ICT & Holistische Thuis-Zorg voor Ouderen & Mantelzorg Antonia Arnaert, RN, MPA, PhD McGill University - Canada 3 juni 2005 Naar de e-Maatschappij

Opzet Presentatie • Trends in de Ouderen-Zorg  Trends & Knelpunten in de Ouderen-Zorg  Componenten van Holistische Zorg  Streefdoelen in de Ouderen-Zorg • Wat is E-Health? Tele-Health? E-ZORG? • Resultaten E-Zorg Projecten:  Oudere? Mantelzorgers?  Tele-Home Care Project: TELESENIOR  Verpleegkundigen? • E-Zorg: Succesfactoren • Aanbevelingen

Trends & Knelpunten in de Ouderen-Zorg  Ouderen: veelheid aan zorgvragen → complex zorgenpakket  Dé oudere in onze samenleving bestaat niet:  Grote heterogeniteit & diversiteit m.b.t. noden op fysiek, mentaal, sociaal, relationeel, psycho-sociaal & spiritueel  % ouderen → Kwetsbare Groep  Zonder geëigende zorg & ondersteuning: risico op val-accidenten, morbiditeit, mortaliteit, ziekenhuisopname,...  Verhoogd aantal dementerende ouderen  Zorg centraal stellen: Perspectief van oudere & familie  Wens thuis te blijven zolang mogelijk – ook bij complexe zorg  Kritische reflectie van het beschikbare zorgaanbod  Streven naar méér autonomie – zelfredzaamheid in solidariteit  Heden: téveel gefragmenteerde zorg & geïsoleerd werkende professies Identieke Knelpunten

 Zorg voor de oudere in de thuissituatie is meer dan complexe technische zorg.  Zorg voor de oudere in de thuissituatie is meer dan prestatiegericht optreden. Componenten van Holistische Zorg BODY MIND SPIRIT RELATIONS Holistische Mensvisie GEEN loutere medisch- biologische zorg = disease management Zorg vanuit belevingsperspectief van de Oudere / Familie

Streefdoelen in de Ouderen-Zorg Identieke Indicatoren  Continuiteit in de zorg?  Zorg-op-maat?  Multidisciplinair samenwerken?  Effectief toegankelijke zorg?  Betaalbare zorg?  Gemotiveerde zorgverstrekkers?  Cultureel competente zorg?...  Evolutie naar geïntegreerde zorgmodellen (e.g. SIPA: Loket-functie)  evaluatie: effectief & efficient ouderen-zorg  Ontslag- & Case management  partners-zorg met families / onderhandelende zorg  E-Health: Tele-Home Care ??????

Wat is E-Health? Tele-Health? E-ZORG? Tele-HealthHealth Informatics E-Health = een “trendy” containerbegrip voor het gebruik van allerhande ICT (Informatie- and Communicatie Technologieën) om de gezondheids- & welzijnsdiensten te verbeteren, zowel lokaal als op afstand (tegenhanger van e-business, e-government,...) (Mitchell, 1999) = ICT toepassingen voor beheer & uitwisseling van gegevens tussen GH-actoren e.g. beleidsmakers,mutualiteiten, zorgverstrekkers & patiënten e.g. elektronisch patiëntendossier, data-uitwisselingssystemen E-Therapie E-Diagnose (Tele-Medicine) E-Zorg (Tele-Care) Specialiteit Medische processen

Wat is E-Health? Tele-Health? E-ZORG? E-Zorg Thuis (Tele-HomeCare) DOEL: • autonomie & zelfredzaamheid bevorderen • mantelzorgers ondersteunen • institutionalisatie voorkomen Dienstverlening: Zorg & Monitoring & Ondersteuning Lokaal & op Afstand Verpleegkundige zorg op afstand Monitoring Smarthomes Domotics Intelligent Houses Robotics Sociale Dienstverlening op afstand

