‘Nieuwe Politiek’ Over borrelpraat en sociologisch onderzoek Tweedaagse Sociologie 12 Oktober 2008 Roderick Sluiter

‘Nieuwe Politiek’ -Introductie ‘Nieuwe Politiek’ -Nieuwe politiek en borrelpraat -Toetsing van de borrelpraat Wat gaan we doen?

‘Nieuwe Politiek’ De Opkomst van Pim Fortuyn

‘Nieuwe Politiek’ PvdA29,015,127,3 VVD24,715,417,9 CDA18,427,928,6 D’669,05,14,1 GroenLinks7,37,05,1 SP3,55,96,3 SGP1,81,71,6 ChristenUnie3,32,52,1 LN01,60,4 LPF017,05,7 Verkiezingsuitslag (% van de geldige stemmen)

‘Nieuwe Politiek’ De ‘Nieuwe Politiek’ na Fortuyn

‘Nieuwe Politiek’ vandaag PvdA27,321,214,5 VVD17,914,710,6 CDA28,626,524,3 D’664,12,06,3 GroenLinks5,14,66,9 SP6,316,612,8 SGP1,6 1,7 ChristenUnie2,14,05,0 PVV-5,910,3 Fortuyn5,7 (als LPF)0,2? Verdonk--5,1 Verkiezingsuitslag 2003-heden (% van de geldige stemmen)

‘Nieuwe Politiek’ “Pim Fortuyn heeft maar mooi al die niet-stemmers weer naar de stembus gekregen!” “De ‘Nieuwe Politiek’ profiteert van de ontevredenheid met de regering en het gebrek aan vertrouwen in de politiek” “De ‘Nieuwe Politiek’ trekt veel kiezers met zijn ferme woorden over buitenlanders” Klopt dit eigenlijk wel?? Veelgehoorde uitspraken (Borrelpraat)

‘Nieuwe Politiek’ “Pim Fortuyn heeft maar mooi al die niet-stemmers weer naar de stembus gekregen!” - Was de verkiezingsopkomst in ons land wel zo laag? - Hoeveel niet-stemmers heeft Pim Fortuyn weer naar de stembus gekregen? - In welke mate wijken niet-stemmers af van LPF-kiezers? Veelgehoorde uitspraken (Borrelpraat)

‘Nieuwe Politiek’ Australië96Spanje71 België91Frankrijk68 Luxemburg87Ierland66 Denemarken87Finland65 IJsland84Japan63 Duitsland82Canada63 Zweden81Israël62 Italië81Groot-Brittannië60 Nederland79Portugal51 Noorwegen75Verenigde Staten50 Griekenland75Zwitserland43 Oostenrijk74 Opkomst bij nationale verkiezingen in 23 landen rond 2000

‘Nieuwe Politiek’ Verkiezingsopkomst NL:

‘Nieuwe Politiek’ Waar komt de LPF-stemmer in 2002 vandaan?

‘Nieuwe Politiek’ Niet- stemmers LPF- kiezers Kiezers overige partijen Totaal Geïnteresseerd in politiek Over sommige beslissingen moeten kiezers stemmen Onderneemt niets als Tweede Kamer onrechtvaardige wet aanneemt Niet-stemmers en LPF-kiezers vergeleken (december 2002)

‘Nieuwe Politiek’ Is de verkiezingsopkomst in ons land eigenlijk wel zo laag? Hoeveel niet-stemmers heeft Pim Fortuyn weer naar de stembus gekregen? In welke mate wijken niet-stemmers af van LPF-kiezers? Niet-stemmers en LPF-stemmers

‘Nieuwe Politiek’ Is de verkiezingsopkomst in ons land eigenlijk wel zo laag? Dat valt wel mee. Hoeveel niet-stemmers heeft Pim Fortuyn weer naar de stembus gekregen? Fortuyn heeft meer stemmen bij andere partijen weggehaald dan bij de niet-stemmers. De opkomst was in 2002 maar 6% hoger dan in 1998, en even hoog als in Slechts 26% van de LPF-stemmers geldt als niet-stemmer. In welke mate wijken niet-stemmers af van LPF-kiezers? Behoorlijk: LPF-kiezers zijn meer geïnteresseerd in politiek, vaker voorstander van politieke inspraak en meer actiebereid. Niet-stemmers en LPF-stemmers

‘Nieuwe Politiek’ “De ‘Nieuwe Politiek’ profiteert van de ontevredenheid met de regering en het gebrek aan vertrouwen in de politiek” - Is er eigenlijk wel ontevredenheid en gebrek aan vertrouwen in de politiek? - Hoe zit dat in andere landen? Veelgehoorde uitspraken (Borrelpraat)

‘Nieuwe Politiek’

