Van blauwdruk naar bestemmingsplan. Architectuur: slank blijven om bij te blijven 31-05-2005 René van den Assem

Inhoud Architectuur Architectuur als stuurmiddel, architectuurmanagement Architectuur en de factor tijd Bestemmingsplan versus blauwdruk Hoeveel architectuur is goed ú ? 2

Waarom architectuur ? Communicatiemiddel Complexiteitsbeheersing Gedeelde visie op gewenste situatie (Bestemmingsplan of blauwdruk) Afspraken (standaardisatie) Hergebruik van “bouwblokken” Compliance (!) Ad waarom: Meer flexibiliteit Borgen van de requirements Business motivator: verlagen van de kosten 3

Architectuur definitie IEEE (P1471): beschrijft de samenhang tussen een aantal componenten, hun onderlinge relaties en hun relaties met de omgeving, en de principes die het ontwerp en de evolutie ervan bepalen. Avond: keuze voor 1 en 3 4

Architectuur, veel methoden Afdelingen Klanten Leveranciers Actor Product Proces Informatie architectuur Technische Netwerk Architectuur Content Gegevens Systeem Applicatie Communicatie B e v i l g n h r Organisatie Bedrijfs Mission System Architecture Environment Architectural description Rationale Stakeholder View Concern Library viewpoint Model fulfills 1..* inhabits influences has an has 1..* is important to 1..* identifies 1..* provides Is addressed to 1..* has source 0..1 organized by 1..* selects 1..* aggregates 1..* participates in participates in 1..* consists of 1..* used to cover 1..* conforms to establishes methods for 1..* described by 1 Viewpoint 5

Meer overeenkomsten dan verschillen Niet alleen IT .. maar business, informatie en techniek in samenhang Behapbaar maken (opstellen, beheren, lezen) door toepassing ordeningsprincipes Viewpoints (separation of concerns) Layering (‘pannenkoek’ van services) Modaliteiten (wie - actor, wat – product / dienst, hoe - proces) Aspectgebieden (beheer, beveiliging) 6

Baten van architectuur: betere besluiten over en in projecten Expliciet aandacht voor ‘alignment’ met business strategie Minder overlappende, concurrerende of conflicterende ontwikkelingen Tijdige identificatie van ‘witte vlekken’ Betere integratie Minder eilanden, betere aansluiting van systemen op elkaar. Beter hergebruik van bouwblokken. 7

Daarom: architectuurmanagement Vraag: hoe krijgt Architectuur de beoogde sturende en verbindende functie? Beleid (incl. veranderdoelen) Sturing Architectuur Architectuur- Management (verander)programma Projecten en activiteiten Samenhang 8

Architectuurmanagement De architectuur zelf Opstellen en onderhouden architectuur Toepassen van architectuur Besturing van bovenstaande 9

De architectuur zelf … geeft ‘richting aan de inrichting’ Techniek Business Informatie Regels, Richtlijnen Modellen Algemene principes … geeft ‘richting aan de inrichting’ … vanuit expliciete link met strategie … en bevat toetsbare uitspraken … in samenhang 10

Voorbeeld Algemeen principe Richtlijnen Modellen De klant kan bij één loket terecht voor al zijn vragen Er wordt een onderscheid gemaakt tussen een front- en een back-office Procesbeschrijvingen met een ‘knip’ tussen front- en back-office taken Klantgegevens worden centraal opgeslagen Datamodel klantgegevens De loket medewerkers zijn hoog en breed opgeleid Profielen loket medewerkers Loketmedewerkers worden ondersteund door klantcontact kennissysteem Model van het Klantcontact kennisdomein (applicatie) Klantenserviceproces wordt ondersteund door workflowmanagement systeem Ontwerp workflow (applicatie) 11

De invulling Principes Richtlijnen Modellen Concreetheid Duurzaamheid hoog Concreetheid Duurzaamheid hoog (5 jaar) laag (1 jaar) <Sheet voor allemaal> Dit zijn de generieke architectuurcomponenten die VKA onderscheidt. Deze drie componenten nemen volgordelijk gezien toe in concreetheid en nemen af in duurzaamheid. 12