Resultaten E-Zorg Projecten Ouderen Dr. Richard Scott, University of Calgary E-Zorg Project, Halifax Profile of E-Zorg Visit • Vpk contacteert patient telefonisch • Vpk zet koptelefoon op & positioneert de video-camera • Log on secured website • Vpk overzicht patient-gegevens: medicatie, trends vitale parameters, zorgplan • Thuis patient maakt zich klaar voor een remote visit – opzet TV & wireless health monitoring kit (e.g. elektronische stetoscoop, BD meter, zuurstof saturatie) • Patient initieert het contact !! - Vpk beluistert op afstand the hart- & longtonen. • Elektronische doorsturing van gegevens – Camera zoom in. • Automatisch wordt het zorgenplan aangepast. End of Visit.

Resultaten E-Zorg Projecten Ouderen (1/2) • Algemeen: zeer positieve patient ervaringen (Demiris et al., 2001 (Scott, 2002; Ryan et al., 2003) • Beter QOL: minder sociale isolatie, meer contact & communicatie, sociale & emotionele ondersteuning, meer informatie, minder stress, betere sociale integratie,... • Verhoogde therapie compliance (medicatie) • Verbetering van de cognitieve toestand • Stabiliteit in chronische toestand van de oudere (Noel et al., 2004) • Verhoogde functionele onafhankelijkheid (Chumbler et al., 2004) • E-educatie, E-monitoring, E-support → better self-management (Frantz, 2000) & verhoogd “decision-making power” (Hutcherson et al., 1999) • Geen problemen met “lack of nursing touch” (Scott, 2002) • Kost & tijdsbesparend: minder vervoer • Verhoogde toegankelijkheid tot diverse dienstverleningen (Jennett et al., 2003) • Uitstel opname: ziekenhuis, RVT,... • Meer veiligheid thuis ( Martin et al., 2002) • Algemene opmerking: E-zorg biedt veel mogelijkheden

Resultaten E-Zorg Projecten Ouderen (2/2) • Ouderen: Géén technofobie (Brownsell et al., 2000) ondervinden diverse barrieres: tekort aan financiële middelen, beperkte educatieve achtergrond, sociaal stigma, stereotypen,... • Ouderen: ontvankelijk voor gebruik technologie (Lesnoff-Caravaglia, 1989) • Partners ontwerp gebruiksvriendelijke technologie (Richardson, 1996) • Apparatuur: moet gemakkelijk te leren zijn (Jennett et al., 2003) & geëintegreerd worden in woning (Fisk, 1997) • Algemeen: geringe training is noodzakelijk (Finkelstein et al., 2004) • Meer respect voor privacy & vertrouwelijkheid van gegevens (Romanow, 2002)

Resultaten E-Zorg Projecten Mantelzorg E-Zorg, SwedenE-Zorg, Canada Drs. E. Hanson, L. Magnusson University College of Borås Dr. E. Marziali, University Toronto • 50% hadden nooit PC gebruikt – zéér gemakkelijk te bedienen • “Virtually group support”: sterke interactieve band tussen lotgenoten • Group ondersteuning: belang van VISUEEL CONTACT - Vermindering stress – isolatie – depressieve gevoelens - Motivatie tot uitstel rusthuisopname - Motivatie tot verdere zorgverlening - Beter begrip v/ noden van dementerend familielid • Beter voorbereid tot de zorg: informatie, tips voor zorg-interventies

E-Zorg Projecten Mantelzorg Tailored or individually customized products & services What are the customer’s Individual wants and needs? = individual orders Toedienen van geëigende E-zorg & E-ondersteuning op maat vereist meer onderzoek m.b.t. de volgende onderzoeksvraag: Welke type Oudere? Welke type Zorg? Welke type Technologie?

