De inhoud van dit thema: 1.2 Een parlementaire democratie 1.3 De rechtsstaat 1-1

Parlementaire democratie in Nederland: een parlement een regering een staatshoofd 1-2

Kenmerken van een rechtsstaat: de grondwet grondrechten scheiding van machten het legaliteitsbeginsel openbaarheid van bestuur de overheid moet zich aan wetten houden 1-3

De inhoud van dit thema: 2.2 Politieke partijen en stromingen 2.3 Verkiezingen 2.4 Jouw stem 2-1

Politieke partijen: • links of rechts • conservatief of progressief • confessioneel of niet-confessioneel 2-2

De inhoud van dit thema: 3.2 Begrippen en uitgangspunten 3.3 Van voorstel tot besluit 3.4 Politieke functies 3.5 De gemeentelijke overheid 3.6 De provinciale overheid 3.7 De landelijke overheid 3-1

Stappen bij politieke besluitvorming: • signalering van problemen • analyse van het probleem en oplossingen bedenken • bespreken, beoordelen en verbeterpunten aandragen • besluit • uitvoering van het besluit 3-2

Gemeentelijk niveau: • zaken die binnen de gemeente geregeld worden • besluitvorming • financiën 3-3

De provinciale overheid: • zaken die provinciaal geregeld worden • besluitvorming • financiën 3-4

De landelijke overheid: • zaken die landelijk geregeld worden • besluitvorming • financiën 3-5

De inhoud van dit thema: 4.2 Lidstaten 4.3 Zaken die Europees geregeld worden 4.4 Bestuursorganen en besluitvorming in Europa 4.5 De betekenis van Europa in je leven 4-1

Bestuursorganen en besluitvorming in Europa: • de Europese Raad • de bestuurlijke driehoek: - de Europese Commissie - de Raad van de Europese Unie - het Europees Parlement • het Europese Hof van Justitie • de Europese Monetaire Unie • inspraak 4-2

De inhoud van dit thema: 5.2 Lid worden van een politieke partij 5.3 Lid worden van een vakbond 5.4 Zitting nemen in de ondernemingsraad 5.5 Meedoen aan een handtekeningenactie 5-1

Lid worden van een politieke partij: • plaatselijke afdelingen • jongerenafdelingen • aandachtspunten 5-2

Lid worden van een vakbond: • waarom is dit invloed uitoefenen? • aandachtspunten 5-3

Zitting nemen in de ondernemingsraad: • de rechten van de OR • hoe kom ik in de OR? 5-4

De inhoud van dit thema: 6.2 Injectienaaldtheorie 6.3 Opinieleidertheorie 6.4 Selectieve perceptietheorie 6.5 Agendasettingtheorie 6-1

De inhoud van dit thema: 7.2 Arbeidsovereenkomsten 7.3 Arbowet 7-1

Arbeidsovereenkomsten: • collectieve arbeidsovereenkomst • individuele arbeidsovereenkomst 7-2

De Arbowet gaat over: • veiligheid • werkklimaat 7-3

De inhoud van dit thema: 8.2 Professionaliteit 8.3 De beroepshouding 8.4 Uiterlijke verzorging 8.5 Procedures en afspraken 8-1

Professionaliteit is: • betaald werk • een beroepsopleiding • werken volgens beroepsprofiel of beroepscode • werken vanuit een beroepshouding 8-2

De beroepshouding: • inlevingsvermogen • respect of fatsoen • echtheid • evenwicht • nadenken over wat jou drijft 8-3

Respect: • persoonlijke kenmerken • persoonlijke keuzen 8-4

Aandachtspunten bij echtheid: • eigen gevoelens zeggen niets over de ander • wees duidelijk in het aangeven van grenzen 8-5

Uiterlijke verzorging: • gezond en fit zijn • verzorgde kleding dragen • hygiëne 8-6

Hygiëne als onderdeel van je beroepshouding: • schone handen • schone kleding • schone haren 8-7

Procedures en afspraken: • op tijd komen • kwaliteitseisen van de organisatie • werkhouding • regels over veiligheid en milieu • omgaan met cliënten en externe contacten • coöperatief en flexibel maar tot op zeker hoogte 8-8

