Nieuwe financieringsmogelijkheden voor natuur en landschap 75 jaar Landschap Noord-Holland 17 november 2011 Walter Kooy

Situatieschets • Grote groene ambities • Veel minder overheidsgeld • Sombere economisch vooruitzichten • Zijn er andere financieringsmogelijkheden? 275 jaar Landschap Noord-Holland

Presentatie • Hoe ging dat vroeger eigenlijk? • Waar staan we nu? • Omgevingsperspectief komende 20 jaar 375 jaar Landschap Noord-Holland

500 jaar geleden… • Natuur is er van zelf: landbouw of woeste grond • Begin van de landgoederen • Geen beleid, geen wet, geen subsidie 475 jaar Landschap Noord-Holland

200 jaar geleden… • Natuur nog steeds vanzelf, minder woeste grond • Veel meer landgoederen • Geen beleid, geen wet, geen subsidie 575 jaar Landschap Noord-Holland

100 jaar geleden… • Natuur wordt aangetast door industrie • Als reactie ontstaat Staatsbosbeheer, Natuurmonumenten • Lichte wetgeving, budget voor Staatsbosbeheer, beetje beleid 675 jaar Landschap Noord-Holland

50 jaar geleden… • Natuur sterk bedreigd door industrie, woningbouw, landbouw • 11 provinciale landschappen • Boswet, Jachtwet, Natuurschoonwet, Natuurbeschermingswet (lichte regimes) • Begin beheersubsidie 775 jaar Landschap Noord-Holland

1990 • Natuur ook bedreigd door infrastructuur en emissies • Particulieren en boeren melden zich als beheerder naast de TBO’s • EHS-concept: nieuwbouw van natuur • Grootse Groen-om-de-stad plannen, mét geld • Wetgeving wordt zwaarder: Flora- en Faunawet • Internationale verplichtingen op stoom • Beheersubsidie en aankoopsubsidie stijgen stevig 875 jaar Landschap Noord-Holland

Het jaar 2000 • Aantasting natuur stabiliseert • Aantal nieuwe landgoederen • Ongekend aantal leden en donateurs NB organisaties • Natuur-boeren zijn georganiseerd, weidevogels in de lift • Loodzwaar beleid, dikke subsidiestroom voor natuur • Loterij-industrie betaalt stevig mee • Veel gepraat, maar nauwelijks geld voor landschapsbeleid • Het Rijk gaat overal over (de natuur is van de staat….) 975 jaar Landschap Noord-Holland

En… Iedereen klaagt over te weinig subsidie 1075 jaar Landschap Noord-Holland

2010 • Aantasting natuur vooral door infra en milieucondities • Schaalvergroting landbouw zet door • Bloedgroepen terreinbeheerders gaan straatvechten • Samenleving ergert zich aan natuurbeschermers • Rijk halveert (?) budget • Rijk zet de zaag in het omgevingsrecht 1175 jaar Landschap Noord-Holland

Gevolg • Provincies en samenleving krijgen binnen één jaar de natuur beleidsmatig, emotioneel én financieel terug • Noodzaak te zoeken naar andere financiering • Noodzaak kritisch naar ambities en kosten te kijken 1275 jaar Landschap Noord-Holland

20 jaar vooruitkijken • Overheid moet blijvend hand op de knip houden • Overheid stelt andere prioriteiten • Economie langdurig zwak • Woningbouw stagneert (exit rood voor groen?) • Oude groene achterban vergrijst • Nieuwe generatie is stadsbewoner, park-liefhebber en leeft in social media • Cultuur, ziektes, rampen, kinderen, monumenten en onderwijs storten zich in concurrentie op het spaargeld van de burger 1375 jaar Landschap Noord-Holland

Het devies 1475 jaar Landschap Noord-Holland

Wat nu? • Het was toch gekomen • Handen uit de mouwen • Het heeft ook leuke kanten 1575 jaar Landschap Noord-Holland

Nieuwe financieringsmogelijkheden • Niet: een andere overheid de rijkssubsidie laten betalen • Wel: financiële arrangementen met markt en samenleving 1675 jaar Landschap Noord-Holland

