Financieren / Risico’s Rabobank Burgum-De Lauwers 6 november 2012

Programma Programma Kennismaking / voorstelrondje Financieren / beoordeling ondernemingsplan Risico’s Vragen

Kennismaking / voorstelronde Wie ? Waar vandaan ? Welke activiteit qua bedrijf ? Reden van start eigen bedrijf ?

Christiaan van der Molen

Afdeling Bedrijven Afd. Bedrijven Zakelijke Relaties Bedrijvenadvies

Marktaandelen Rabobank Burgum-De Lauwers Bedrijven Agrarisch 68 % Handel en industrie 48 %

Economische crisis (1) Financieringsmogelijkheden voor ondernemers met goede plannen Ondernemingen met voldoende continuïteit blijven steunen Starters positief benaderen Normenkader Rabobank is niet aangepast

Economische crisis (2) Bespreken van gevolgen economische ontwikkelingen in adviesgesprekken Proactieve opstelling Concrete oplossingen bieden Wel rekening houden met gewijzigde omstandigheden

Financieren / Beoordelen Ondernemingsplan I have a dream

Ondernemingsplan opstellen

5 onderdelen : Ondernemer / Onderneming Rentabiliteit Liquiditeit Vermogen Zekerheid

Welk type ondernemer ben jij ? De verkoper De manager De vakman

Ondernemer / Onderneming Uw motivatie om zelfstandige te worden ? Uw sterkten / zwaktes ? Uw ervaring / opleiding / netwerk / visie ? Product / prijs / plaats / promotie / personeel ? Branche (kansen & bedreigingen)

Rentabiliteit Verwachte omzet en kosten ? Uw inkomensbehoefte ? Overig inkomen ?

Liquiditeit Zijn er voldoende liquide middelen (“cash”) voorhanden (liquiditeitsprognose) ?

Vermogen Hoeveel eigen en vreemd vermogen is er bij de start van uw onderneming ? Uw vermogen in privé ? Wat is de verwachte ontwikkeling ?

Zekerheid Kunt en wilt u de bank enige zekerheid teruggeven ? Hypotheek / verpanding / borg / Staat ? Is het verplicht ? Wat krijgt u hiervoor terug ?

Ondernemer / Onderneming Rentabiliteit Liquiditeit Vermogen Zekerheid

Beoordeling ondernemingsplan : Ondernemer Onderneming Cashflow Vermogen Beoordeling: ++ / + / +- / - / --

Waarom kritisch bij start onderneming : 50% van de ondernemingen bestaat na 5 jaar niet meer “zorg voor de klant” Continuïteit van de onderneming met daarbij financieringslasten die passend zijn ook in moeilijke omstandigheden

Ondernemer Opleiding / ervaring Visie / strategie Gezinssituatie Sterkten / zwakten BKR – toetsing Eerste indruk

Onderneming Opzet organisatie Leveranciers (afhankelijkheid) Afnemers (afhankelijkheid) Kansen / bedreigingen Kritische succesfactoren (locatie / assortiment / mate van innovatiteit)

Zekerheid Dekking (% primair / % secundair / % blanco) Ontwikkeling komende 3 à 5 jaren Afschrijvingen versus aflossingen Betrokkenheid ondernemer: - borgtocht - hoofdelijke medeschuldverbintenis - vermogensverklaring (bijstortplicht / voorw. Borgtocht / vermogensverklaring)

Cashflow Historische marge / toekomstige marge Fluctuaties (wijzigingen in posten V&W-rekening) Gevoeligheid: - %omzetdaling  negatieve marge - %omzetstijging  positieve marge

Vermogen Eigen vermogen / totaal vermogen (%) Bancair aansprakelijk vermogen (%) = alle vermogensbestanddelen die al dan niet in het bedrijf werkzaam zijn én voor de bank het karakter van aansprakelijk vermogen hebben Samenstelling totale vermogen (waar bestaat activa grotendeels uit) Ontwikkeling van het eigen vermogen (historisch / toekomstig)

Dossiervorming : Ondernemingsplan Onderbouwing investering Concept huurovereenkomst / taxatie aan te kopen pand Huidige salarisgegevens (incl. partner) Kopie IB-aangiftes Kopie huidige woningfinanciering Kopie recente taxatie woning (of WOZ-biljet) Jaarcijfers (laatste drie jaren) / debiteuren-crediteurenlijst Kopie legitimatiebewijs Uittreksel kamer van koophandel

Risico’s Gebouwen Bedrijfsmiddelen Bedrijfsstagnatie Verkeer Aansprakelijkheid Rechtsbijstand Arbeidsongeschiktheid Personeel

Gebouwen Brand, blikseminslag en ontploffing Stormschade Inbraak, diefstal en vandalisme Hagel, sneeuwdruk, regen die onvoorzien binnenkomt Lekkage waterleidingen en vorstschade Plunderingen en relletjes Aanrijding Opruimingskosten na een schade (tot 10% van verzekerd bedrag)

Bedrijfsmiddelen Inventaris Voorraad Transport

Bedrijfsstagnatie schade bij gehele of gedeeltelijke bedrijfsstilstand. Deze verzekering keert uit als de klant de oorzaak van de schade heeft verzekerd in de rubrieken Gebouwen of Bedrijfsmiddelen. Een voorbeeld: een agrarische ondernemer kan na een brand bijvoorbeeld een mobiele melkmachine en melktank huren, zodat het werk verder kan. Of een ondernemer met een winkel in een winkelcentrum dat gesloten is wegens brandgevaar, ontvangt een vergoeding voor de inkomsten die hij daardoor mist.

Verkeer Aanrijding Diefstal Inbraak

Verkeer Dekking: Bij WA: de schade die je toebrengt aan anderen. voertuigen die ouder zijn dan 10 jaar. Bij WA met beperkt casco: de schade die je toebrengt aan anderen plús brand, diefstal, inbraak, ruitbreuk en storm- en hagelschade. voertuigen tussen de 5 en 10 jaar oud. Bij volledig casco (all risk verzekering): alle schades zijn gedekt, dus ook aanrijding. voertuigen die jonger zijn dan 5 jaar.

Aansprakelijkheid Bedrijfsaansprakelijkheid (materiële schade / letselschade)\ Product- of dienstenaansprakelijkheid Werkgeversaansprakelijkheid (tegenover werknemers) Door toedoen van jezelf, medewerkers, tijdelijke krachten, vennoten, firmanten en / of personeelsvereniging

Rechtsbijstand Juridische bijstand door: Medewerkers verzekeringsmaatschappij (onbeperkt) Derden (tot EUR 30.000,-)

Arbeidsongeschiktheid (1) Drietal opties: Gangbare arbeid: rekening gehouden met algemeen geaccepteerde arbeid, dus niet met beroep, opleidingsniveau en werkervaring

Arbeidsongeschiktheid (2) Passende arbeid rekening gehouden met beroep, de opleiding en werkervaring Beroeps sprake van wanneer het eigen beroep niet meer uitgeoefend kan worden.

Personeel Ziekte Pensioen

Advies / informatie: Christiaan van der Molen Telefoonnummer: 0511-458600 / 06 – 10 55 77 33 Email: TeamBedrijvenAdvies@burgumdelauwers.rabobank.nl (of www.rabobank.nl) Twitter: @cvdmolen (bank: @RaboBDL)

VRAGEN ?