Effecten van de nieuwe bèta- examenprogramma's op het Nederlands voortgezet- en hoger onderwijs. Universiteit Gent 28 november 2012 Emiel de Kleijn

Nieuwe Scheikunde /NiNa/CVBO Plannen voor een vernieuwd, vernieuwend en continu vernieuwbaar programma •bijdraagt aan scientific literacy •concepten leren wendbaar te gebruiken •inzicht geeft in maatschappelijke relevantie van sk/na/bi •aansluiten bij actuele ontwikkelingen; blijvende vernieuwing van het sk/na/bi-onderwijs •bijdraagt aan grotere instroom in bètaprofielen vo en uitstroom naar bèta(technische)opleidingen in ho •meer samenhang binnen het vak en tussen de bètavakken (lapjesdeken) •docent (weer) eigenaar van schoolcurriculum

Kader voor een schoolvak •Examenprogramma –Verkenningscommissie –Vernieuwingscommissies –Vaststelling door ministerie •Lesmateriaal, voorbeeldmatig - pilots vernieuwingscommissies (evidence based) - uitgevers •Schoolexamen –Handreiking SLO, voorbeeldmatig •Centraal examen –Syllabuscommissie CvE –Examenopgaven Cito

Toekomst •Augustus 2013 in alle 4 e klassen havo en vwo •Invoering van de nieuwe examenprogramma’s voor Biologie, Natuurkunde en Scheikunde bi (N&G)na (N&T)sk (beide profielen) Havo Vwo •Waarvan 60% CE en 40% SE •60-80 slu 1 lesuur gedurende 1 jaar

Globale indeling domeinen •Domein A Vaardigheden •Domeinen B t/m D (kern)concepten •Domeinen E t/m Gcontext* gerelateerd *)De in de syllabus genoemde contexten mogen bij ce-opgaven als bekend verondersteld worden; andere contexten behoeven een toelichting

TIMMS Beheersingsniveau SubniveauChemische kennisHandelingswerkwoorden TIMMS I Weten 1In chemische verschijnselen en bij waarnemingen chemische vakbegrippen benoemen en herkennen en in deze situatie toelichten. Benoemen Herkennen Toelichten TIMMS II Toepassen 2Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen kunnen gebruiken en beschrijven in een standaardprobleemstelling. Berekenen (eenvoudig) Beschrijven Aangeven Gebruiken 3Concepten en daaraan gerelateerde vakbegrippen met elkaar in verband brengen en daarmee een sluitende redenering geven. Verklaren Relateren aan Verbanden leggen tussen Berekenen (meer variabelen) Redeneren over / met behulp van TIMMS III Redeneren 4Analyseren met behulp van concepten en vakbegrippen bij een ontwerp van een product en voorstellen formuleren bij het maken van een aanpassing of een verbetering van een proces of een product. Analyseren Berekenen (complex) Conclusies trekken Voorstellen formuleren 5Toepassen van concepten en vakbegrippen bij het doen van onderzoek in complexe probleemstellingen en resultaten kritisch beoordelen en effecten van verbetervoorstellen beoordelen. Voorspellingen doen Beoordelen Beargumenteren

Verschil havo met vwo (1) B4 Bindingen, structuren en eigenschappen HAVO: de kandidaat kan op basis van kennis van aanwezige structuren en de bindingen in en tussen deeltjes een macroscopische eigenschap van een stof VERKLAREN VWO: de kandidaat kan op basis van kennis van structuren en de bindingen in en tussen deeltjes eigenschappen van stoffen en materialen VERKLAREN en omgekeerd vanuit de eigenschappen van stoffen of materialen structuren VOORSPELLEN

Syllabus •De syllabus kan jaarlijks bijgesteld worden indien dat noodzakelijk is. Dit kan om klachten gaan die via de examenlijn zijn binnengekomen. Vernieuwingen zouden ook opgenomen kunnen worden indien noodzakelijk. •Het globaal examenprogramma kan niet bijgesteld worden tenzij er een nieuw examenprogramma komt.