De inhoud van dit thema: 9.2 Wat is een consument 9.3 Kiezen wordt ingewikkelder 9.4 Ondersteuning voor de consument 9.5 Consumentenrecht 9.6 Klachtenprocedure 9-1

Punten om op te letten bij het kiezen van producten en diensten: • prijs-kwaliteitverhouding • gebruikersgemak • gevolgen voor milieu en gezondheid • gevolgen voor je eigen leven • kiezen met je geweten 9-2

Ondersteuning voor de consument: • Consumentenbond • televisieprogramma’s 9-3

Consumentenrecht: • ruilen is geen recht • deugdelijkheid • aansprakelijkheid • onderzoeksplicht • informatieplicht 9-4

Klachten: • teruggaan naar de winkel • de geschillencommissie 9-5

De inhoud van dit thema: 10.2 Wat is duurzame ontwikkeling? 10.3 Duurzaam consumeren 11.4 Duurzaam produceren en ondernemen 10-1

Duurzame ontwikkeling: ontwikkeling waarbij aan de behoeften van de huidige generatie tegemoet wordt gekomen zonder dat toekomstige generaties eenzelfde kans wordt ontnomen 10-2

De inhoud van dit thema: 11.2 Uitkomen met je geld 11.3 Reclame 11.4 Geld tekort 11-1

Reclame: • reclame heeft invloed op iedereen • pas vooral op voor ‘objectieve’ informatie 11-2

Schulden en schuldhulpverlening: • schulden opbouwen • schuldhulpverlening 11-3

Schulden opbouwen: • lenen • kopen op afbetaling • ondersteuning zoeken 11-4

Schuldhulpverlening: • zelf de schulden afbetalen • BKR-registratie 11-5

De inhoud van dit thema: 12.2 Wetgeving over vrijheid van meningsuiting 12.3 Vrijheid van meningsuiting in de praktijk 12-1

De inhoud van dit thema: 13.2 Een leefbare openbare ruimte 13.3 Wat je beter niet kunt doen 13.4 Wat je wel kunt doen 13-1

Niet doen in de openbare ruimte: • vooroordelen • te grote assertiviteit • overlast geven 13-2

Wel doen in de openbare ruimte: • ruzies voorkomen en bijleggen • je actief opstellen • realistisch zijn • tips om de openbare ruimte leefbaarder te maken 13-3

Je actief opstellen: • activiteiten • zorg voor anderen • communicatie 13-4

De inhoud van dit thema: 14.2 Wat is cultuur? 14.3 Socialisatie 14.4 Cultuurverschillen 14.5 Omgaan met cultuurverschillen 14-1

Cultuur: alle waarden en normen die mensen aan elkaar doorgeven 14-2

Socialisatie: • socialisatie thuis en op school • latere socialisatie 14-3

Cultuurverschillen: • hoe zien de regels eruit • op welke gebieden zie je verschillen 14-4

Gebieden waarop je de verschillen goed kunt zien: • wie is het belangrijkst voor je • gastvrijheid • dichtbij of wat verderaf • eer, eerlijkheid en vertrouwen • overzicht 14-5

De inhoud van dit thema: 15.2 Hindoeïsme 15.3 Boeddhisme 15.4 Jodendom 15.5 Islam 15.6 Christendom 15.7 Overeenkomsten 15-1

De inhoud van dit thema: 16.2 Voeding 16.3 Nachtrust 16.4 Hygiëne 16-1

Gezonde voeding: • is gevarieerd • is niet te veel • bevat weinig verzadigd vet • bevat veel groente, fruit en brood • is veilig • snacks • voedingssupplementen 16-2

Gevolgen van te dik zijn: • last van je gewrichten • te weinig lichaamsbeweging • chronische ziekten 16-3

Nachtrust: • wat doet slaap? • hoeveel slaap heb je nodig? • wat kun je doen als je niet kunt slapen? 16-4

Hygiëne: • infectieziekten • besmettelijke ziekten • tips voor hygiënisch gedrag 16-5

Hygiënisch gedrag: • lichamelijke hygiëne • seksuele hygiëne • hygiëne in huis en op school 16-6

