18de eeuwse literaire ontwikkelingen Vervolg 18de en 19de eeuw 18de eeuwse literaire ontwikkelingen Verschillende genres komen in de 18de eeuw opzetten… Classicistisch toneel Spectatoriale Tijdschriften Kinderliteratuur Deugdzaamheid bevorderen Opinievormend en kennis verspreidend Kinderen opvoeden; kinderen zelf leren nadenken Logisch en waarschijnlijk, beschaafd en fatsoenlijk Naar Engels voorbeeld in Nederland: De Hollansche Spectator Kinderen in de hoofdrol (ik-figuur), voor kinderen bedoeld (deugden etc.)

18de eeuwse literaire ontwikkelingen Vervolg 18de en 19de eeuw 18de eeuwse literaire ontwikkelingen Imaginaire reisverhalen De roman Maatschappijkritiek leveren Zelfbespiegeling, innerlijk leven en analyse van eigen gedrag. Reis naar een denkbeeldig land. Spiegeling. Politiek. Veel aandacht voor psychologische verdieping van personages. Tegen zedelijk en moraal verval: de zedenroman (opvoedkundige adviezen) Vooral gericht op gevoelens: de sentimentele roman

De negentiende eeuw De historische context Nationalisme Imperialisme Na overheersing, streven naar eenwording. Leidde ook tot interesse in verleden van eigen volk en volkskarakter. Nationale Eenheid; vaderlandsliefde Europese landen streefden naar gebieds- en machtsuitbreiding in de koloniën. Economisch motief.

Grote groepen gaan anoniem op in massa De negentiende eeuw De historische context De eeuw van de burgerij Kapitalisme RIJK Grote Steden Grote groepen gaan anoniem op in massa

De negentiende eeuw De historische context Situatie in Nederland Versterkt nationalisme in Nederland Geindustrialiseerde samenlevig met grote verstedelijking: individualisme door anonimiteit in stad Emancipatie op allerlei gebieden (geloof, feminisme) Nieuwe grondwet van Thorbecke: Nederland wordt parlementaire democratie 1848: Onafhankelijkheid België

Communisme De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Economie is bepalend voor het gehele leven. Kapitalisme vervreemdt de mens van zichzelf, anderen en zijn arbeid. Er is een tweedeling in de maatschappij: Loonarbeiders (het proletariaat) De bourgeoisie (het kapitaal) Het evenwicht tussen de twee groepen moest goed bewaakt blijven. Communisme

De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Comte: positivisme. Het feitelijke is dat wat men kan waarnemen of door experimenten bewijzen Friedrich Nietzsche: reageert op de crisis en de vervreemding. Alle zekerheden moeten vernietigd worden, pas dan kan de mens weer tot zichzelf komen. Waarheden zijn illusies waarvan mensen vergeten zijn dat het illusies zijn. De Uebermensch: een mens die volledig ontdaan is van conventies en gegeven waarden: een radicale afwending van alle bestaande waarden en omverwerping van alle vooroordelen  een niet van zichzelf vervreemd mens!

De negentiende eeuw Cultuur en wetenschap Wetenschap in de negentiende eeuw: geloof in vooruitgang. vb. De evolutietheorie The Origins of the Species (1859) Vooruitgang op het gebied van biologie. Ook hier op zoek naar wetmatigheden.

De negentiende eeuw Functie van Kunst Kunst in opdracht Commerciële kunst Artistieke kunst Rekening houden met wat het publiek wil Artistieke vrijheid Burger Anti-burger

De negentiende eeuw Romantiek Romantische kunstenaar = de anti-burger Een Romantische kunstenaar wilde expressie geven aan zijn eigen gevoel. Je moest “doorleefd” en “doorvoeld” zijn je emoties uiten. Het PERSOONLIJKE EN INDIVIDUELE komt hier centraal te staan. Regels zijn belemmerend, en Romantici zijn op zoek naar vrijheid!

De Romanticus leefde in onvrede met de wereld waarin hij leefde. De negentiende eeuw Romantiek De Romanticus leefde in onvrede met de wereld waarin hij leefde. SEHNSUCHT Hij leed aan: Een gevoel van onvrede dat veroorzaakt werd door de kloof tussen ideaal en werkelijkheid WELTSCHMERZ VERBEELDING (fantasie en voorstellingsvermogen) is nodig om aan Sehnsucht, Weltschmerz en melancholie te ontkomen  om TE VLUCHTEN! Het Romantische lijden (aan de wereld) & Melancholie

Mensen afbeelden in de sociale en economische werkelijkheid De negentiende eeuw Realisme en impressionisme Realisme Impressionisme Mensen afbeelden in de sociale en economische werkelijkheid Het vastleggen van uitwendige, plotselinge indrukken… schetsmatig, maar vanuit de stedeling.

De beweging van Tachtig! De negentiende eeuw Literaire ontwikkelingen Voor 1880: Literatuur in Nederland heeft een belerende functie. Schrijven is geen beroep maar een nevenactiviteit. Na 1880: (In Nederland) Verzet!! De beweging van Tachtig! Literatuur staat los van morele, religieuze, politieke bedoelingen! GEEN BELERENDE FUNCTIE 1880

Literatuur Romantiek realisme Twee hoofdstromingen: Individualiteit/subjectiviteit; de schrijver komt los van de maatschappij te staan: hij verzet zich er tegen/ vlucht ervoor = engagement De werkelijkheid betrouwbaar weergeven zoals hij is; objectieve registraties van de werkelijkheid Breuk met het classicisme Idealistisch realisme: werkelijkheid objectief weergeven om iets te leren. Bedoeld voor de gegoede burgerij Gevoel is belangrijk; zo spontaan mogelijk gevoel weergeven Verbeelding is een belangrijk middel om de Weltschmerz te ontvluchten Objectief realisme: volkomen objectieve werkelijkheidsweergave, zonder belerende boodschap: de lezer mag zelf oordelen…

De mens is een product van deze drie vaststaande omstandigheden Literatuur naturalisme Op zoek naar wetmatigheden (onder invloed van het positivisme) Ook in de benadering van de mens wordt gezocht naar wetmatigheden. Er bestaat geen vrije wil, alles is al bepaalde: determinisme Drie determinerende factoren: Race Milieu Moment De mens is een product van deze drie vaststaande omstandigheden De werkelijkheid wordt beschreven zonder de taboes te omzeilen. Romans eindigen vaak in desillusies, omdat drom van personages niet uitkomen.

Literatuur Ik ben Multatuli en ik schreef Max Havelaar, of De koffieveilingen der Nederlandsche Handel-Maatschappij. Ik toonde met dit boek sociaal engagement: ik gaf openlijk kritiek op de situatie in de Nederlandse kolonien en wilde de maatschappij met mijn boek veranderen!

Literatuur Ik ben Louis Couperus, een van de naturalistische schrijvers uit Nederland. Ik schreef boeken als Eline Vere, Het Noodlot etc. Veel van mijn boeken eindigen met een desillusie en ook de determinerende factoren spelen een grote rol…