(Hoog) Begaafdheid In-Zicht Desirée Houkema  info@hb-in-zicht.nl © 2010-2011

Signalering en (hoog)begaafdheid Achtergrond screening: Ontwikkeling en uitgangspunten Visie op (hoog)begaafdheid Screeningsinstrument: Werkwijze en functionaliteiten

Achtergrond screening Ontwikkeling en uitgangspunten

Ontwikkeling Achtergrond: Technische Cognitiewetenschap Psychologie 2005: Start ECHA opleiding 'Specialist in Gifted Education' 2006-2007: Studiedagen m.b.t. gebruik signaleringsinstrumenten Digitaal Handelingsprotocol Hoogbegaafheid(DHH) Begaafdheid In Beweging (MHR) SiDi R 2007: Pilot verrijkingsgroep "8+" op het VO (zonder intake) 2008: Scriptie en onderzoek o.b.v. bestaande instrumenten 2008-2009: Onderzoek naar signalering in de praktijk 3 Regio's: Noordoostpolder en Urk, Gooi en Eemland, Den Haag 48 scholen met >9000 leerlingen 2008-2011: Ontwikkeling eigen tools Eenduidige intakeprocedure voor regionale overkoepelende voorzieningen 6/7+ en 8+ (2 VO scholen, 50 basisscholen + Speciaal Onderwijs) Screeningsinstrument (Hoog)begaafdheid In-Zicht

Hoogbegaafdheid In-Zicht

Uitgangspunten -1 Het verzamelen van informatie is doelgericht Het biedt voldoende houvast voor het beantwoorden van de relevante vragen en is hierop ook expliciet gericht De tijdsinvestering voor de betrokkenen is zo efficiënt mogelijk Uitvoering van de procedure is praktisch haalbaar, uitvoerbaar (en betaalbaar) De respondenten betreffen in ieder geval ouders en leerkracht, met ter aanvulling en vergelijking de leerling Ouders zijn als ervaringsdeskundige een belangrijke informatiebron Beeld van de leerling geeft een indruk van hoe de leerling zichzelf ervaart en biedt aanvullende informatie bij verschillen van inzicht Gesprekken met ouders en leerlingen zijn erg belangrijk en kunnen effectiever plaatsvinden aan de hand van vooraf verzamelde informatie

Uitgangspunten -2 De antwoorden zijn eenvoudig en systematisch te vergelijken Overeenkomsten en verschillen van inzicht tussen respondenten worden in één oogopslag duidelijk, zowel met betrekking tot de ingevulde antwoorden als de omschrijvingen waarop deze van toepassing zijn Gegevensverwerking is waar mogelijk en zinvol geautomatiseerd Er is geen extra bewerking nodig als dit in feite, gebaseerd op de ingevulde antwoorden van verschillende respondenten, ook geautomatiseerd verwerkt kan worden tot een verslag dat overzichtelijk en direct bruikbaar is als basis voor de vervolgstappen

Uitgangspunten -3 De resultaten worden overzichtelijk verwerkt tot grafische weergaven Bij terugkoppeling naar de ouders en leerkracht kan dit gebruikt worden als hulpmiddel bij het gesprek en bijdragen aan een voor de betrokkenen transparante werkwijze De resultaten dienen ter ondersteuning van de deskundige Voor de uiteindelijke interpretatie is deskundigheid altijd een vereiste en vindt eerst terugkoppeling met de respondenten plaats, de resultaten zijn basis voor een gesprek Er worden geen automatische adviezen of suggesties gegenereerd, dit is de taak en verantwoordelijkheid van een deskundige gebruiker

Uitgangspunten -4 Tools zijn modulair van opzet en hierdoor flexibel inzetbaar Het is niet altijd noodzakelijk om voor alle leerlingen, van alle betrokkenen, in alle situaties, alle gegevens te verzamelen Toepassing naar inzicht van de gebruiker, er is niet één vaste werkwijze verplicht Beschikbare informatie wordt altijd verwerkt en weergegeven in de resultaten

