers. ev. med.)
275 ouj ga;r KuvklwpeV Dio;V aijgiovcou ajlevgousin oujde; qew:n makavrwn, ejpei; h\ polu; fevrteroiv eijmen. immers de Cyclopen bekommeren zich niet om de aegisdragende Zeus en ook niet om de gelukzalige goden, aangezien wij waarlijk veel sterker zijn. aijgiocoV = de aegis dragend Wat is de aegis ook al weer? ajgaqoV heeft allerlei betekenissen, en daardoor ook allerlei verschillende vormen voor de comparativus en superlativus: In de K.G.G. staan er al vier, maar dit is er ook één: ferteroV, fertatoV Het schild van Zeus (of Athene), met voorop de Medusa. Het zou van een geitevel zijn gemaakt. (aijx = geit)
Oujd j a]n ejgw; Dio;V e[cqoV ajleuavmenoV pefidoivmhn ou[te seu: ou[q j eJtavrwn, eij mh; qumovV me keleuvoi. Ook ik zou, omdat ik de vijandschap met Zeus vermijd, noch jou noch je makkers sparen, als niet/tenzij mijn hart mij zou aansporen. Hij bedoelt dat, als hij hen zou sparen, hij dat niet doet uit angst voor Zeus, maar omdat hij dat zelf wil. ajn + optativus: potentialis
jAllav moi ei[f j, o{ph/ e[sceV ijw;n eujergeva nh:a, 280 h[ pou ejp j ejscatih:V h\ kai; scedovn, o[fra daeivw. ” Maar vertel mij, waarheen jij al gaand/varend het goedgemaakte schip voor anker hebt laten gaan, of ergens op het uiterste deel (van de kust) of ook dichtbij, opdat ik het te weten kom.’ Griekse postzegel uit de tijd van de drachme eijf j : = eijpe (nu dus wél een keer imperativus!) moi en (oJ)ph/ : lange klanken, maar voor het metrum kort! Waarom? Omdat het volgende woord begint met een klinker ojfra = iJna (opdat)
’WV favto peiravzwn, ejme; d j ouj lavqen eijdovta pollav, ajllav min a[yorron prosevfhn dolivoiV ejpevessi` Zo sprak hij, mij op de proef stellend, maar dit ontging mij niet, omdat ik veel weet, maar ik sprak weer tot hem met listige woorden: eijdota : acc. Ev. M van eijdwV, eijdotoV : wetend lanqanw + participium = het ontgaat iemand dat je iets doet Niet verbinden met eijdota, maar met (een tweede) peirazwn Hij ontging mij niet, terwijl hij me op de proef stelde (= ik had door dat hij me op de proef stelde)
“Neva mevn moi katevaxe Poseidavwn ejnosivcqwn, pro;V pevtrh/si balw;n uJmh:V ejpi; peivrasi gaivhV, 285a[krh/ prospelavsaV` ‘Mijn schip heeft de aardschokker Poseidon verbrijzeld, nadat hij het tegen de rotsen had geworpen bij de grenzen van jullie land, na het een klip te hebben doen naderen; nea : normale vorm bij Homerus: nha In het Attisch: : naun prospelasaV : denk aan de uitgang! pelazw, aor.: ejpelasa partic.: pelasaV, -antoV uJmoV = uJmeteroV
a[nemoV d j ejk povntou e[neiken` aujta;r ejgw; su;n toi:sde uJpevkfugon aijpu;n o[leqron. ” een wind had het uit de (open) zee gedreven; maar ik ben samen met dezen hier aan de vreselijke ondergang ontsnapt.’ - fugon aijpun ojleqron : al gelezen in boek a, regel 11! ferw, aor.: hjnegkon, stam : ejnek- (hier dus verlengd tot ejneik- )
’WV ejfavmhn, oJ dev m j oujde;n ajmeivbeto nhlevi> qumw:/, ajll j o{ g j ajnai?xaV eJtavroiV ejpi; cei:raV i[alle, su;n de; duvw mavryaV w{V te skuvlakaV poti; gaivh/ 290kovpt j` Zo sprak ik, en hij antwoordde mij niets met zijn meedogenloze hart, maar nadat hij was opgesprongen, strekte hij zijn handen naar de makkers uit en nadat hij er tegelijk twee had gegrepen, sloeg hij ze als jonge honden tegen de grond; Regel 287 is bijna een herhaling van regel 272! Niet dat er dagelijks jonge hondjes tegen de grond werden geslagen …. Je kunt die hondjes ook verbinden met maryaV : “Nadat hij er twee had beetgepakt, alsof het jonge hondjes waren…” (een stuk diervriendelijker!)
