Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Erik Heineman 12 april 2013 Kick Off Conference Healthwise

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

‘Samen de best mogelijke zorg leveren aan onze patiënten’. Waar willen we naar toe? DE BEDOELING? ‘Samen de best mogelijke zorg leveren aan onze patiënten’.

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

Enkele incidenten in Nederland: 1992 Elkerliek Ziekenhuis in Helmond 2001 Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht 2002 IJsselmeerziekenhuis in Emmeloord and Lelystad 2005 St. Jans Gasthuis in Weert 2006 Diakonessenhuis Utrecht 2006 Maasziekenhuis in Boxmeer 2006 UMC St. Radboud in Nijmegen 2006 Diaconessenhuis Meppel 2008 Operatiekamerbrand Almelo 2008 Disfunctionerende neuroloog Enschede 2009 Bariatrische chirurgie Emmen 2011 UMCG casus baby Jelmer 5

Casus Scheper Ziekenhuis 2009 conclusie onderzoek lokaal: falen volledig toe te schrijven aan chirurg (‘was als het ware op een eilandje gaan zitten’)

Enkele incidenten in Nederland: 1992 Elkerliek Ziekenhuis in Helmond 2001 Wilhelmina Kinderziekenhuis in Utrecht 2002 IJsselmeerziekenhuis in Emmeloord and Lelystad 2005 St. Jans Gasthuis in Weert 2006 Diakonessenhuis Utrecht 2006 Maasziekenhuis in Boxmeer 2006 UMC St. Radboud in Nijmegen 2006 Diaconessenhuis Meppel 2008 Operatiekamerbrand Almelo 2008 Disfunctionerende neuroloog Enschede 2009 Bariatrische chirurgie Emmen 2011 UMCG casus baby Jelmer 8

Casus Scheper Ziekenhuis 2009 conclusie onderzoek lokaal: falen volledig toe te schrijven aan chirurg (‘was als het ware op een eilandje gaan zitten’) 2011 conclusie rapport Onderzoeksraad voor de Veiligheid: niemand – chirurgen, medische staf, ziekenhuisbestuur, zorgverzekeraar – namen verantwoordelijkheid voor de patiënt veiligheid. De onderzoeksraad wijst erop dat kwaliteit en veiligheid een gedeelde verantwoordelijkheid is.

Herkenbare kwaliteitsnormen in de zorg Om het ontbreken van welke ‘zaken’ van de gezondheidszorg organisatie gaat het? Herkenbare kwaliteitsnormen in de zorg Transparante verantwoordelijkheid en verantwoording voor deze normen Constante verbeter dynamiek ‘System awareness’ = keten denken 10

Wat zijn de consequenties? Verandering nodig in klinisch gedrag Verandering nodig in het verantwoording afleggen Derhalve grote uitdagingen voor het klinisch leiderschap, voor gezondheidszorg organisaties en voor de overheid 11

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

Gezondheidszorg instelling = LIVING SYSTEM/ ECO - SYSTEEM

ECO - SYSTEEM Individuele groei Diversiteit Onderlinge afhankelijkheid Beweging

Het paradigma van de zorg: EGO-systeem of ECO-systeem Het paradigma van de zorg: EGO-systeem of ECO-systeem? ‘Hoe weten de waterdruppels dat ze samen een rivier zijn?’ Erik Heineman 2 maart 2010

We leven in een ECO-SYSTEEM, In de zorg geldt: We leven in een ECO-SYSTEEM, nìet in een EGO-SYSTEEM!

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

Kwaliteitsbeweging/ Leerbeweging/ Cultuurverandering Clinical Governance = Kwaliteitsbeweging/ Leerbeweging/ Cultuurverandering 18

The Clinical Governance Framework

Wat heb je nodig voor Clinical Governance? Bewustzijn van het systeem karakter van de zorg (‘system awareness’) Met elkaar in verbinding staan (‘communication’) Werken in teamverband (‘teamwork’) Eigenaarschap (‘ownership’) Leiderschap (‘leadership’)

Vragen rondom kwaliteit en veiligheid zijn vrijwel altijd: Netwerk/proces vragen (‘system awareness’) Communicatie vragen (waarderende dialoog) Samenwerkings vragen (teamwerken) Eigenaarschaps vragen (‘responsible autonomy’) Leiderschaps vragen (vanuit vertrouwen, in beweging zetten door los te laten, verantwoording afleggen) Integrale besturingsfilosofie: Clinical Governance

