Automatisering Uitvoering van taken of functies door producten en systemen die vroeger werden uitgevoerd door mensen. Bijvoorbeeld: openslaande deuren, pincode automaten, cruise control, automatische piloot, leersystemen, intensive care, thermostaten, smart homes, vertaal- en informatiesystemen, robots, procescontrole, etc., etc.

Human Factors gevolgen Beheersing Situationeel bewustzijn Inadequate feedforward en feedback Wantrouwen of overmatig vertrouwen Organisationeel

Waarom automatisering? Gevaarlijke of onmogelijk uit te voeren taken risicovolle situaties, complexe berekeningen, gehandicapten Moeilijk uitvoerbare taken vermoeiende en saaie omstandigheden, preciezere resultaten, monitoren van zeldzame momenten Ondersteuning van taken geheugentaken, etc. Financiële argumenten bijv. telefoonoperateurs, kaartjesautomaten, etc.

Soorten automatisering In termen van vervanging van menselijke processen Perceptie –monitoren van de omgeving –van simpele detectie tot patroonherkenning Cognitie –‘intelligent’ redeneren, diagnose en aanbevelingen –expert systeem (weersvoorspelling, leersystemen), zakcalculator Control –afhankelijk van perceptie, verschillende niveau’s van controle, –automatische piloot, cruise control, thermostaat

Control dynamisch: bij verandering van situatie –if waarde then actie (als het licht wordt, zet de kachel aan) statisch: houdt waarde stabiel –doel; while not x = doel do actie until x =doel –bijv. cruise control quasi-statisch: mag niet bepaalde grens overschrijden –bijv. maximum snelheid

Attitude Hangt onder meer samen met betrouwbaarheid en invloed op de taak –positief (bijv. ABS) –negatief (bijv. alarm) Perceived control –‘wat de boer niet kent...’ (bijv. ouderen en computers) –controle willen houden staat sportief (bijv. automatische versnelling) expertise baan Gerapporteerde attitude hoeft niet overeen te komen met werkelijk gedrag

Problemen Systeemkant (storing of defect) Gebruikerskant –perceptie: verkeerde waarneming –cognitie: verkeerd mentaal model –actie: verkeerde invoer

Betrouwbaarheid en vertrouwen Betrouwbaarheid en vertrouwen hangen samen, maar complexe relatie. Gebaseerd op: waarneembaarheid van toestand systeem type fouten eerdere ervaring met (soortgelijk) systeem wat anderen ervan zeggen

Betrouwbaarheid en vertrouwen Calibratie: overeenstemming tussen vertrouwen en betrouwbaarheid. Betrouwbaarheid > vertrouwen (mistrust) inefficiëntie gevaarlijk (alarms) Betrouwbaarheid < vertrouwen (overtrust) inadequate detectie inadequaat situationeel bewustzijn verlies van noodzakelijke vaardigheden

Automatisering en werkbelasting –niveau van attentie kan te laag worden (’s nachts rijden, afname situationeel bewustzijn) –effectief monitoren kan juist leiden tot hoge werkbelasting en stress –bediening kan juist ingewikkeld zijn knoppen moeilijk te onthouden systeem doet onverwachte dingen vooral als de belasting al hoog is –bij vermoeidheid meer gebruik

Verlies van informatie en routines verlies van informatie –bijv. geuren bij diagnose van chemische processen –informatie in de taal (‘:-)’, ‘:-(‘ ) verlies van routines –menselijke samenwerking –dialoogsystemen slecht afgestemd op menselijke gebruiker

Waar staat de kleurenprinter? De kleurenprinter staat in het TEMA-gebouw De kleurenprinter staat op de begane grond De kleurenprinter staat in kamer 0.07 De kleurenprinter staat naast de scanner Die staat in 0.07, maar je kunt beter een ander printer gebruiken Die staat in 0.07, maar hij is niet aangesloten op het netwerk Die staat in 0.07, maar hij is kapot Die doet het niet, neem de printer in 1.07

Werkvoldoening Dus niet alleen performance problemen –verlies van banen –verlies van expertise –onvoldaanheid –demoralisatie

‘Human-centered’ automatisering Breng gebruiker kennis bij over het proces Geen al te zware belasting Hou de gebruiker op de hoogte –relevante informatie –geef reden van een automatische actie Hou de gebruiker getraind –vooral in verband met calamiteiten Hou de gebruiker ‘in de loop’ –verschillende niveau’s van automatisering –compenseer verlies van situationeel bewustzijn Automatisering flexibel en adaptief –afhankelijk van persoon en situatie

De ‘loop’

Procescontrole Drie stadia: 1. Overgangen (bijv. aan/uit) –hoge werkdruk, onstabiel, incorrecte displays 2. Stabiele situaties (‘steady state’) –lage werkdruk, verveling, achteruitgang situationeel bewustzijn 3. Foutenmanagement –veiligheid, voorkomen beschadiging, diagnose, herstel –verschillende prioriteiten –hoge stress door alarms Presenteer in overeenstemming met mentaal model Automatiseer diagnose proces (expert systemen)