Nieuwe examenprogramma HAVO •Domein A: Vaardigheden •Domein B: Kennis van stoffen en materialen •Domein C: Kennis van chemische processen en kringlopen •Domein D: Ontwerpen en experimenten in de chemie •Domein E: Innovatieve ontwikkelingen in de chemie •Domein F: Processen in de chemische industrie •Domein G: Maatschappij en chemische technologie

Nieuwe examenprogramma VWO •Domein AVaardigheden •Domein B Stoffen en materialen in de chemie •Domein C Chemische processen en behoudswetten •Domein D Ontwikkelen van chemische kennis •Domein E Innovatie en chemisch onderzoek •Domein FIndustriële (chemische) processen •Domein G Maatschappij, chemie en technologie

Waarom CoCo? •Benadering sluit aan bij wetenschappelijke theorieën vanuit leerpsychologie en (vak)didactiek •Aantrekkelijk, actueel en relevant onderwijs •Aard van kennis (toepassen, wendbaar gebruik) •Versterken van samenhang binnen en tussen vakken •Structuur en ordening van het schoolvak CoCo-benadering is vooral een middel om en geen doel op zichzelf!

Rol van contexten Functionele contexten •Contexten die vastgelegd zijn in het examenprogramma F5 duurzaamheid & G2 gezondheid Didactische contexten •Contexten die gebruikt worden om kennis te illustreren of om kennis toe te passen

Rol van contexten X-as: inrichting en vormgeving lesmateriaal (hoe) Y-as: selectie inhoud: wat wordt behandeld (wat)

Context-Concept (1) Context als illustratie •Context om kennis en vaardigheden toe te passen; conceptuele vakstructuur bepaalt inrichting en de leerinhoud vh lesmateriaal bijv. ontledingsreacties; toepassing fotopapier Context als verbinding •Context bepaalt de inrichting vh lesmateriaal; de conceptuele vakstructuur bepaalt de leerinhoud. Bijv. Wat hebben planten nodig? Zouten of Eet je gezond

Context-Concept (2) Context centraal •Conceptuele vakstructuur wordt losgelaten; de context bepaalt de leerinhoud (de scooter van de 21 e eeuw); need-to-know Context op afstand •Het lesmateriaal is vormgegeven langs de conceptuele vakstructuur; de context bepaalt de leerinhoud (beroepscontext van een analist of diëtist)

Doel van brsp’s & vsp’s missie •bijdragen aan blijvende professionalisering van docenten in voortgezet en hoger onderwijs •bijdragen aan blijvende ontwikkeling van het onderwijs in de bètavakken •versterken van de aansluiting tussen vo en ho en zo bijdragen aan verhoging van studiesucces in het hoger onderwijs. 16

17 missie •bijdragen aan blijvende professionalisering van docenten in voortgezet en hoger onderwijs •bijdragen leveren aan blijvende ontwikkeling van het onderwijs in de bètavakken en de invoering van de bèta brede nieuwe exameneisen •versterken van de aansluiting tussen vo en ho en zo bijdragen aan verhoging van studiesucces in het hoger onderwijs. Doel van brsp’s & vsp’s

18 kenmerken van een steunpunt •samenwerkingsverband tussen vo-scholen, één of meer universiteiten en één of meer hogescholen (en bedrijven) •draagvlak in zijn regio vanuit vo-scholen en ho-instellingen •er is een penvoerder, centraal adres etc. •voert activiteiten uit die bijdragen aan a.blijvende professionalisering van docenten in vo en ho b.blijvende ontwikkeling van het onderwijs in de bètavakken c.versterking van de aansluiting tussen vo en ho. •neemt deel aan gezamenlijke kwaliteitsontwikkeling en ‑ borging •(co)financiering voor t/m 2015 Organisatie & financiering brsp's

19 Resultaat: bijdragen in samenhangende structuur •aansluiting vo-ho in leerlijnen, en door meer kennis van de vo-inhoud bij ho-docenten, en daarmee resultaatverbetering in het ho •zichtbaarheid en betrokkenheid van bèta/technische faculteiten uit het ho op scholen, versterkt de wervingskracht in de sector bèta/techniek •vakontwikkeling op korte termijn (NLT ) en lange termijn (blijvende vernieuwing van alle bèta­vakken) •professionalisering van docenten en aansluiting op de concerns van docenten, als bijdrage aan –de vakvernieuwingen, (DOT's) –excellentie van docenten en leerlingen –kwaliteit van de scholen •mobilisering van het innovatiepotentieel voor het onderwijs op vo en ho •aansluiting met het bedrijfsleven. Opbrengsten brsp's

