Het lokaal gezinsbeleid in opmars: tendensen en spanningsvelden Dirk Luyten Lector HUBrussel- kenniscentrum Hoger Instituut voor Gezinswetenschappen 15 mei 2014

Wat is gezinsbeleid (voor een lokaal bestuur)? 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Het gezinsbeleid is verkaveld tussen overheden 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars • Binnen het overheidsbestel verschuiven taken en bevoegdheden • Lokaal niveau is in opmars

LOKAAL gezinsbeleid VLAAMS gezinsbeleid • Wat is lokaal gezinsbeleid? – Vlaamse (en federale) kaders lokaal invullen – Het Vlaams (en federaal) beleid aanvullen – Eigen initiatieven en/of innoverend beleid 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Wat is lokaal gezinsbeleid? – Patchwork van antwoorden • Geen antwoord • Geen beleid ‘enkel voor gezinnen’ • Definities – omschrijvingen • Meestal opsomming – Gezinsbeleidthema's – Gezinsvoorzieningen – Specifieke gezinsacties • Aandacht voor gezinsaccenten doorheen de verschillende gemeentelijke diensten – Sociale dienst, jeugd, sport, cultuur, … 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

Mozaïek en dynamiek van het lokaal gezinsbeleid 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Financiële tegemoetkomingen – Fiscaal gezinsvoordeel – Bijstandsuitkeringen • Bestrijding kinderarmoede – Premies • Huwelijkspremie, geboortepremie, premie voor kinderen met een beperking – Tussenkomsten in bepaalde kosten • Baby’s (luiers), kinderopvang, schoolkosten, tussenkomsten sociaal leven ( deelname vrije tijd, sport en spel, culturele activiteiten, …), medische of therapeutische kosten, (mantel) zorg, huisvuilkosten, huur- en energietoelagen, woonkosten (laag inkomen vs starters en jonge gezinnen) 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Dienstverlening – Preventieve gezinsondersteuning • (Klassieke consultaties Kind&Gezin) • Meeste aandacht naar opvoedingsondersteuning – Concrete initiatieven, informatie en vorming – Verwijzingen naar Huis van het Kind – Veel samenwerking en aandacht kwetsbare groepen – Ontmoeten (bv peuterspeelpunt, groepen ouders) – Kinderopvang • Heel veel lokale besturen actief rond kinderopvang – Lokaal beleid kinderopvang, Lokaal overleg kinderopvang, Lokaal loket kinderopvang • Initiatiefnemer voorschools en zeker buitenschools – Buitenschoolse opvang gecombineerd met andere initiatieven 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Dienstverlening – Zorg • Thuiszorg, gezinszorg • Preventieve gezondheidszorg (LOGO) • Gezinsbegeleiding – Jeugd – Cultuur, sport, spel en vrije tijd • Culturele activiteiten voor kinderen • Speelpleinwerking, grabbelpas, vrijetijdspas, sportaanbod – Kinderarmoede en kwetsbare groepen • In algemene dienstverlening/participatie sociaal leven aandacht voor kwetsbare groepen • Specifieke (betoelaagde )initiatieven 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Dienstverlening – Onderwijs • Huiswerkbegeleiding of studieondersteuning • Flankerend onderwijs – Wonen en woonomgeving • Verkeersveiligheid • Kindvriendelijk en gezinsvriendelijk inrichten van woonwijken/gemeente 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Andere activiteiten – Informeren, sensibiliseren, vormen – Toegang tot rechten – Diversen • Speciale themadag- of week • Ondertekenen van charter, profileren als kindvriendelijke of gezinsvriendelijke gemeente • Gezinsvriendelijk personeelsbeleid 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