De inhoud van dit thema: 17.2 Seksueel overdraagbare aandoeningen 17.3 Veilig vrijen 17.4 Alleen wat je zelf wilt 17-1

De inhoud van dit thema: 18.2 Het belang van sport en bewegen 18.3 Georganiseerd of ongeorganiseerd sporten 18.4 Doelgroepen 18-1

Positieve gevolgen van sport en beweging: • voor jezelf • voor de organisatie of instelling • voor de samenleving 18-2

Effect op de samenleving: • ontwikkeling van sportiviteit • ontwikkeling van respect • saamhorigheid • lagere zorgkosten 18-3

Sport voor specifieke doelgroepen: • allochtonen • mensen met een beperking 18-4

Aandachtspunten voor sport voor allochtonen: • aparte ruimtes voor vrouwen • toestemming van ouders of echtgenoot • onder schooltijd • tijdsbeleving en afspraken • regels van fatsoen • winnen en verliezen 18-5

De inhoud van dit thema: 19.2 Roken 19.3 Alcohol 19.4 Drugs 19-1

Roken: • de effecten • de risico's • aandachtspunten 19-2

Risico’s van roken: • snel verslavend • infectieziekten • schade aan de bloedvaten • meeroken 19-3

Alcohol: • de effecten • de risico's • aandachtspunten 19-4

Effecten van alcohol: • loskomen • zelfoverschatting • controle van de spieren verdwijnt • kater 19-5

Cannabis, speed, XTC: • de effecten • de risico’s • de aandachtspunten 19-6

De risico’s van cannabis: • je problemen ‘weg blowen’ • psychische stoornissen • dezelfde gevaren als bij roken • algemene gevaren 19-7

De inhoud van dit thema: 20.2 Intervisie 20.3 Functioneringsgesprekken en beoordelingsgesprekken 20.4 360 graden feedback 20-1

Intervisie: • wat is intervisie • persoonlijke leerdoelen stellen • geen tijd voor intervisie 20-2

De inhoud van dit thema: 21.2 De arbeidsmarkt 21.3 Een vacature zoeken 21.4 Een sollicitatiebrief schrijven 21.5 Op sollicitatiegesprek gaan 21-1

Onderzoeken van de arbeidsmarkt: • welke organisaties zijn er? • welke organisaties passen bij jou? 21-2

Welke organisatie past bij jou? • grote of kleine organisatie • organisatiecultuur • levensbeschouwing van de organisatie • doelgroep van de organisatie 21-3

Een vacature zoeken: • via het UWV WERKbedrijf • via uitzendbureaus • via personeeladvertenties • via het internet 21-4

De inhoud van dit thema: 22.2 Vaardigheden en houding bij deskundigheidsbevordering 22.3 Manieren voor deskundigheidsbevordering 22-1

Houding en vaardigheden bij deskundigheidsbevordering: • nieuwsgierigheid • je leerdoel bepalen • initiatief nemen 22-2

Nieuwsgierigheid naar: • je eigen functioneren • je werkplek • ontwikkelingen in je beroep 22-3

Manieren voor deskundigheidsbevordering: • vakdocumentatie • vakbondsbijeenkomsten • bijscholing en specialisatie 22-4

Bronnen vakdocumentatie: • vakliteratuur • bibliotheken • internet 22-5

De inhoud van dit thema: 23.2 Assertief tegenover agressief en subassertief 23.3 Feedback geven en ontvangen 23.4 Feedbackregels 23-1

Assertief zijn: opkomen voor jezelf met respect voor jezelf en de ander 23-2

Reageren op een ongewenste en onterechte situatie kan leiden tot: • een win-verliessituatie (agressief) • een verlies-winsituatie (subassertief) • een win-winsituatie (assertief) 23-3

Feedback: het gevraagd of ongevraagd leveren van zowel positief als negatief commentaar op het handelen van iemand of op wat iemand gezegd heeft 23-4

Regels om feedback te geven: • geef feedback op concreet aanwijsbaar gedrag • zeg wat dat gedrag met je doet • geef geen waardeoordeel • gebruik ik-boodschappen • wacht niet met feedback • geef niet op alle punten tegelijk feedback • geef negatieve én positieve feedback • vraag of het klopt 23-5