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

Werkt Clinical Governance ? 23

Dynamiek in een organisatie met professionals door Pieter Parie Boos Basisemotie: BESTUURDER Bang Basisemotie: Iets goeds maken Inspiratie Op z’n gemak voelen Trots op het geheel Trots op het vak LEIDER Verdrietig Basisemotie: Blij worden Trots op verbinding

‘Health care organisations are tribal societies’ Het probleem: ‘Health care organisations are tribal societies’ Pieter J. Degeling

Het Westen Arts Verpleegkundige Medisch Manager Verpl. Manager Leken Manager

Het Oosten Arts Verpleegkundige Medisch Manager Verpl. Manager Leken Manager

De Toekomst Arts Verpleegkundige Medisch Manager Verpl. Manager Leken Manager

Mind set: kennis, vaardigheden en gedrag? ‘Humility’: ‘a commitment to self-reflection, self-critique, lifelong learning, and reflective practice’ ‘Discipline’ ‘Teamwork’ Ajul Gawande, Amsterdam in lezing DSCA april 2011

Mind set: kennis, vaardigheden en gedrag? ‘Humility’: ‘a commitment to self-reflection, self-critique, lifelong learning, and reflective practice’ ‘Discipline’ ‘Teamwork’ Ajul Gawande, Amsterdam in lezing DSCA april 2011 Wederkerigheid!!!

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

Tayloristische visie op management Een bedrijf is een fijn afgesteld uurwerk. ‘one best way’: voor elke taak is er één en slechts één juiste manier om te optimaliseren – voor iedereen. In een productieomgeving met gestandaardiseerde producten leidt dit tot grote efficiëntie en kwaliteit van producten. In een omgeving waar geen sprake is van gestandaardiseerde producten (complexe organisaties), maar met vragen van klanten naar creatieve antwoorden op vragen, is er geen ‘one best way’ en dus voldoet deze visie op management niet.

Zijn zorgorganisaties complex?

Zijn zorgorganisaties complex? Past de Tayloristische visie op management in zorgorganisaties?

Complex Adaptive System (CAS) ‘A system that emerges over time into a coherent form, and adapts and organizes itself without any singular entity deliberately managing or controlling it’ (Holland 1995). Ecosysteem/Zorgorganisatie. Diversiteit, onderlinge afhankelijkheid, individuele groei, beweging (altijd beweging). Complexiteit en onzekerheid Niet-lineaire verandering ‘The edge of chaos’

het paradigma van de zorg: Zorg = Complex Adaptive System/ ECO-systeem! Immers: Diversiteit Onderlinge afhankelijkheid Individuele groei en ………. Beweging, altijd beweging!!! leiderschap?

Hoe richt je het leiderschap in in een levend systeem, een eco-systeem? 41

Kenmerken Leiderschap Professionele bureaucratie Complex adaptief systeem Bouwen van relaties Flexibele verbanden Complex maken Diversifiëren Zingeving Leren Improviseren Denken over de toekomst Rollen definiëren Strikte relaties Simplificeren Socialiseren Besluitvorming Kennen Controleren Plannen voor de toekomst

Accelerate November 2012; Harvard Business Review By John P. Kotter

De Leidende Coalitie: kenmerken Veel ‘change agents’ , niet alleen het gebruikelijke handjevol betrokkenen De juiste mindset: niet ‘Ik moet, maar ‘ik wil’ en ‘ik ga ervoor’ Niet alleen hoofd, maar ook hart Niet alleen meer management, maar veel meer leiderschap Twee systemen, één organisatie. Het netwerk en de hiërarchie mogen niet van elkaar gescheiden zijn

Een theorie over duurzame kwaliteit van zorg door Clinical Governance Wat is de ‘bedoeling’ van de zorg? Is kwaliteit een issue? Wat is de ware aard van gezondheidszorg organisaties? Is er een passende integrale bestuursfilosofie? Welke ‘beren’ zijn er op de weg? Wat zijn de kenmerken van het leiderschap? Samenvatting

de ZORG als eco-systeem Organisme ZORG

Dank U!