Vrije Universiteit Brussel Vakgroep Sociaal Recht

Professoren:  C. Deneve  M. Magits  W. Rauws  M. Stroobant  G. Vandermeulen  G. Van Limberghen  A. Van Regenmortel

Vakgroep Sociaal Recht Assistenten:  C. Coomans  S. Corbanie  J. De Wortelaer  K. Salomez  E. Verheyden

Prof.W. Rauws4

Prof. G. Van Limberghen5

6 Voorstelling  Hoorcolleges  Syllabus: Dienst Uitgaven  Geen examen?

Prof. G. Van Limberghen7 Hfdst. 1.Inleiding  1.Begrip  2.Doelstellingen  3. Functies  4. Technieken  5.Geschiedenis

Prof. G. Van Limberghen8 Hfdst. 1.Inleiding  1.Begrip  = Normen mbt recht op bestaanszeker- heid als sociaal grondrecht  2.Doelstellingen  Minimuminkomen  Behoud van levensstandaard  Bestrijding van sociale uitsluiting

Prof. G. Van Limberghen9 Hfdst. 1.Inleiding  3.Functies  Inkomensvervanging:  Arbeidsinkomen/ Sociaal risico  Inkomensaanvulling:  Bepaalde uitgaven /Sociaal risico  Levensminimum:  Sociaal risico/Behoefte  Preventie, herstel, vergoeding

Prof. G. Van Limberghen10 Hfdst. 1.Inleiding  4.Technieken  Sociale verzekering:  Professioneel+categoriaal ≠ volksverzekering  Eigen + afgeleide rechten  Verzekering : bijdragen van groepsleden  Sociaal: antiselectie van risico’s en band tussen premie en uitkering

Prof. G. Van Limberghen11 Hfdst. 1.Inleiding  4.Technieken  Sociale bijstand:  Geen bijdragenbetaling  Staat van behoefte  Bestaansmiddelenonderzoek ≠ basisinkomen

Prof. G. Van Limberghen12 Hfdst. 1.Inleiding  5.Historische evolutie  Subsidiëring vrijwillige verzekering  Verplichte verzekering:  Van privaat- naar publiekrecht  Medefinanciering door werkgever en staat  Sociale bijstand:  Bismarck/Beveridge: → toenadering  Grondrechten

Prof. G. Van Limberghen13 H 2. Socialezekerheidsregelingen 1.Sociale verzekeringen voor werknemers 2.Sociale verzekeringen voor zelfstandigen 3.Sociale verzekeringen voor ambtenaren 4.Socialebijstandsregelingen

Prof. G. Van Limberghen14 H 2. Socialezekerheidsregelingen 1. Sociale verzekeringen voor werknemers  Algemeen  Uitbreidingen/uitsluitingen  6 sociale verzekeringen

Prof. G. Van Limberghen15 H 2. Socialezekerheidsregelingen 2. Sociale verzekeringen voor zelfstandigen  Algemeen : zelfstandigen+helpers  Uitsluitingen  4 sociale verzekeringen  Sober  Sociale pariteit

Prof. G. Van Limberghen16 H 2. Socialezekerheidsregelingen 3. Sociale verzekeringen voor ambtenaren  Bijzonder  Contractueel/statutair  4+2 sociale verzekeringen

Prof. G. Van Limberghen17 H 2. Socialezekerheidsregelingen 4.Socialebijstandsregelingen  Algemeen/bijzonder  Levensminimum/bijzondere uitgaven  4 regelingen

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen19 H 3. Sociale risico’s

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen21 H 3.Sociale risico’s 1.Arbeidsongeval: oorsprong  1903: burgerlijke immuniteit  1967: ambtenaren

Prof. G. Van Limberghen22 H 3.Sociale risico’s 1.Arbeidsongeval: gedekt risico  Arbeidsongeval  Begrip: plotse gebeurtenis, letsel, tijdens en door de uitvoering van de AO  Bewijsrisico: vermoedens  Arbeidswegongeval  Begrip: normaal traject tussen werk- en verblijfplaats(en)  Onbeduidende, beduidende, belangrijke afwijking

Prof. G. Van Limberghen23 H 3.Sociale risico’s 1.Arbeidsongeval: functies  Dodelijk:  Begrafeniskosten en –formaliteiten  Renten  Letsel:  Verzorging en prothesen  Tijdelijke en blijvende arbeidsongeschiktheid

Prof. G. Van Limberghen24 1.Arbeidsongeval WerkgeverRSZ VerzekeraarFAO Werknemer

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen26 H 3.Sociale risico’s 2.Beroepsziekte: oorsprong  1927: lijst van beroepsziekten burgerlijke immuniteit  1967: ambtenaren  1994:definitie beroepsziekte

Prof. G. Van Limberghen27 H 3.Sociale risico’s 2. Beroepsziekte: gedekt risico  Begrip:  Blootstelling aan beroepsrisico van ziekte, inerent, beduidend groter, volgens medische inzichten  Bewijsrisico:  Lijst van ziekten, lijst van blootstelling

