De bestrijding van invasieve watergebonden plantensoorten : aanpak in de provincie Antwerpen (Vlaanderen) en een eerste evaluatie   Bianca Veraart Provincie Antwerpen – Departement Leefmilieu, dienst waterbeleid bianca.veraart@admin.provant.be Den Haag, 15 december 2005

INHOUD Problematiek Beheer waterlopen in Vlaanderen Aanpak voor 2005 Plan van aanpak 2005 Verspreiding in de provincie Antwerpen Conclusies Wetgeving

Problematiek: welke waterplanten? Voorlopig voornamelijk bestrijding waterplanten in de waterlopen Grote waternavel, parelvederkruid, waterteunisbloem Komen hier terecht via verkoop in tuincentra = eigenschappen: woekeren, vooral in voedselrijk, stilstaand tot traag stromend water

Problematiek + WATERBEHEER WATERKWALITEIT ECOLOGIE Explosieve groei Dichte matten Belemmeren waterafvoer Geen kansen voor inheemse waterplanten Grote zuurstoftekorten ‘s nachts + Meer onderhoud Sterfte fauna (vispopulaties) en flora Kans op verspreiding groter WATERBEHEER WATERKWALITEIT ECOLOGIE

Hydrocotyle ranunculoides (Grote waternavel)

Myriophyllum aquaticum (Parelvederkruid)

Ludwigia grandiflora (Waterteunisbloem)

Waterlopenbeheer in Vlaanderen Bevaarbaar categorie 0 Vlaamse Gewest Onbevaarbaar = meerdere categorieën Talrijke beheerders op de verschillende bestuursniveaus Allegaartje van wetgeving, waarvan sommige delen nog gebaseerd zijn op wetgeving uit de 19e eeuw

Onbevaarbaar 1ste categorie Gedeelten van de onbevaarbare waterlopen met een stroomgebied van meer dan 5000 ha Beheer valt onder het Vlaamse Gewest, ook binnen de gebieden van Polders en Wateringen

Onbevaarbaar 2de categorie Gedeelten van de onbevaarbare waterlopen die onder 1ste, noch onder 3de categorie vallen Waterlopen in provinciaal beheer, behalve binnen de gebieden van Polders en Wateringen

Onbevaarbaar 3de categorie Gedeelten van de onbevaarbare waterlopen met een stroomgebied van meer dan 100 ha, zolang ze geen gemeentegrens overschrijden Waterlopen in gemeentelijk beheer, behalve binnen de gebieden van Polders en Wateringen

Polders en Wateringen Opgericht met het oog op waterbeheersing Oefenen beheer uit op alle waterlopen behalve op de bevaarbare en 1e categorie Nieuw decreet: Principes Integraal waterbeleid toepassen als taakstelling opgenomen !!!

Beheer kleinere waterlopen Baangrachten: wegbeheerder Private afwateringsgrachten: aangelanden Waterlopen oude atlas: aangelanden of Polders & Wateringen

Aanpak in provincie Antwerpen voor 2005 Gebaseerd op ervaringen uit Nederland Eerste vaststellingen in 2000 Sinds 2002 op enkele locaties bestrijding door provincie In 2004 op enkele locaties continue bestrijding, i.s.m. gemeentebesturen Gebiedsdekkende interbestuurlijke aanpak tot 2005 quasi onbestaande

Hoe kunnen we het probleem aanpakken? Onderhoud zeer voorzichtig uitvoeren Geen fragmentatie Niet op de kant leggen Afscherming voorzien om verspreiding te vermijden Volhouden, heel het jaar door opvolgen en telkens verwijderen

Beheer specifiek voor exoten Traditioneel beheer Beheer specifiek voor exoten Bij voorkeur manueel Machine die niet snijdt Alles verwijderen (ook wortels en wegdrijvende fragmenten) Maaisel afvoeren en composteren Hele jaar door (om de 3 weken) Bij voorkeur machinaal Maaikorf Geen verwijdering wortels Maaisel op de kant 1 x per jaar, najaar (na paaiperiode vissen)

Plan van aanpak in 2005 3 PIJLERS Nieuwe verspreidingen voorkomen Kennis over de verspreiding Bestrijding op de gekende locaties Start interbestuurlijke bestrijding door Vlaams Gewest, provincie, gemeentes en polders en wateringen* * Opgestart in heel Vlaanderen, maar verhaal gaat vooral over provincie Antwerpen want stonden daar al verder

1. Kennis over de verspreiding Opmaken overzicht waar de soorten aanwezig zijn met de beschikbare middelen en mensen Folder verspreid (voorjaar 2005) + gebruik media Opleiding in herkenning van de soorten (voorjaar 2005) aan terreinmensen van waterbeheerders Starten met bijkomende inventarisaties Alle terreinmensen gemobiliseerd (controleurs, groenarbeiders, rattenvangers, natuurverenigingen, landbouwers, aannemers, …)

2. Nieuwe verspreidingen voorkomen Onderzoek naar mogelijkheden van aanpassing in de wetgeving m.b.t. verkoop van de soorten Folders naar lokale besturen, andere instanties (vb. adviesraden) Gebruik media (kranten, gemeentelijke infobladen, regionale TV, informatieve TV-programma’s, …)

3. Bestrijding op de gekende locaties Gecoördineerde aanpak: gelijktijdig en uniform in heel Vlaanderen vanaf mei 2005 Heel Vlaanderen, d.w.z.: Alle waterlopen, grachten, gemeentelijke vijvers, privé-vijvers (gratis) Privé-eigendommen: toestemming nodig van eigenaar

3. Bestrijding op de gekende locaties Vlaams Gewest – afdeling Water: aannemer per provincie aannemer: bestrijden (machinaal of manueel) van de grote hoeveelheden (maximum 4 x per j op een locatie) Aannemer zorgt voor de afvoer Na machinale verwijdering: manuele opvolging (1 x per 3 weken) Vlaams Gewest via aannemer Provincie en lokale besturen via eigen personeel (rattenvangers, groenarbeiders, …)

3. Bestrijding op de gekende locaties Provincie: coördinatie + manueel werk nazorg (2 provinciale bestrijders) + opleiding gemeentelijke arbeiders Gemeenten Sensibilisatie bevolking Melden nieuwe vindplaatsen nazorg Plantenmateriaal manuele verwijdering afvoeren naar hun verzamelplaats

Verspreiding in de provincie Antwerpen stand van zaken september 2005 Aantal locaties waterlopen = 54, waarvan: Bevaarbare waterlopen: 3 Onbevaarbare 1ste cat: 6 Onbevaarbare 2de cat: 14 Onbevaarbare 3de cat: 14 Grachten: 18 Stilstaande wateren (ook moerassen): 65 privé, openbare eigendom of van natuurverenigingen In ongeveer 40 van 70 gemeentes

Conclusies 1. Kennis over de verspreiding: inspanningen hebben veel bijkomende locaties opgeleverd (van 30-tal vindplaatsen in 2004 naar 120-tal) 2. Nieuwe verspreidingen voorkomen: 5-tal locaties nu zeer snel kunnen ingrijpen zodat problemen beperkt bleven 3. Bestrijding Hulp van lokale besturen is noodzakelijk Streven naar meer inzet voor nazorg Nazorg via aannemer niet efficiënt Werk aannemer beperken tot kleinere gebieden Acties 1 en 2 verderzetten Actie 3 bijsturing noodzakelijk

Wetgeving Complex: Belgische t.o.v. Vlaamse wetgeving Wat levert het op? Ervaringen in Nederland? Meer info: http://www.provant.be/waterbeleid Onder rubriek ongewenste fauna en flora