NJ 1997 NJ 1999 VJ 2001 NJ 2001 VJ 2002 VJ 2003 NJ 2003 VJ 2004 NJ 2004 De TK De regering Pol. Partijen Vertrouwen in instituties, (% Heeft ‘eerder wel’ dan ‘eerder geen’ vertrouwen)

‘Nieuwe Politiek’ NLGBDEBEFRIT (Nationale) parlement (Nationale) regering Overheidsins tellingen Politieke partijen Vertrouwen in instituties, 2001

‘Nieuwe Politiek’

Nederland Groot- Brittannië Denemarken West-Duitsland België Frankrijk Italië Tevredenheid met de democratie

‘Nieuwe Politiek’

Was er eigenlijk wel ontevredenheid met de regering en gebrek aan vertrouwen in de politiek? En: Hoe zit dat in andere landen? Ontevreden burgers?

‘Nieuwe Politiek’ Was er eigenlijk wel ontevredenheid met de regering en gebrek aan vertrouwen in de politiek? Een ruime meerderheid was voor de opkomst van de ‘Nieuwe Politiek’ tevreden. Na 2000 nam de ontevredenheid toe. Sinds 2006 lijkt de tevredenheid weer op het oude peil te zijn. De PVV van Wilders weet wel de ontevreden mensen naar zich toe te trekken En: Hoe zit dat in andere landen? Het vertrouwen in het parlement, de regering, de overheid en in de politieke partijen is in Nederland groter dan in andere landen. Ook tevredenheid met democratie is groter dan in andere landen. Ontevreden burgers?

‘Nieuwe Politiek’ “De ‘Nieuwe Politiek’ trekt veel kiezers (met name arbeiders) met ferme woorden over buitenlanders” - Is de opinie over buitenlanders eigenlijk wel veranderd? -Trekt de ‘Nieuwe Politiek’ veel kiezers met zijn ferme woorden over buitenlanders? Veelgehoorde uitspraken (Borrelpraat)

‘Nieuwe Politiek’ Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Nederland Het aandeel niet-westerse allochtonen in de vier grote steden, (in %)

‘Nieuwe Politiek’ Amsterdam Rotterdam Den Haag Utrecht Nederland Het aandeel niet-westerse allochtonen in de vier grote steden, (in %)

‘Nieuwe Politiek’

Toestroom asielzoekers moet volledig gestopt worden Toelaten politieke vluchtelingen veel moeilijker maken Minderheden moeten zich volledig aanpassen aan de Nederlandse cultuur Opinies over minderheden,

‘Nieuwe Politiek’

Niet- stemmers LPF- kiezers Kiezers overige partijen Totaal Afgewezen asielzoeker die enkele jaren in Nederland woont moet toch het land uit worden gezet Imams mogen met beroep op hun geloof zeggen wat ze willen LPF-kiezers en opinies over buitenlanders, december 2002

‘Nieuwe Politiek’

LPFVVDCDAD66PvdAGLSPTotaal Criminaliteit en onveiligheid Gezondheidszorg Strenger asielbeleid Normen en waarden Kwaliteit onderwijs Sociaal zwakkeren N Belangrijkste beleidsterreinen naar voorgenomen stemgedrag, 4/5 mei 2002 (in %)

‘Nieuwe Politiek’

CDALPFVVDPvdA Laag opgeleid Midden opgeleid Hoog opgeleid Totaal100 De achterban van de vier grootste partijen, verkiezingen 2002

‘Nieuwe Politiek’ CDAVVDPvdAToNPVV Laag opgeleid Midden opgeleid Hoog opgeleid Totaal100 De achterban van de drie grootste partijen en de ‘Nieuwe Politiek’, 2007

‘Nieuwe Politiek’ Is de opinie over buitenlanders eigenlijk wel veranderd? Trok de ‘Nieuwe Politiek’ veel kiezers met zijn ferme woorden over buitenlanders? Waren het vooral arbeiders die op de ‘Nieuwe Politiek’ hebben gestemd? ‘Nieuwe Politiek’ en de allochtonen

‘Nieuwe Politiek’ Is de opinie over buitenlanders eigenlijk wel veranderd? Vergeleken met 1998 nauwelijks. Trok de ‘Nieuwe Politiek’ veel kiezers met zijn ferme woorden over buitenlanders? Ja. Zowel het LPF- als het PVV-electoraat is aanzienlijk minder tolerant t.o.v. etnische minderheden dan de overige Nederlanders. Ook wordt er in wijken met meer allochtonen meer LPF gestemd. Waren het vooral arbeiders die op de ‘Nieuwe Politiek’ hebben gestemd? Waarschijnlijk wel. ‘Nieuwe Politiek’ en de allochtonen