“Studeren is voor mietjes” Gendersensitieve verklaringen voor het differentieel presteren van jongens & meisjes in het onderwijs Wendelien Van Tieghem Wendelien.vantieghem@ugent.be Prof. Dr. Mieke Van Houtte

Cijfergegevens Zittenblijven: Merk op: geslachtsverschil begint dus maar echt vanaf middelbaar op te komen! Nl: puberteit & id-ontwikkeling + opkomst masculinity culture Bron: statistisch jaarboek Departement Onderwijs

Cijfergegevens Aantal jaar achterstand:

Cijfergegevens Jongens Meisjes   Jongens Meisjes Een jaar blijven zitten tijdens de schoolcarrière (Vlaanderen) 45% 30% De schoolbanken verlaten zonder diploma (Vlaanderen) 18% 11% Volgt ASO-onderwijs (Vlaanderen) 55% Volgt bijzonder onderwijs op 11 jaar (Vlaanderen) 60% 40% Start in het hoger onderwijs (België) 55% 67% Bron: Van Landeghem, Goos & Vandamme, 2010 Genderjaarboek, 2007

Oorzaken Jongens: Slechtere schoolattitudes Minder studiemotivatie Vaker onaandachtig Vaker storend klasgedrag Minder gedisciplineerd Wijten succes aan talent  niet aan hard werk Huiswerk: jongens beginnen er later aan meisjes werken er ook 2x zo lang aan Storend klasgedrag: luidruchtig zijn klasclown uithangen rondlopen, vrienden duwen, etc

Oorzaken OK… Maar WAAROM hebben jongens zo’n houding? En waarom pas vanaf het middelbaar?

Processen Processen in de puberteit: Opnemen genderrollen Toenemend belang van peers Identiteitsontwikkeling

Genderrollen Opnemen genderrollen specifieke geslachtsculturen Druk tot genderconform gedrag  sterker bij jongens  crossgender gedrag meer aanvaard bij meisjes Filmfragment http://www.youtube.com/watch?feature=player_embedded&v=jmgV3OFn0aE Opnemen genderrollen neemt sterk belang toe in puberteit (link met specifieke geslachtsculturen) Alsook benadrukken van pressure tot genderconformity & niet stellen van cross-gender gedrag (met uitleg dat cross gender gedrag in onze SL voor meisjes meer aanvaard is: bv broek, carrière OF gezin, …

Jongerencultuur (heteroseksuele) populariteit bepaalt status Peerculture: Socialisatie Sociale druk  linkt met studiecultuur? Maar wat maakt iemand populair? Geslachtsspecifieke jongerenculturen

Jongerencultuur Jongens vs meisjes:

Jongerencultuur Jongens:  groepsgericht, imago ‘having a laugh’ Uitdagen van autoriteit Ingaan tegen doelen vd school Nadruk op het fysieke Meisjes: intiem, BFF

Jongerencultuur Jongens:  groepsgericht, imago  machomannelijkheid ‘having a laugh’ Uitdagen van autoriteit  anti-school Ingaan tegen schooldoelen Nadruk op het fysieke  anti-feminien & homofoob Meisjes: intiem, BFF Studieprestaties minder invloed op populariteit Opmerking: eigenlijk combi van macho-mannelijkheid & anti-feminien & homofoob die leidt tot anti-schoolcultuur!

Jongerencultuur Concrete impact op schoolleven: Afkeer van ‘vrouwelijke’ vakken Afkeer school & studiegedrag Pestgedrag Compenseren met masculien gedrag Cultuur van ‘effortless attainment’ =bewust evenwicht zoeken tss schoolprestaties & masculinity culture Vrouwelijke vakken: taal, kunst, home economics Vb van impact op schoolgedrag high-achieving boys: lijkt meest op dit v highachieving girl in lager. Met ouder w (14 j), steeds midner actief in klas (zelfs minder dan low-achieving boy)

Genderidentiteit OK, jongens doen het gemiddeld slechter… MAAR intra-seksuele verschillen! Goed presterende jongens Laag presterende meisjes  Vaak onzichtbaar in onderzoek EN beleid!