Architectuur, enkele valkuilen Splendid isolation Beschrijving = het resultaat. Mooi product maar onvoldoende draagvlak Het meesterwerk Veel werk initieel, niet te onderhouden Niet te hanteren voor ‘gewone sterveling’ Under construction = statusloos Architectuur straffeloos negeren blijkt een optie Geheel volgens de laatste mode … dus volgend jaar alweer achterhaald (dreigt vooral met techniek) 13

Toepassen van architectuur Informatieplanning Identificeren en selecteren ICT-oplossingen Ontwikkelen onder architectuur Toepassen van Faciliteren Ondersteunen informatieplanning Leveren project-start- Controleren Architectuurtoets Toezicht houden op uitvoering Management- letter 14

Werken onder architectuur, organisatie en besluitvorming Architectenteam Kernteam Architectuur Board RvB Netwerk / pool van architecten en ontwerpers Business line X Business line Y ICT afdeling Information manager X Information Manager Y Manager ICT, Innovatie & Support Accountants Dienst Manager AD Bron: Van Venrooy en Van den Assem (2003) 15

Architectuur en de factor tijd Stellingen Waarde van architectuur in totaal zit vooral in de ondersteuning van besluiten in planperiode. De waarde van concrete modellen zit vooral in ontwerpproces en in functioneel beheer (impact analyses b.v.) Als dat waar is: wees voorzichtig met vroegtijdig uitwerken van modellen Bereid u voor op wijzigingen: change = the only constant 16

Wat betekent dat voor architectuurwerk? Architectuur en ontwerp richten op flexibiliteit Universele richtlijnen Gegevens op 1 plek vastleggen en beheren Applicaties halen gegevens uit aangewezen bronbestanden Just enough – just in time architectuur ‘Radar’ vereist: welke issues komen op de organisatie af in welk tempo? ‘Grow as you go’: Uitwerken architectuur voor aanvang project (Project start architectuur) 17

Blauwdruk of bestemmingsplan Uniform uitwerken alle ontwikkelingen in planperiode. Nauwkeurig omschreven doelsituatie. Daarna ontwikkelen en implementeren. Bestemmingsplan Grove schets doelsituatie (principes / mogelijk ook richtlijnen) Verdere invulling verdere architectuur bij aanvang. Per project implementeren. 18

Architectuur is nog geen werkelijkheid De case van de ontbrekende infrastructuur Voorbeeld: een architectuur beschrijft een toekomstvisie met een toegangsbeveiligingsschil Deze schil komt niet van de grond Niemand neemt initiatief Business case blijkt niet rond te krijgen Dus Toekomst voorspellen blijft moeilijk Noteren in architectuur = geen absolute waarde, wel verplichting tot haalbaarheidsonderzoek 19

Waar staat ú met architectuur .. Isolement Slagkracht Verliezen Slagboom Hoog Niveau Architectuurdenken Laag Laag Hoog Organisatorische inbedding Bron: DYA (2002) 20

.. en wat doet u er aan? Isolement Ontwerpen architectuurmanagement Implementeren architectuurmanagement Slagkracht Processen architectuurmanagement blijven volgen en aanscherpen (audits) Verliezen Architectuur op de agenda zetten Bewustzijn kweken Sense of urgency creëren Slagboom Architectuur breder neerzetten dan alleen ICT Betrekken business Architectuur als enabler in plaats van belemmering Introduceren referentiearchitectuur als gemeenschappelijk kader en taal 21

Aanpassen op rijpheid (maturity) organisatie Management Definities Rol architect Proces Producten Niveau 1 Initial Geen sturing Voorzichtige eerste pogingen Niet toegekend Niet aanwezig Globaal idee Niveau 2 Repeatable Sturing op personen Vastgesteld maar nog onder discussie Toegekend Globaal beschre-ven per domein Uniform beschreven per domein Niveau 3 Defined Sturing op het proces Vastgesteld en geaccepteerd Verantwoor-delijk voor proces Afgestemd tussen domeinen Uniform beschreven en gestandaardiseerd over domeinen Niveau 4 Managed Sturing op resultaten Verantwoor-delijk voor resultaten Geïnte-greerd proces Centraal gecoördineerd Niveau 5 Optimizing Sturing op continue verbetering Initieert innovatie en verbeteringen Geoptimali-seerd proces Continu aangepast Bron: DYA (2002) 22