Financieren betekent: • Kijken naar kosten, opbrengsten, markt • De kosten omlaag, opbrengsten omhoog • Kijken naar de markt, vernieuwen van je aanbod • En je concurrenten verslaan of fuseren 1775 jaar Landschap Noord-Holland

Kosten omlaag • Bij de terreinbeheerders en bij de overheid • Beheer en aanleg natuur en landschap zit in verouderde structuur, de kosten moeten omlaag (en dat gaat pijn doen) 1875 jaar Landschap Noord-Holland

Impopulaire boodschap • FTE in natuur en landschap • Kosten 400 miljoen • Budget/personeelsomvang neemt drastisch af 1975 jaar Landschap Noord-Holland

50+ organisaties FTE?400 miljoen? 2075 jaar Landschap Noord-Holland Staatsbosbeheer Natuurmonumenten De12Landschappen Recreatieschappen Drinkwaterbedrijven Gemeenten Defensie 140 AVN’s RGV NV IJssellandschap Twickel Etc. KNJV KNNV VNC IVN Zoogdiervereniging Vlinderstichting Vogelbeschermin Etc. Dienst Regelingen/Agentschap.nl DLG IJssellandschap Provincies FPG APnl Bosschap Bosgroepen AVIH Veelzijdig Boerenland Groenfonds Provinciale Landschapsstichtingen Landschapsbeheer Nederland

Survival of the fittest • Darwin slaat ongenadig toe • KRO, NCRV en AVRO gaan u al voor • Beter samen aanpakken dan iedereen arm • Benutten van het babyboompensioen 2175 jaar Landschap Noord-Holland

Bij wie? 2275 jaar Landschap Noord-Holland

Anders organiseren terreinbeheer • Hebben we het over Landschap Noord-Holland of het landschap van Noord-Holland? • Sleutel ligt in regionaal organiseren en alle dubbel werk er uit • Markante rol voor LNH ligt voor de hand • Van terreinbeheerder naar zorgen dat er beheerd wordt? 2375 jaar Landschap Noord-Holland

Kosten overheid • Kosten voor de overheid: minder DLG, DR, provinciale en gemeente ambtenaren, daarom anders organiseren van geldstroom en controle • Zoveel mogelijk subsidie op een hectare, zo min mogelijk in het systeem • Optie: subsidie naar regionale beheerorganisaties • Regie overheid op organisatieniveau • Van controle naar vertrouwen • Controle via APK-aanpak 2475 jaar Landschap Noord-Holland

Opbrengsten • Huidige situatie(landelijk): 1/3 ( subsidie) 1/3 (markt) en 1/3 (charitas) • Nieuwe situatie (advies Nationaal Groenfonds): 15% subsidie, 40% charitas en 45% markt • Hoe? 2575 jaar Landschap Noord-Holland

Charitas • “Concurrentie” van andere goede doelen verslaan vereist versterken band met de samenleving • Terreinbeheer en actievoeren/procederen scherp scheiden • Concurrentie natuurbeheerders onderling inruilen voor samen regiogebonden de burger benaderen (Au....!) • Natuur is leuk en belangrijk • Natuur is geen conservatieve geharnaste dwarsligger 2675 jaar Landschap Noord-Holland

Charitas: de babyboom • Nog 20 jaar uitzicht op giften en legaten • Dan wordt het stil • Daarom: nu samen aan het werk 2775 jaar Landschap Noord-Holland

Charitas: de nieuwe generaties • Nieuwe jonge burger verbindt zich tijdelijk, en woonplaatsgebonden • Om de hoek, aaibaar en flitsend • Is niet levenslang lid van LNH • Streek-identiteit benadrukken naast organisatie- identiteit • Crowdfunding via social media i.p.v. envelop in de bus 2875 jaar Landschap Noord-Holland