Genderidentiteit Procrustes: Focus op genderidentiteit = hoe mannelijk/vrouwelijk voel je je? Koppeling aan typisch mannelijke/vrouwelijke studiestijlen  Vrouwelijke jongens: beter?  Mannelijke meisjes: slechter? = kijken naar intra-seksuele verschillen

Genderidentiteit Aerts, S. (2012) Homojongens >= heterojongens Lesbische meisjes < heteromeisjes

Genderidentiteit Aerts, S. (2012)

Genderidentiteit Aerts, S. (2012) Homojongens >= heterojongens Lesbische meisjes < heteromeisjes = impact genderidentiteit? Lesbische meisjes = kwetsbare positie  voldoen niet aan studentenrol & vrouwelijke rol Procrustes: Niet alleen holebi’s Maar ALLE jongeren!

Genderidentiteit Eerste resultaten: Atypische meisjes = lesbische meisjes Ook kwetsbare positie atypische jongens = identity struggle?  opm: homojongens springen eruit

Genderidentiteit Academische self-efficacy Gender identiteit

Genderidentiteit Eerste resultaten: Typische meisjes steken erboven uit  overeenkomst tss vrouwelijke & studentenrol = versterkend proces? Belangrijke impact van welbevinden! = werken op aanvaarding

Beleid Wat kunnen we doen aan: Genderconformiteit Machocultuur Identiteit ?

Genderidentiteit Genderidentiteit: Valt wrsch zelf niet te veranderen Wel belangrijke impact welbevinden! Dus werken op aanvaarding! Genderid valt zelf wrsch niet te veranderen… EN ook niet wenselijk! Mensen moeten nt allemaal conformeren aan eenzelfde norm WEL aanvaarden van diversiteit tussen mensen!

Druk tot genderconform gedrag Druk tot genderconform gedrag - sterker bij jongens - crossgender gedrag meer aanvaard bij meisjes  werken op meer aanvaarding

Machocultuur = complex probleem Anti-feminien & homofoob Machomannelijkheid = anti-schools Werken aan aanvaarding Veranderen van traditionele visie op mannelijkheid?

Conclusie Terugkeren naar jongensscholen? Neen want: Intraseksuele variantie! + sterkere antischoolcultuur Jannick: % meisjes omhoog = betere schoolattitudes & minder schooldeviant gedrag jongens Opm: feitelijk meisjesscholen wel beter voor meisjes! (voelen zich minder geremd om ‘mannelijke’ vakken te volgen) Bron: Demanet, 2013

Conclusie Werken aan aanvaarding  MAAR is samenlevingsprobleem niet enkel aanpakken op school = werk van lange adem…

Conclusie Wel: kwaliteitsvol onderwijs voor Structuur Veilig klimaat Persoonlijke aandacht & zorgstructuur Verhogen motivatie Meta-cognitieve vaardigheden Focus op jongens leidt vaak tot: Stereotypering Vergeten meisjes Bron: Kohnstamm-onderzoek, 2013

Wat nu? Wat kan je als leerkracht doen?  Vaak niet bewust van genderspecifiek lesgeven  MAAR moeilijk proces!

Leerkracht

Leerkracht Wees je bewust van je eigen kijk Praat tegen iedereen gelijk Gendernormatief pestgedrag zult gij bestrijden Taken toekennen op basis van geslacht zult gij vermijden Spreek met beide ouders over genderexpressie Creëer een sfeer van openheid & acceptatie Wees creatief en vier diversiteit Laat jongeren in hun eigenheid Steun elke interesse die jongeren tonen Jongens & meisjes zult gij op gelijke wijze straffen en belonen

Leerkracht-reflectie… Geef ik jongens en meisjes om dezelfde reden complimentjes? Verwacht ik van jongens en meisjes dat ze zich in gelijke mate aan de afspraken houden? Geven de beelden in het educatief materiaal dat ik gebruik een gelijke indruk van vrouwen en mannen? Leer ik leerlingen kritisch kijken naar beelden op vlak van gelijkwaardigheid? Apprecieer ik jongens en meisjes zowel om hun vrouwelijke als mannelijke eigenschappen? Geef ik zowel jongens als meisjes de opdracht om op te ruimen/uit te delen/banken verzetten/...? Werk ik roldoorbrekend bij het geven van voorbeelden? ... reflecteren

Beleid: toekomst Valorisatiematerialen komen eraan