Interpretatie van de NMa visie inzake transportschaarste Ruimte voor transport Interpretatie van de NMa visie inzake transportschaarste René Kerkmeester Arnhem, 23 maart 2009

Visie NMa ‘Transportschaarste’ Doel: Tijdelijk transportruimte vrijmaken tot capaciteitsuitbreiding Oude situatie: transportruimte wordt bepaald door n-1 gedurende onderhoud (n-2). Nieuwe situatie: transportruimte wordt bepaald door n-1. Creëert ruimte om tot n – 1 transportcapaciteit vrij te geven. Leveringszekerheid. n – 0 n – 1 n – 2 2 oud nieuw

Resultaat is meer aansluitruimte Daardoor bepaalde hoeveelheid nieuw vermogen eerder aansluiten in afwachting van netuitbreiding. Incidenteel meer aansluitruimte als dit technisch en bedrijfsvoeringstechnisch mogelijk is. Hangt per gebied af van samenstelling productiepark, import/export, e.d. Uitgewerkt per congestiegebied Noord-Nederland Zuid-Holland 3

Congestie management Toelichting scenario's Schets van keuze van uitgangspunten en internationale en regionale ontwikkelingen T.G.J.L van Moll Arnhem, 23 maart 2009

Om te beginnen: Het Nederlandse net is er niet alleen voor Nederlands gebruik, het is verbonden met het Europese net en er is veel beinvloeding van de flows door buitenlandse marktgebeurtenissen

onzekere ontwikkelingen in internationaal elektriciteitsverkeer veranderingen markt prijsontwikkeling brandstoffen verandering belasting door economische stagnatie mogelijk meer export vanuit Nederland veranderingen actuele transporten andere productie inzet dag/nacht,seizoenen windopwekking DE, van 10 GW naar >30 GW in 5 jaar kabel FR/UK, van invloed op flows in NL-net hoge belasting FR, waardoor andere flows in DE en NL

Voorbeeld van veranderend transport: belasting verbinding Meeden Diele in 2008 Vraag: welke waarde voor transit vanuit DE te kiezen voor scenario’s?

Opbouw Nederlands netten en interacties Import/ Export/ transits 380 kV 220 kV 150 kV 110 kV MS+LS distributienetten MS+LS distributienetten EHV bij TenneT HV bij TenneT MS bij RNB's LS bij RNB's load load

Ontwikkelingen in elektriciteitsverkeer nationaal snelle ontwikkeling WKK bij tuinders ontwikkeling wind op land en in zee in 2007 e.v. veel groot vermogen aangemeld totaal al 30 GW (momenteel 25 GW in bedrijf)

Visie op toekomstige ontwikkelingen TenneT heeft Kwaliteits en Capaciteitsplan en Visie 2030 ontwikkeld. Is fundament voor SEV Wij weten niet welke ontwikkelingen zullen plaatsvinden en in welke mate, er zijn veel onzekerheden. Daarom scenario’s opgesteld, waarin de meest waarschijnlijke ontwikkeling wordt geschetst. Voor planning transportnet onzekere basis. Internationaal in ENTSO-E via TF “coordinated planning” aangepakt Voor uitbreiding HS-net lange voorbereidingstijd (8-10 jr.) bouwtijd 2 jr, levertijd apparatuur 2 jr.

Onzekere factoren in binnenlands verkeer Toekomstige bedrijfsvoering erg moeilijk te voorspellen - belasting in afhankelijkheid weer - inzet eenheden in afhankelijkheid beschikbaarheid en vraag (nationaal + internationaal), Om beeld van kosten te vinden scenario's gemaakt vraag is echter welke situatie meest waarschijnlijke is Daarom voor scenario’s voor berekening financiële consequenties transportbeperkingen, huidige prijsverhoudingen toegepast.