Human Capital Chemie (HCC) •Een project van de Regiegroep Chemie •Voorloper hiudige topsectoren •vertegenwoordigers van KNCV, VNCI, Vakbonden, Onderwijsveld •Doel: zorgen voor voldoende en goed opgeleid personeel voor de chemische sector •5 zgn aktielijnen: –AL 1: promotionele activiteiten voor PO en VO alsmede docentondersteuning PABO, PO en VO) –AL 2: professionalisering VO docenten –AL 3: interactie en uitwisseling (beroeps)onderwijs en arbeidsmarkt –AL 4: stimuleren van ondernemerschap –AL 5: profilering van de arbeidsmarkt

Regiogroepen en opschaling

Aansluitingsprojecten VO-HO •Mastercourses (lln & doc) •Bètasteunpunten •Promoteams met reizende practica •Discoverybus •(profielwerkstuk)wedstrijden •Scholierenlab's •Uitwisselingsprojecten docenten vo ho •Bèta 1 op 1 •Gastlessen 22

Aansluitingsproblemen VO-HO •VO-Leerlingen hebben verschillende profielen/pakketten •Docenten hebben onvoldoende kennis van elkaars curriculum –Blijven steken in wat ze zelf gehad hebben in opleiding –Kijken naar (feiten)kennis en minder naar vaardigheden –Niveaudaling •Lln 'ophalen waar ze zijn' (Nijmeegse tutorensysteem) 23

Aansluiting VO-bedrijfsleven: Jet-Net •Gestart in 2002 •Doel: h/v-leerlingen een reëel beeld geven van bèta en technologie en hen te interesseren voor een bètatechnische vervolgopleiding •Activiteiten: –Meet de Boss –Girlsday –Careerday –Docentendag –Lesmateriaal •Nu 85 bedrijven, 170 h/v-scholen, 23 partners 24

Cijfers Schooljaar2001/ /2012 Profielkeuze M-profiel N-profiel % N-profiel3846 Studenten ho Totaal Na/sk % na/sk0,151,3 Instroom 1 e jaar ho Totaal Na/sk119 (afgest.101)1.955 (afgest.961) % na/sk0,10 1,3 25

(normjaar)taak van een docent VO •1659 uren per jaar –Ca. 25 lessen van 50 minuten er week –Ca. 40 lesweken 26

Rol van lerarenopleidingen •Meer onderzoekende houding (reflectie) –DUDOC •Eigenaar van schoolcurriculum –Arrangeur van lesmateriaal –Ontwikkelaar van lesmateriaal –Meer samenhang in (bèta)vakken •Onvoldoende in opleiding •Nauwelijks in lesmethoden •Nauwelijks in het examenprogramma •Opleidingsschool –Voordeel: praktijk op school in de klas –Nadeel: (vak)didactiek •Opzetten van een kennisbasis en landelijke toetsen 27

Problemen bij lerarenopleidingen •Tegenstelling 'overleven' en 'visie op (eigen) onderwijs' –Lerarenopleider vakdidacticus •(te) weinig studenten; achterblijvende financiering •Relatie lerarenopleiding met faculteiten –Onderzoek onderwijs •Koppeling van onderwijskunde/vak)didactiek/inhoud –Onderwijsfacilitator – vakspecialist •Zij-instromers 28

Wat stuurt vernieuwing? •Examenprogramma •Syllabus & schoolhandreiking •Examens ce en/of se •Methodes –Voorzien in een behoefte (verkoopbaar) •lerarenopleiding 29

Informatie •over invoering, examenprogramma's, syllabi, handreiking en voorbeeldlesmateriaal: •over steunpunten: •over (pilot)examens: •Over Jet-Net: •Over Platform Bèta Techniek: •Over DUDOC: Emiel de Kleijn : E: 30