ejk d j ejgkevfaloV camavdiV rJeve, deu:e de; gai:an. Tou;V de; dia; melei>sti; tamw;n oJplivssato dovrpon` de hersens stroomden eruit op de grond en bevochtigden de grond. Nadat hij hen in stukken had gesneden, maakte hij hen tot een maaltijd gereed; ejk …… rJee : dit veel voorkomende verschijnsel heet….? N.B.: ejgkefaloV : in het Grieks enkelvoud (dus de p.v. ook!) tmesis oJplizomai : medium: voor zich(zelf) gereedmaken ejgkefaloV : samengesteld uit ejn en kefaloV
h[sqie d j w{V te levwn ojresivtrofoV, oujd j ajpevleipen, e[gkatav te savrkaV te kai; ojsteva mueloventa. hij at als een in de bergen opgegroeide leeuw, en niet liet hij (iets) over/zonder (iets) over te laten, de ingewanden, (en) het vlees en de botten vol merg. Hé, zijn we die leeuw ook niet eerder tegengekomen? Jawel; Odysseus wordt, als ie wakker wordt op het eiland van de Phaeaken, ook vergeleken met een hongerige leeuw. (Boek VI, regel 130) Alleen deze is wat agressiever! -bij samenstellingen die eindigen op - eiV betekent dit laatste element vaak: rijk aan dus : dendrh-eiV = rijk aan bomen (to dendron = boom) ijcquo-eiV = rijk aan vis (oJ ijcquV = vis) Wat is dus merg in het Grieks? mueloV
ÔHmei:V de; klaivonteV ajnescevqomen Dii; cei:raV, 295 scevtlia e[rg j oJrovwnteV` ajmhcanivh d j e[ce qumovn. Wij hieven huilend onze handen op tot/voor Zeus, toen/omdat we (de) wrede daden zagen; radeloosheid had/beving ons hart. Noteer het woord waarin zich metrische diektasis voordoet en geef uitleg. oJrownteV : komt van oJraw, Ongecontraheerde vorm zou zijn: oJra-onteV ‘Normale’ (Attische) vorm: oJrwnteV Homerus ‘rekt’ die lange -w- nog verder uit met een gelijkwaardige klank ( -o- ) aj-mhcanih : zonder mhcoV / mhcanh (= middel, list) Eén van de epitheta van Odysseus is: polumhcanoV ! (het is natuurlijk verwant aan : machine / mechaniek)
Aujta;r ejpei; Kuvklwy megavlhn ejmplhvsato nhdu;n ajndrovmea krev j e[dwn kai; ejp j a[krhton gavla pivnwn, kei:t j e[ntosq j a[ntroio tanussavmenoV dia; mhvlwn. Maar toen de Cycloop zijn grote buik had gevuld, door mensenvlees te eten en daarbij onvermengde melk te drinken, lag hij neer binnen in de grot, nadat hij zich tussen de schapen had uitgestrekt. ajkrhton : onvermengd. Dit woord wordt meestal alleen gebruikt bij oijnon. Normaal gesproken dronken Grieken hun wijn met water vermengd ; dit mengen gebeurde in een krater; hieruit schepte men dan de bekers vol. Het gebruik van dit woord hier wijst vooruit naar de onvermengde wijn, die de Cycloop later in het verhaal te drinken krijgt. (regel 345 e.v.) Roodfigurige krater uit ± 460 v. Chr. tanussa-menoV : Let op de a voor de uitgang!
To;n me;n ejgw; bouvleusa kata; megalhvtora qumo;n a\sson ijwvn, xivfoV ojxu; ejrussavmenoV para; mhrou:, oujtavmenai pro;V sth:qoV, o{qi frevneV h|par e[cousi, ceivr j ejpimassavmenoV` Ik vatte het plan op in mijn edelmoedig hart om, dichterbij komend, na mijn scherpe zwaard van mijn dij te hebben getrokken, hem te treffen tegen de borst, waar het middenrif de lever omsluit, nadat ik (het) met de hand heb afgetast; megal- htor qumon : letterlijk: groot-hartig hart ! sthqoV / hJpar, hJpatoV : dit soort woorden kom je al gauw tegen in de medische wereld: hepatologie = leer van de lever en een stethoscoop ken je wel, toch? ( ej ) bouleusa : zgn. ingressieve aoristus: het beginpunt van de handeling wordt benadrukt. ejpimassamenoV : het is nl. donker in de grot!
e{teroV dev me qumo;V e[ruken. Aujtou: gavr ke kai; a[mmeV ajpwlovmeq j aijpu;n o[leqron` maar een andere gedachte hield mij tegen. Want daar zouden ook wij een vreselijke dood zijn gestorven; aijpun ojleqron : zie de eerste regels van dit examenboek (boek a, r. 11) en dia 7 van deze powerpoint. ke (= ajn ) + indicativus : irrealis Kai ajmmeV : net als onze dode/opgegeten kameraden
ouj gavr ken dunavmesqa quravwn uJyhlavwn cersi;n ajpwvsasqai livqon o[brimon, o}n prosevqhken. ’WV tovte me;n stenavconteV ejmeivnamen jHw: di:an. want niet zouden wij van de hoge deuren met onze handen de geweldige steen kunnen wegduwen, die hij ervoor had geplaatst. Zo wachtten wij toen zuchtend op de edelgeboren/stralende Dageraad. ke (= ajn ) + indicativus : irrealis ajpwsasqai : verklaar het gebruik van het medium Zgn. belanghebbend medium. Ze hebben er immers zelf belang bij om die steen weg te duwen Zie volgende dia voor enkele wetenswaardigheden over de dageraad!
ouj gavr ken dunavmesqa quravwn uJyhlavwn cersi;n ajpwvsasqai livqon o[brimon, o}n prosevqhken. ’WV tovte me;n stenavconteV ejmeivnamen jHw: di:an. want niet zouden wij van de hoge deuren met onze handen de geweldige steen kunnen wegduwen, die hij ervoor had geplaatst. Zo wachtten wij toen zuchtend op de edelgeboren/stralende Dageraad. Eos, godin van de Dageraad (bij de Romeinen Aurora) ; zus van Helios (de zon) en Selene (de maan); Meestal aangeduid met het epitheton: rJododaktuloV (= rozevingerig) Zij werd verliefd op de sterfelijke Trojaanse prins Tithonus en kreeg bij hem twee zonen. Zij vroeg aan Zeus om hem onsterfelijkheid te verlenen, zodat zij voor eeuwig bij elkaar konden zijn, maar zij vergat erbij te vragen om hem ook de eeuwige jeugd te schenken. Gevolg: hij werd op zijn oude dag aartslelijk en zij sloot hem uit schaamte op in hun paleis.