Markt • Huidige product: rust, stilte, donkerte, vogels, herten, het landschap van onze voorouders • Barbecue, bank, bezoekerscentrum • Op wegen en paden, niet na zonsondergang • Vooral geen honden en crossmotoren • Natuureducatie houdt het product op de been • Laatste innovatie is 30 jaar oud 2975 jaar Landschap Noord-Holland

Markt • Is dit de marktvraag van de generatie die er straks voor moet betalen? • Zijn we aanbod-gestuurd of vraag-gestuurd? • Innoveren we ons aanbod? 3075 jaar Landschap Noord-Holland

Pijnlijke conclusie (?) • Als het natuurbeheer niet luistert naar de klant en niet innoveert loopt de klant weg en wordt het bedrijf gesloten Nee? (De mijnen zijn ook dichtgegaan. En Philips maakt geen tv’s meer) 3175 jaar Landschap Noord-Holland

11 vormen van verdienvermogen 1.Bodemproductie (hout, streekproducten) 2.Delfstoffen 3.Rood voor groen (4x) 4.Dood voor groen 5.Zorg 6.Waterwinning/-berging 7.Toerisme, sport, recreatie 8.Afval (CO 2 ) 9.Energie 10.Natuurcompensatie 11.Leidingen en zendmasten 3275 jaar Landschap Noord-Holland

Voorbeeld 1: Natuurbegraven 3375 jaar Landschap Noord-Holland • Eeuwigdurend grafrecht bruto € 2.500,- • 80 grafplaatsen per hectare • Kosten: € 500,- per grafplaats • Opbrengst: 80 x = • € ,- per hectare

Voorbeeld 2: Recht van uitzicht • Contractuele afspraak/zakelijk recht • Grondeigenaar krijgt vergoeding voor beheer (10 huizen/€1.000,-, 5 hectare/€200,- p/ha) • Kwaliteit landschap wordt gegarandeerd • Investering in uitzicht fiscale mogelijkheid • Meerdere vormen (een op een, VvE, direct of via fonds etc.) 3475 jaar Landschap Noord-Holland

Voorbeeld 3: Duurzame energie • Wind • Biomassa • Biovergisting • Warmte-koudeopslag • Zon • Getijden 3575 jaar Landschap Noord-Holland

Het dak op! 3675 jaar Landschap Noord-Holland

Van 33% markt naar 40%? 50%? • Het kan, als overheid en terreinbeheerders willen • Terreinbeheerder moet anders opereren • Van goede doelenorganisatie naar maatschappelijke onderneming? • Risico dat de chari-inkomsten teruglopen 3775 jaar Landschap Noord-Holland

Wat kan de overheid doen? • Niet uitdragen dat de markt álles oplost • Ruimte geven voor verdienvermogen, maar inkomsten daaruit koppelen aan beheer natuur • Vergunningprocedures versnellen • Accent van subsidiëren naar laagrentend financieren 3875 jaar Landschap Noord-Holland

Laagrentend financieren • Meestal effectiever dan subsidie • Bankencrisis leidt tot hoge rente en grote terughoudendheid bij de marktbanken • Met name voor nieuwe ontwikkelingen • Hoe komen we aan laagrentend geld voor investeringen? 3975 jaar Landschap Noord-Holland

Van geefgeld naar investeringsgeld • Donateurs, leden, bedrijven vragen om hun (spaar)geld te investeren in hun eigen groene omgeving • Gebruik maken van hun fiscale faciliteiten (Natuurschoonwet) • Al of niet risicodragend • Aandeel LNH? Obligatie Wormer- en Jisperveld? • Natuurinvesteringsfonds Noord-Holland? 4075 jaar Landschap Noord-Holland

Samengevat: Meer inkomsten uit samenleving en markt nodig en mogelijk: streefdoel 45% markt en 40% charitatief Noodzakelijk: • Kosten omlaag, anders organiseren (dat doet pijn…) • Inspelen op vraag volgende generatie en innoveren aanbod Profiel: Natuur is leuk/goed/spannend, is geen geharnaste dwarsligger 4175 jaar Landschap Noord-Holland

Landschap Noord-Holland: pole position! 4275 jaar Landschap Noord-Holland