Onderwijsaanpassingen  Verrijkingsklas (5-10%)  Aparte klas / school

Knelpunten  IMPASSE a.g.v. elkaar versterkende vicieuze cirkels Geen beleid Gebrek aan inzicht in noodzaak, meer-waarde en mogelijkheden m.b.t. onderwijs op maat voor (hoog)begaafde leerlingen Andere prioriteiten Gebrek aan visie O M G E V I N Gebrek aan tijd Onvoldoende deskundigheid draagvlak Geen budget Geen passende begeleiding en onderwijsvoorzieningen Signalering: leerlingen worden niet (h)erkend Gebrek aan middelen en materialen Demotivatie Onderpresteren L E R I N G Gevolg (waarneem- baar gedrag)

Systematiek voor vaststellen onderwijsbehoeften Met welk doel? Op basis van welke informatie? Welke betrokkenen in welke “fase”? Aandachtspunten Systematische inbedding (protocol / werkwijze) In relatie tot beschikbare mogelijkheden (onderwijsaanpassingen) Aansluiten bij bestaande werkwijzen (Beter) gebruik maken van beschikbare leerlinggegevens Benutten van bestaande instrumenten waar mogelijk en zinvol Doelgericht (aanvullende) informatie verzamelen Ondersteuning bij praktische vertaalslag

Visie op (Hoog)begaafdheid Kennis, vaardigheden, attitude Inzicht, ervaring, affiniteit

"Ik zie, ik zie wat jij niet ziet…"

Signaleren = (kennen  herkennen  verkennen)  erkennen

(H)erkenning van begaafde leerlingen Structureel ingebedde systematiek voor signalering, o.b.v. subjectieve en objectieve informatiebronnen Gesprekken met ouders… Gesprekken met leerling… Observaties leerkracht… Nominatie door andere leerlingen… (School)resultaten… Evt. intelligentieonderzoek… Kenmerkend: Andere manier van denken… Persoonlijkheidskenmerken…

Signalering o.b.v. indicatoren Basis: kennis Voor alle leerkrachten / begeleiders Leer- en begaafdheidskenmerken Kenmerken onderpresteren Profielen begaafde leerlingen Passende onderwijsvoorzieningen  Rijke leeromgeving Zicht op en inzicht in: Belemmerende factoren  Aandachtspunten Stimulerende factoren  Aanknopingspunten Vereist specifieke expertise ter ondersteuning Signalering o.b.v. indicatoren

Leerkenmerken Cognitieve vaardigheden (Grote) taalvoorsprong Scherp waarnemingsvermogen Snelle en brede informatieverwerving Snelle informatieverwerking Goed generaliserend (abstraherend) vermogen Conceptueel begrip boven leeftijdsniveau Goed probleemoplossend (analytisch) vermogen

Begaafdheidskenmerken Intens Onderzoekende houding (Intrinsiek) gedreven Divergente denker Actief / veel energie Originele, flexibele denker Kritisch Associatieve denker Houdt van leren en uitdagingen Intuïtief Zelfkritisch / perfectionistisch Gevat gevoel voor humor Sterke (behoefte aan) autonomie Gevoelig voor verwachtingen en gevoelens van anderen Leer- / nieuwsgierig Creatief en fantasierijk Sterke morele en ethische waarden

Aandachtspunten Kenmerken zijn niet altijd (meer) zichtbaar door aanpassingsgedrag en/of onderpresteren Niet alle kenmerken gelden voor alle (hoog)begaafde leerlingen Herkenning van veel begaafdheidskenmerken is een indicatie, géén identificatie Overig: Antwoordtendens: voorzichtigheid (veilig in het midden antwoorden), of té doordacht Bescheidenheid / onderschatting of overschatting Ontkenning begaafdheid Beladen term "(hoog)begaafdheid" Gehanteerde referentiekader (m.n. bij hoogopgeleide ouders en/of meerdere (hoog)begaafde kinderen in een gezin)

(Hoog)begaafdheid kent vele gezichten

SOCIAAL TE ONAANGEPAST? AANGEPAST GOED PRESTATIES SLECHT Zelfstandig Succesvol PRESTATIES Uitdagend Onderduikend (Leer- en) gedragsproblemen Drop-out SLECHT Profielen van Betts & Neihart: http://hoogbegaafdheid.slo.nl/begeleiding/profielen

Beeld van een leerling Verschillende profielen in verschillende situaties

Verschillende perspectieven

Screeningsinstrument Werkwijze en functionaliteiten

Werkwijze Stappen en betrokkenen

Rapportage / leerlingdossier