Hoe spelen Vlaams en Lokaal gezinsbeleid op elkaar in? 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Vlaams gezinsbeleid bepaalt – Taken? Welke taken? • Veel onduidelijkheid rond taken en containerbegrip ‘Gezinsbeleid’ • Vooral bij kleine gemeenten – Het Vlaams gezinsbeleid kadert het lokaal gezinsbeleid • Toppers van het lokaal gezinsbeleid zijn ook de toppers van het Vlaams gezinsbeleid – Kinderopvang en preventieve gezinsondersteuning • Lokaal vult aan, veel dynamiek en pionierswerk • Er zijn belangrijke verschillen tussen de lokale besturen – Subsidies (Vlaams en federaal) zijn belangrijk • Subsidiestromen geven vorm aan het lokaal gezinsbeleid – Bv kinderopvang, opvoedingsondersteuning, kinderarmoede, socio-culturele participatie 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Vlaamse en lokale accenten – Financiële tegemoetkomingen • Essentieel onderdeel van het lokaal gezinsbeleid – Diensten • Van bepaalde Vlaamse gezinsthema's vindt men lokaal weinig terug – Adoptie, pleegzorg, integrale jeugdhulp • Niet voor alle gezinsbeleidthema's is het lokale niveau het aangewezen niveau – Kinderarmoede • Aandacht op verschillende beleidsniveaus • Wordt een belangrijk item binnen het gezinsbeleid 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Vlaamse en lokale accenten – Baby’s, kinderen en jongeren • In Vlaams gezinsbeleid – Veel nadruk op baby’s en kleine kinderen – Jongeren als het mis gaat • In lokaal gezinsbeleid – Jeugdbeleid, participatie van kinderen en jongeren aan cultuur, spel en sport – Veel aandacht voor spelen – Nieuwe demografische politiek • Veel gemeenten zijn bezig met aantrekken van gezinnen – Tweeverdieners met jonge kinderen – Toenemende aandacht voor wonen en woonomgeving – Concurrentie tussen gemeenten 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Vlaamse en lokale accenten – Vermaatschappelijking van de zorg • Eigen kracht van het gezin – nieuwe opdrachten voor gezinnen • Vooral een Vlaamse thematiek – Nieuwe Vlamingen • Zowel in Vlaamse als het lokale gezinsbeleid blijft de aandacht voor Nieuwe Vlamingen en andere culturen bescheiden 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

Gezinsbeleid tussen Vlaams en Lokaal: aandachtspunten 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• (Naar een nieuwe) verhouding Vlaams en lokaal gezinsbeleid – Lokale besturen krijgen meer taken toegewezen • Achterliggend: toenemend belang lokale niveau • Kleine gemeenten: noodzakelijke schaalvergroting? – Lokaal meer expliciete bevoegdheid en andere financiering ? • Vraag naar meer structurele financiering ipv projectfinanciering – Wat met eigen financiering en met andere vormen van financiering? – Rol Vlaanderen • Algemene kaders met ruimte voor een lokaal beleid • Servicecenter voor lokale besturen • Toezichthouder minimale en gegarandeerde dienstverlening? 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Samenwerking op het lokale niveau – Bij gezinsthema’s meerdere diensten en organisaties betrokken • Diensten binnen eigen bestuur / gemeente-OCMW / initiatiefnemers en actoren – Taakverdeling vraagt om coördinatie en samenwerking • Eerste stap in samenwerking is overleg • Overleg integreren in overkoepelende ‘new look’ gezinsraad – Vanuit Vlaanderen • Meer duidelijkheid over wat coördinatie inhoudt • Uitdrukkelijke keuze voor regierol lokale besturen • Ontmijnen conflictstof intergemeentelijke samenwerking 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Bereik van doelgroepen in beleid en dienstverlening – Welke gezinnen bereiken en hoe? • Soms problemen met bereik – Gezinnen met grote kinderen en jongeren, Kwetsbare gezinnen, Gezinnen met migratieachtergrond • Soms is de vraag te groot (bv kinderopvang) – Beter bereik • Samenwerken en netwerken leidt tot een beter bereik • Continuïteit van de voorziening • Samenwerken met onderwijs voor bereik jongeren • Bereiken van gemeenschappen via ambassadeurs en brugfiguren • Belang van ontmoeten en buurtgericht werken 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Participatie van gezin en middenveld in lokaal gezinsbeleid – Samenwerking met middenveld en vrijwilligers onder druk • Toenemende complexiteit • Invoering BBC leidde tot minder samenspraak bij de beleidsplanning • Minder mensen en budgetten door krappe financies – Participatie optimaliseren • Aanspreekpunt (politiek en/of ambtelijk) is gewenst • Inspraakprocedures verankeren • Aandacht voor de nieuwe media en nieuwe burgerinitiatieven • Bij schaarste kan gezamenlijke inzet opportuniteiten opleveren 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

Wat is gezinsbeleid? 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars

• Gezinsbeleid geen eenduidige term – Containerbegrip – Moeilijk te hanteren term – Geen decretale omschrijving • Achterliggende oorzaak – Gezin onderhevig aan grote veranderingen – Akkoord over wat gezin niet is, maar niet over wat het wel is • (Lokaal) Gezinsbeleid op zoek naar meer cement 15 mei 2014Het lokaal gezinsbeleid in opmars