Scenario I Normale bedrijfsvoering Uitgangspunt: Situatie zoals in afgelopen periode, echter met een toename van aangesloten vermogen, zoals tot heden bekend

Scenario II Normale belasting van het net en grote centrale niet beschikbaar wegens onderhoud Een normale belasting van het net is bepaald op basis van historie Scenario kan in meerdere varianten worden benaderd A. Centrale in Noord-Nederland niet beschikbaar B. Centrale op Maasvlakte niet beschikbaar C. Centrale in Midden Nederland niet beschikbaar Gevolgen voor de scenario's voor het Nederlandse Net zullen onder meer zijn A. Opregelacties buiten Noord-Nederland, extra import B. Opregelacties buiten Maasvlakte met mogelijk extra transport richting Maasvlakte, extra import C. Opregelacties in Noord-Nederland

Scenario III Koude winter met extreme wind Uitgangspunten: - lage temperaturen in Noord-Frankrijk en België en Nederland - veel wind in Noord-Duitsland Gevolgen van dit scenario voor Nederlands Net: - veel transporten door Nederland van Noord naar Zuid - veel vraag naar elektriciteit in Frankrijk - veel aanbod vanuit Noord-Europa (Duitsland en Scandinavië)

Scenario IV Hoge vraag bij warm weer en koelwaterprobleem Uitgangspunten: - een hoge vraag naar electriciteit met navenant hoge prijzen - een dusdanige omgevingstemperatuur, dat centrales die afhankelijk zijn van koeling op open binnenwater en niet direct op open zee kunnen lozen een beperking opgelegd krijgen Gevolgen van dit scenario zijn onder meer: - onvoldoende productie in gebieden,met koelwater problemen - extra transporten naar deze gebieden

1 4 5 2 3 Mogelijke congestiegebieden in de komende jaren, zoals gedecteerd per begin 2009 1 1 Noord-Nederland 1a NO polder Zuid-Holland 2a Westland Zeeland/West-Brabant 4 Noord-Holland 5 380 kV-ring 1a 4 5 2a 2 3 16

Disclaimer bij de berekeningen TenneT TSO kan niet garanderen dat de hierna gepresenteerde financiële uitkomsten van de scenario’s in de komende jaren gerealiseerd worden, vanwege de volgende onzekere factoren: Planning; wordt nieuwbouw van productie en de netuitbreidingen volgens de nu bekende schema’s gerealiseerd ? Prijsontwikkeling; blijft de MWh-marktprijs en de prijs van op-/afregelvermogen in de verschillende tranches hetzelfde? Veranderend verkeer over de internationaal gekoppelde netten t.g.v. prijzen brandstoffen en beschikbaarheid energiebronnen en exportmogelijkheden landen. Ook transits door windenergie zullen van grote invloed zijn, zeker bij toename offshore wind. Mate van congestie; de mate van overschrijding van de beschikbare transportcapaciteit en het aantal uren dat congestie voorkomt in afhankelijkheid van ontwikkeling van opwekking en verbruik en de exportpositie van Nederland. Weersomstandigheden; langere periodes van koude of hoge temperaturen, koelwaterbeperkingen, en eventuele netstoringen t.g.v. zwaar weer

condities gehanteerd bij scenario’s, zowel voor Noord-Nederland als Zuid-Holland Kosten opheffen congestie (nieuwe versus bestaande eenheden) is onderverdeeld in tranches: tot 700 MW = 5€ / MWh 700-1400 MW = 10 € / MWh boven 1400 MW = 27 € / MWh Q1 SC- III SC-IV SC-II SC- I Q2 Q3 Q4

Netinvesteringen Noord-Nederland Korte termijn (Q1 2011) Verzwaring Zwolle – Groningen 1800 MW extra transportruimte Lange termijn (Q4 2016) Noordwest 380kV 19

Tekort aan transportruimte Impact Initiatieven Noord Nederland voor scenario’s Vraag en Aanbod Vermogenstransport (01-01-09) Tekort aan transportruimte

Berekende kosten (M€ /jaar) opheffen congesties (op-/afregelvermogen) voor Noord Nederland

Netinvesteringen Zuid-Holland Sluiten Zuidring (Q2 2012) Transportruimte: N-2 ruimte: 5200 MW 22

Tekort aan transportruimte Impact Initiatieven Zuid-Holland voor scenario’s Vraag en Aanbod Vermogenstransport (01-01-09) Tekort aan transportruimte

Berekende kosten (M€ /jaar) opheffen congesties (op-/afregelvermogen) voor Zuid-Holland

Wij danken u voor uw aandacht. Einde Wij danken u voor uw aandacht.