Prof. G. Van Limberghen28 H 3.Sociale risico’s 2. Beroepsziekte: functies  Dodelijk:  Begrafeniskosten en –formaliteiten  Renten  Letsel:  Verzorging en prothesen  Tijdelijke en blijvende arbeidsongeschiktheid

Prof. G. Van Limberghen29 2.Beroepsziekten WerkgeverLokale overheid RSZRSZPPO FBZ Werknemer/ambtenaar

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen31 H 3.Sociale risico’s 3.Ziekte en invaliditeit: oorsprong  1894: mutualiteiten  1944: verplichte verzekering  1963:opsplitsing en uitbreiding

Prof. G. Van Limberghen32 H 3.Sociale risico’s 3.Ziekte en invaliditeit: gedekt risico  Ziektekostenverzekering  Arbeidsongeschiktheid  Moederschapsrust

Prof. G. Van Limberghen33 H 3.Sociale risico’s 3.Ziekte en invaliditeit: functies  Ziektekostenverzekering:  Restitutiestelsel/derdebetalersregeling  Nomenclatuur: verzekerd tarief en remgeld  Grote/kleine risico’s

Prof. G. Van Limberghen34 H 3.Sociale risico’s 3.Ziekte en invaliditeit: functies  Arbeidsongeschiktheid :  Vermindering van verdienvermogen wegens letsels of functionele stoornissen tot minder dan één derde van de maatman  Ongeschiktheid tot uitoefening van om het even welke passende beroepsactiviteit

Prof. G. Van Limberghen35 H 3.Sociale risico’s 3.Ziekte en invaliditeit: functies  Moederschapsuitkeringen  Voor- en nabevallingsrust  6 weken voor zelfstandigen

Prof. G. Van Limberghen36 3.Ziekte en invaliditeit Werkgever RSZ Staat RIZIVlandsbond Werknemer

Prof. G. Van Limberghen37 3.Ziekte en invaliditeit Zelfstandige fonds RSVZ RIZIV Staatlandsbond

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen39 H 3.Sociale risico’s 4.Gezinsbijslagen: oorsprong  Frankrijk: compensatiekassen  1930: verplichte verzekering  1937:zelfstandigen  1965:ambtenaren

Prof. G. Van Limberghen40 H 3.Sociale risico’s 4.Gezinsbijslagen: gedekt risico  Rechtstreekse kosten:  Geboorte  Opvoeding en onderhoud  Niet: onrechtstreekse kosten  Inkomstenverlies

Prof. G. Van Limberghen41 H 3.Sociale risico’s 4.Gezinsbijslagen: functies  Kinderbijslagen:  basis in functie van rang en situatie  supplementen  Kraamgeld: ‘eerste uitzet’  Adoptiepremie: = juridische geboorte

Prof. G. Van Limberghen42 4.Gezinsbijslagen Werkgever RSZ Staat RKW kinderbijslagfondsfonds Werknemer

Prof. G. Van Limberghen43 4.Gezinsbijslagen Zelfstandige fonds RSVZStaat

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen45 H 3.Sociale risico’s 5.Werkloosheid: oorsprong  (gesubsidieerde) werkloosheidskassen  1944: verplichte verzekering  1997: faillisementsverzekering

Prof. G. Van Limberghen46 H 3.Sociale risico’s 5.Werkloosheid: gedekt risico  Onvrijwillige werkloosheid  = zonder arbeid noch loon (≠ ontslag)  ≠ ontslag wegens billijke reden, weigering van passende arbeid, onbeschikbaarheid voor de arbeidsmarkt, langdurige werkloosheid

Prof. G. Van Limberghen47 H 3.Sociale risico’s 5.Werkloosheid: functies  Werkloosheidsuitkering  Toeslagen bij beroepsopleiding of PWA  Wachtuitkeringen voor schoolverlaters  Onderbrekingsuitkeringen  Brugpensioenen

Prof. G. Van Limberghen48 5.Werkloosheid Werkgever RSZ Staat RVA werkloosheidskas Werknemer VDAB

Prof. G. Van Limberghen49 5Werkloosheid. Faillissementsverzekering Zelfstandige bijdrage fonds RSVZStaat

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen51 H 3.Sociale risico’s 6. Pensioen: oorsprong  1844: uitgesteld loon ambtenaren  : verplichte verzekering Wn  1956:verplichte verzekering Zelfst

Prof. G. Van Limberghen52 H 3.Sociale risico’s 6. Pensioen: gedekt risico  Recht op rust  Overlijden van kostwinner  Echtscheiding: gat in de pensioenloopbaan

Prof. G. Van Limberghen53 H 3.Sociale risico’s 6. Pensioen: functies  Rustpensioen: duur van loopbaan, gemiddeld inkomen, gezinssituatie  Overlevingspensioen: correcite van loopbaanbreuk  Echtscheiding: aanvulling van loopbaan

