Van uniformiteit naar diversiteit Een noodzaak in hedendaags onderwijs Het foutje van Jan De moeizame weg terug naar een evidentie… SLO 14 - 12

…de uitvinder van het jaarklassysteem…. 1. Het foutje van Jan… …de uitvinder van het jaarklassysteem…. SLO 14 - 12

Hoofdelijk onderwijs In de tijd van Comenius en lang daarna... SLO 14 - 12

Eén grote (of kleine) ruimte, allemaal verschllende activiteiten… SLO 14 - 12

De latijnse school in Rotterdam opgericht in 1592, afbeelding uit 1792 Tot in de 19e eeuw konden leerlingen op elk moment van het jaar overgaan naar de volgende groep op basis van de gemaakte vorderingen…

Jan Amos Komensky (1592-1670)‏ Nick name: Comenius Leefde net na de middeleeuwen De tijd van Bach, Leibniz, Newton, Rembrandt. Tijd van godsdienstoorlogen Gouden eeuw in de Nederlanden. SLO 14 - 12

Wat dacht Jan over onderwijs… Realiteitsgebonden en vakoverschrijdend aanschouwelijk Eigen taal naast latijn Onderwijs voor iedereen SLO 14 - 12

…Een pacifist in een tijd van godsdienstoorlogen, een sociale denker in een standenmaatschappij SLO 14 - 12

De visie van de Vlaamse overheid op leren (1997)‏ Actueel? Jan De visie van de Vlaamse overheid op leren (1997)‏ Realiteitsgebonden en vakoverschrijdend aanschouwelijk Eigen taal naast latijn Onderwijs voor iedereen Brede vorming Samenhang Actief leren in realistische contexten Zorgbreed werken SLO 14 - 12

Nobody 's perfect… "Al de verscheidenheid van begaafdheden is niets anders dan eene overmaat of een gebrek aan natuurlijke harmonie. De natuurlijke harmonie kon worden hersteld door vlugge leerlingen te temperen en trage leerlingen te prikkelen. De juiste leermethode bewerkt de "versmelting van de contrasten", de nivellering van de verschillen, zodat "eene overmaat en een gebrek in de natuurlijke begaafdheden opgeheven en alles in harmonie en in lieflijke overeenstemming gebracht wordt". De leermethode moet derhalve zijn afgestemd op de "middelmatige geesten", aldus Comenius, zodat de vlugge leerlingen automatisch worden afgeremd en de trage leerlingen juist worden aangemoedigd. (Didactica Magna, 1632, 122/23)‏ SLO 14 - 12

De weegschaal slaat over naar standaardisering en uniformiteit… Eind 19e eeuw verdwijnt dit beeld stilaan, in de 20 eeuw wordt de jaarklas een hit met stip! (Ford T) De jaarklas als organisatievorm is tot vandaag de gangbare vorm in gans ons onderwijs. De misvattingen die eraan ten grondslag liggen worden algemeen aanvaard als natuurlijk kenmerk van onderwijs. SLO 14 - 12

Welke misvattingen? Voorkennis bij alle lerenden gelijk (negeren van beginsituatie) Leerstijl en vorm van intelligentie is gelijk Snelheid van het leerproces = gelijk Benodigde leercontext = gelijk SLO 14 - 12

Dit leidt tot uniforme leersituaties: Fractionering van cursusduur, cursusinhoud en leerlingenbestand Opdrachten zijn voor iedereen gelijk Cursusduur is gelijk prestatie-eisen op het einde zijn gelijk dus ook de evaluatiemethodes Zittenblijven als natuurlijk kenmerk van leersituaties Inhouds- en leerkrachtgestuurd curriculum SLO 14 - 12

2. De eerste aanzet uit onverwachte hoek… In het gewoon basisonderwijs wordt een leeromgeving gecreëerd, waarin de leerlingen een ononderbroken leerproces kunnen doormaken. Deze omgeving wordt aangepast aan de voortgang in ontwikkeling van de leerlingen. Uit het decreet basisonderwijs, 1997‏ SLO 14 - 12 SLO 14 - 12

3. Hoe kunnen we omgaan met die diversiteit? Modulair onderwijs Emancipatorische visie Autonomie door keuze en zelfverantwoordelijk leren Flexibele groeperingsvormen. Keuzemogelijkheden o.m. afwisseling Heterogeen-homogeen Gecombineerd onderwijs (??) Competentiegericht onderwijs (Lerende- en leerproces-gestuurd) Samenhang Horizontale samenhang Verticale samenhang Permanente evaluatie met accent op beginsituatie Geen tussenliggende cesuren meer, rekening houden met eerder verworven competenties…(EVC) SLO 14 - 12

Horizontale samenhang Wat je leert is ingebed in een realistische, maar complexe context Veel tegelijkertijd leren (technologie, wiskunde, engels, nederlands, samenwerken) terug naar Comenius Verticale samenhang De volgorde van het leerproces respecteren (en dus de verschillen tussen mensen!!) Eerst met één wiel, dan met twee?!?!? Andere relevante termen: Voorkennis of beginsituatie Zone van naaste ontwikkeling

Middenschool = comprehensief onderwijs (het Finse systeem) Van categoriaal naar comprehensief ASO-TSO-BSO afgeschaft Brede vorming tot 14 of 16 uitstel van studiekeuze (geen richtingen) Heterogene groepen Oriëntering Autonome middenschool. Baanbrekers in Vlaanderen: STAM

Teleurstellende conclusie in ‘Positief omgaan met verschillen Teleurstellende conclusie in ‘Positief omgaan met verschillen.’ van Johan L. Vanderhoeven. ‘De lerarenopleiding heeft niet, zoals vaak gemeend wordt, een pioniersfunctie. Haar mogelijkheden tot het aanbrengen van geavanceerde bekwaamheden loopt ongeveer gelijk op met de groei in het vigerend onderwijs… (Bonset en Ten Brinke, 1988)