Functioneren VT Mogelijkheid tot het Verlenen van de Juiste Ondersteunende Zorg om AUTONOMIE van Ouderen THUIS te Handhaven. Voor Specifieke Segmenten van Ouderen: • Algemeen GH Functioneren • Activiteitsniveau • Geheugen • Zelfperceptie • Vriendennetwerk • Melancholie • Emotionele Eenzaamheid • Sociale Eenzaamheid VERBETERING VERRUIMING VERMINDERING Tele-Home Care Project: TELESENIOR 

Emotionele Eenzaamheid • Ouderen < 70 jaar • Weinig tot géén wooncomfort • Fysieke & mentale GH problemen • Lage levenstevredenheid • Laag activiteitsniveau • Sociale eenzaamheidsgevoelens • Weinig tot géén contact kinderen Sociale Eenzaamheid • Ouderen > 70 jaar • Véél professionele vpk. zorg • Alleenstaand • Weinig tot géén wooncomfort • Beperkte financiële middelen • Weinig contact vrienden, familie, kennis • Emotionele eenzaamheidsgevoelens • Activiteitsniveau • Geheugen • Zelfperceptie • Vriendennetwerk • Ouderen > 75 jaar • Alleenstaand • Weduw/Weduwnaar • Beperkte financiële middelen • Regelmatig huisartsbezoek • Weinig tot géén vrienden Netwerk Tele-Home Care Project: TELESENIOR 

Emotionale Eenzaamheid  Psychologische Ondersteuning • Contact • Recreatie Klanten zonder deze beperkingen • Ouderen < 70 jaar • Weinig tot géén wooncomfort • Fysieke & mentale GH problemen • Lage levenstevredenheid • Laag activiteitsniveau • Sociale eenzaamheidsgevoelens • Weinig tot géén contact kinderen Tele-Home Care Project: TELESENIOR

• beginfase verpleegkundigen zijn zeer sceptisch • vrees dat techniek zal leiden tot - verminderde kwaliteit (Warner, 1998) - verlies aan tewerkstellingen (Johnston et al., 1997) - een dehumanisering van de zorg (NYSNA, 1998) • vragen aangaande privacy, vertrouwelijkheid, & veiligheid van patiënten informatie (ANA, 1996) • aanvaardbaarheid verhoogde bij zien v/ voordelen oudere • tijd vooraleer vpk zich comfortabel voel met apparatuur  barrière in de service implementatie (Mair et al., 2002) E-Zorg Projecten Verpleegkundige  Verbetering effectiviteit & efficientie van het werk  Besparing kosten – minder verplaatsingstijd  Frequentere interacties met de patient zijn mogelijk  Probleem opgelost voor gebrek aan verpleegsters & burn-out  Remote vpk: meer professionale ondersteuning, minder sociale isolatie & meer educatieve opportuniteiten

E-Zorg: Succesfactoren  Uitgangspunt: positie v/ patient – zorgconsument staat centraal  Uitbouwen van een tele-zorg regio met één aanspreek & coördinatie-punt (Loket-functie)  Een telezorg regio is niet geografisch afgebakend  Combineren E-Zorg & on-site visits (Jenkins et al. 2001)  COMPLEMENTAIRE dienstverlening is noodzakelijk  Interdisciplinair team: motivatie om kennis te delen  Samenwerkingsverbanden zijn niet per definitie geïnstitutionaliseerd  “Virtuele omgeving”: andere rollen en werkverhoudingen  Uitwerken van lange termijn strategie: E-zorg business model  Narrow the gap: Wereld GH- Zorg & industrie  Gebruik van ICT in verpleegkundige opleiding stimuleren

Aanbevelingen Adviezen Beleidsverantwoordelijken - Gelijke kansen in de E-zorg voor iedereen - Innoverende E-zorg projecten stimuleren - Financiële ondersteuning & stimuli:  meer gerandomiseerde kosten-baten analyses  engageren netwerken van E-zorg & On-site services  ICT in verpleegkundige opleidingen - Publiek debat over ethische aspecten: autonomie, privacy, vrijheid,... - E-zorg beleid ontwikkelen E-zorg is GEEN luxe voor Kwetsbare Ouderen!!