Prof. G. Van Limberghen54 6.Pensioen Werkgever RSZ RvP Staat Werknemergemeente

Prof. G. Van Limberghen55 6.Pensioen zelfstandigegemeente fonds RvP RSVZ Staat

Regeling Risico WerknemerZelfstandigeAmbtenaarBijstand Arbeidson- gevallen JaNeenJaNeen Beroepsziektes JaNeenJaNeen Ziekte en invaliditeit Ja (Ja) Gezins- bijslagen Ja Werkloosheid Ja(ja)Neen Pensioenen Ja (Ja) Behoefte Neen Ja

Prof. G. Van Limberghen57 H 3.Sociale risico’s 7. Staat van behoefte: oorsprong  1969: GIB + gehandicapten  1971: gewaarborgde gezinsbijslag  1974: bestaansminimum

Prof. G. Van Limberghen58 H 3.Sociale risico’s 7. Staat van behoefte: gedekt risico  Minimuminkomen  Wegens staat van behoefte  Wegens bijkomende uitgaven

Prof. G. Van Limberghen59 H 3.Sociale risico’s 7.Staat van behoefte: functie  Minimuminkomen  Inkomensvervangende tegemoetkoming, inkomensgarantie voor ouderen, leefloon  Inkomensaanvulling  Gewaarborgde gezinsbijslagen, integratietegemoetkoming, tegemoetkoming voor hulp van derden

Prof. G. Van Limberghen60 7.Inkomensgarantie voor ouderen Staat RvP bejaardegemeente

Prof. G. Van Limberghen61 8.Tegemoetkomingen voor gehandicapten Staat FinanciënSociale Zaken gehandicaptegemeente

Prof. G. Van Limberghen62 9.Sociale integratie Staat behoeftigeOCMW

Prof. G. Van Limberghen63 10.Gewaarborgde gezinsbijslag StaatRSZwerkgevers behoeftigeRKW

Prof. G. Van Limberghen64 H 4. Formeel recht A.Regelgeving B.Uitvoering C.Financiering D.Handhaving

Prof. G. Van Limberghen65 H 4. Formeel recht A.Regelgeving 1.Internationaal •Minimumharmonisatie •Geen rechtstreekse werking •Gelijke behandeling M/V •Coördinatie •Rechtstreekse werking

Prof. G. Van Limberghen66 H 4. Formeel recht A.Regelgeving 2.Grondwet •Grondrecht op sociale zekerheid, sociale bijstand en bescherming van de gezondheid •Bevoegdheidsverdeling: federale wetgever

Prof. G. Van Limberghen67 H 4. Formeel recht A.Regelgeving 3.Wet •Basiswet per socialezekerheidsregeling •Terugtreden van de formele wetgever •Overkoepelende wetten:Kruispuntbank, Handvest •Inspraak: NAR, ABC, onderhandelingen en overleg

Prof. G. Van Limberghen68 H 4. Formeel recht B.Uitvoering 1.Federale Overheidsdienst Sociale Zekerheid • Hoger toezicht • Soms beslissingsbevoegdheid

Prof. G. Van Limberghen69 H 4. Formeel recht B.Uitvoering 2.Openbare instellingen • Decentralisatie • Inning van bijdragen, beslissing over recht, soms: betaling van uitkeringen • Bestuursovereenkomsten • Paritair beheer

Prof. G. Van Limberghen70 H 4. Formeel recht B.Uitvoering 3.Meewerkende instellingen • Meestal: betaling van uitkeringen • Vrijheid van vereniging • Administratief recht: verplichte verzekering

Prof. G. Van Limberghen71 H 4. Formeel recht B.Uitvoering 4.Gemeenten •Aanvragen •Werklozencontrole •OCMW

Prof. G. Van Limberghen72 H 4. Formeel recht C.Financiering 1.Financieringsbronnen •Bijdragen, rijkstegemoetkomingen, bijzondere financieringsmiddelen

Prof. G. Van Limberghen73 H 4. Formeel recht C.Financiering 2.Basis voor de berekening van bijdragen •Loon: •in geld (waardeerbaar) •Ingevolge de dienstbetrekking •Recht op voordeel •Ten laste van de werkgever

Prof. G. Van Limberghen74 H 4. Formeel recht C.Financiering 2.Basis voor de berekening van bijdragen •Beroepsinkomsten: •Netto •Brutering •Referentiejaar

Prof. G. Van Limberghen75 H 4. Formeel recht C.Financiering 3.Bijdragenberekening •Werknemers: evenredig percentage •Zelfstandigen: Degressief en hoofd- /bijberoep

Prof. G. Van Limberghen76 H 4. Formeel recht C.Financiering 4.Inning en verdeling •RSZ, sociaal secretariaat •Sociaal verzekeringsfonds, RSVZ •RSZPPO •Vrijstellingen en verminderingen •Globaal beheer

Prof. G. Van Limberghen77 Schema: inning en verdeling WerkgeverFAO FBZ RKW RSZRIZIVStaat RVA RVP

Prof. G. Van Limberghen78 Schema: inning en verdeling