Sinnestream Fryslân / Ljouwert Grootschalige implementatie van zonnestroom in Friesland en Leeuwarden Job Swens

Inhoud Inleiding visie / beleid / doelstellingen Plan van Aanpak verdeling over segmenten / benadering per segment / parallelle aanpak Bijzondere projecten SDE / Sinnestream op scholen / De Hemrik / FourStar / LDEB / Kenniscentrum Leeuwarden Samenvatting

Inleiding /achtergrond Fryslân: Energieakkoord Noord-Nederland: a. 40-50 PJ duurzame energie in 2011 b. 4-5 Mton CO2-emissiereductie in 2011 b. 15-20 Mton-emissiereductie CO2 na 2011 (NL 2020: 63 Mton) Fryslân Duurzaam: a. een duurzame manier van werken bij alle provinciale programma’s en projecten. b. behoud van de Friese basiskwaliteiten c. ruimte voor duurzame innovaties Fryslân geeft energie (duurzame elektriciteit) a. 1,5 – 2 PJ windenergie per jaar in 2015 b. 50 ha / 50 MW zonnepanelen in 2015

Inleiding /achtergrond Ljouwert: Full Sustainable City: a. fossiel arme / -vrije stad b. klimaatneutrale gemeente Werkplan intensivering duurzame energieprojecten a. 12 demo- of haalbaarheidprojecten voor 2012 b. 6 bedrijven in energietransitie in 2012 c. lagere energielasten voor burgers en bedrijven d. 1 kennisinstituut in energietransitie in 2015 e. 1000 schone voer- en vaartuigen in 2012; 4000 in 2015 f. 100 gebouwen met energieinnovaties in 2012 g. 5% energie uit biomassa in 2012 h. marktomvang “transitieactiviteiten” van 5 M€ in 2012 i. 15 MW zonnepanelen opgesteld in 2015 j. 1000 gebouwen met ledverlichting in 2012; 10 000 in 2015

Ambitie in perspectief 50 MW zonnestroom Fryslân: 100 voetbalvelden Vergelijkbaar met het nu in NL opgesteld vermogen Hoogste aantal Watt per inwoner ter wereld: > 75 W / inw. (DE nu: ong. 50 W / inw.) 1/4 a 1/5 van het in 2015 in NL opgesteld vermogen

Ambitie in perspectief 15 MW zonnestroom Ljouwerd: 5 x Stad van de Zon (grootste urbane zonnestroomproject ter wereld) 30 voetbalvelden 1/4 van nu in NL opgesteld vermogen (= Hoogste aantal Watt per inwoner ter wereld: 150 W / inw. (DE: ong. 50 W / inw.))

Plan van Aanpak Inventarisatie potentieel Beschikbaar oppervlak op woningen, bedrijfspanden, enz. Verdeling over segmenten doelstelling vermogen per segment Differentiatie aanpak naar segment afhankelijk van stakeholder: workshops, campagnes, enquêtes Betrekken kennisinstellingen onderzoek / ondersteuning MKB / curriculum ontwikkeling

Inventarisatie potentieel Leeuwarden Woningen: 1 500 000 m2: 75 MW Scholen / sporthalen: 12 000 m2 - 0,6 MW Boerenbedrijven: 30 000 m2 - 1,5 MW Overheidsgebouwen: 40 000 m2 - 4 MW Bedrijven / kantoren: 300 000 m2 - 30 MW Weilanden / grote infrastructurele werken: ∞ MW Kleine infra (straatverlichting, parkeermeters, e.d.) 0,0.... MW Totaal 111,1 + ? MW

Verdeling 15 MW Leeuwarden Woningen: 8 % van de woningen heeft een systeem van 2,25 kW: 5,5 MW Scholen / sporthalen: 25 scholen hebben een zonnestroomsysteem van 2 kW: 0,05 MW Boerenbedrijven: 1 op de 4 boerenbedrijven heeft een zonnestroomsysteem van 100 kW: 0,75 MW Overheidsgebouwen: 5 zonnestroomsystemen van gem. 20 kW zijn op dak of gevel geplaatst: 0,1 MW Bedrijven / kantoren: 75 bedrijven hebben een zonnestroomsysteem van 100 kW: 7,5 MW Weilanden / infrastructurele werken: 1 systeem van 1 MW op het terrein van de luchtmachtbasis: 1,0 MW Kleine systemen / eye catchers 60 straatlantaarns, parkeermeters en dergelijke: ong. 0,1 MW Totaal 15,0 MW

Aanpak per segment - 1 Woningen: Bevolkingsonderzoek. Gerichte SDE campagne; ontwikkeling van gebouwgeïntegreerde zonnestroomproducten Scholen / sporthalen: Speciaal project met netbeheerder als mede-investeerder: ontzorging van de schoolleiding Boerenbedrijven: Opzet boeren – energie – coöperaties; combineren met asbest sanering; Initiatief Campina-boeren

Aanpak per segment Overheidsgebouwen: Eye-catchers en demoprojecten; gevelsystemen met zonweringsfunctie; combinatie elektrisch vervoer Bedrijven / kantoren: Samenwerking bedrijven, financiers en installateurs, waar nodig inzet LDEB Weilanden / infrastructurele werken: Grote investeerders; afspraken over afname; event. inzet LDEB Kleine systemen / eye catchers Ontwikkeling bijzondere producten in samenwerking met MKB en onderwijsinstellingen: zonnestroomfontein, straatlampen, parkeermeters, oplaadpunten voor elektrisch vervoer

Bijzondere projecten SDE: schatting: 2,5 MW (1/7-de) - samenwerking Leeuwarden, Tytsjerksteradiel, Menaldumadiel en Het Bildt - bevolkingsonderzoek - campagne (radio en TV spots / advertenties / website) Sinnestream op scholen (Rendo / Awizon): 130 scholen, 0,5 – 1 MW - geen investering, geen extra kosten - na 15 jaar gratis stroom - gekoppeld aan onderwijspakket (provincie) Beheersvereniging Doorzon van Wilhelminastate - gezamenlijk systeem van 15 kW op dak van Vereniging van Eigenaren (VvE) - risico van onvoldoende salderingsmogelijkheden - privé saldering door zelflevering via het net (zonder energiebelasting en btw) - Gemeentegarantie voor verlies door conflict met E-bedrijf of fiscus

Bijzondere projecten Hemrik: SDE 2009: 3 MW -> 0,1 MW; 2010: interesse 5 – 8 MW - duurzame energie coöperatie - smart grid (slim net): afstemming vraag en aanbod (Humiq, KEMA, ECN) - gezamenlijke inkoop van zonnepanelen (Noord Nederland?) - gezamenlijke inkoop en verkoop van stroom FourStar: 0,1 – 0,4 MW, kennisontwikkeling - systeem op eigen dak - gekoppeld aan opleiding - omscholing - werkend leren

Bijzondere projecten LDEB (Lokaal Duurzaam EnergieBedrijf) - in- en verkoop van zonnestroom - eigen productie ? Kennisontwikkeling - samenwerking met NHL, Stenden, NOM en MKB - “hotspot elektrisch varen”; “Euregio project zonne-energie” - ontwikkeling eye-cathers binnen PV embedded - ontwikkeling opleidingen

Samenvatting Hoge ambitie, maar niet onmogelijk Geen budget, dus creatieve oplossingen Gedifferentieerde aanpak Betrokkenheid van Stakeholders Geregisseerde bottom-up Publiek – Private samenwerking Gezamenlijke kennisontwikkeling

Dank voor uw aandacht Oant sjen by de Sinne