2013 het ongeluksgetal in een ongelukkig jaar? Doetinchem | 26 september 2013 Paul Schnabel

Global competitiveness report (144 landen)  Nederland 5, en terug naar 8 (2014)  Labor market efficiency 17  Flexibility of wage determination130  Hiring and firing practices126  Pay and Productivity67  Maar ook: Cooperation in labor-employer relations4  Hoge score kwaliteit onderwijs, zorg, infrastructuur, overheid, concurrentievermogen bedrijfsleven, innovatieacceptatie

10 jaar ontwikkeling/verandering – 2000/2002 – 2010/2011 Reële nat. inkomen (1990=100) Bevolking16,0 milj.16,7 milj. Huishoudens6,8 milj.7,4 milj. Bevolking 65+13,7%15,5% Beroepsbevolking7,2 milj.7,8 milj. Armoede (NVMT)5,8%6,1 (2009) Personenauto’s6,5 milj.8 milj.

Nederland internationaal  Bevolking: nr. 8. van de EU-28  Inkomen per hoofd van de bevolking:nr. 2 na Luxemburg ( euro) in 2010, nu nr 5  Absolute omvang BBP: nr. 17 van de wereld  Exportpositie: nr. 7 van de wereld (EU nr. 2)  Arbeidsparticipatie m/v: nr. 1 of 2 in de EU (67 / 77%)

Nederland internationaal  (Bijna) laagste werkloosheid: nr. 2 EU in 2010, nu nr. 5  Wereld Misere Index: beste score  World Happiness Report:nr. 4 Altijd in de topgroep, maar blijft dat zo?

‘Donkere wolken …’  Staatsschuld van 40% (2007) naar 75% BBP (450 miljard euro)  Overheidstekort: ,5% ,3% ?  Hypotheekschuld 105% BBP (630 miljard euro)  Werkloosheid loopt snel op, nu (8%)  In vijf jaar drie keer zo veel faillissementen (12.500)

‘Donkere wolken …’  Economische groei negatief (-1,5%), BBP stagneert bij 600 miljard, had al 650/660 moeten zijn  Weinig nieuwe huizen in bouw, dalende prijzen  Pensioen onzeker en later: geen indexatie, afstempeling  Sociale zekerheid wordt (sterk) beperkt  Toekomst Euro nog steeds onzeker  Te groot overschot lopende rekening

Bruggen slaan Regeerakkoord VVD - PvdA | 29/10/2012  Twee angsten:  Overheid loopt burger in de weg (VVD)  Overheid laat mensen in de steek (PvdA)  Regeerakkoord:  Eigen verantwoordelijkheid, tenzij…  ‘Nederland sterker uit de crisis’: Zuinige overheid, innovatie, werk, integratie, veiligheid, Europa/Euro  Slotakkoord:  Kansen pakken, problemen oplossen, bruggen slaan

‘Bruggen slaan’ Rutte II  ‘Gearrangeerd huwelijk’ VVD - PvdA  Veilige meerderheid voor twee bijna gelijk grote partijen  ‘Hete adem in de nek’ - SP, 50plus en PVV houden VVD en PvdA bij elkaar  Continuïteit en stabiliteit nodig en gewenst  ‘Geen leuke dingen voor de mensen’

‘Bruggen slaan’ Rutte II  Meer bezuinigen, meer eigen verantwoordelijkheid, meer Europa - kan de bruggen wegslaan  Van verzorgingsstaat naar participatiesamenleving  Meer vaste lasten, minder vrij besteedbaar inkomen

Miljoenennota 2014  Inkomsten Rijk249 miljard (12,0 gas) Uitgaven Rijk267 miljard  EMU saldo rijk/gemeenten20 miljard (3,3%)  Grootste posten uitgaven rijk:  Sociale zekerheid 79 miljard  Zorg 79 miljard  Onderwijs35 miljard

Miljoenennota 2014  Gemeentefonds 20 miljard  Infrastructuur10 miljard  Veiligheid10 miljard  Garantiestelling miljard achterborgstelling 250 miljard deelnemingen/leningen 70 miljard

Politiek en samenleving ‘Het grote ongenoegen’

De veranderende verzorgingsstaat  Angelsaksisch model: lage uitkeringen  Korte duur, bijstandsniveau - lower class (participatiewet)  Alles voor iedereen, maar particuliere alternatieven  Skandinavisch model: iedereen moet werken  Hoog niveau voorzieningen en uitkeringen (middleclass)  ‘Decentralisatie’ uitvoering naar gemeenten  Rijnlands model: geen tweedeling, statusbehoud gezin  Zorg/onderwijs middle class: eigen bijdragen naar draagkracht

Tevredenheid met het eigen leven en een gunstig vergelijkend oordeel over de levenskwaliteit in eigen land, EU-bevolking van 15+ in 2010, in procenten

De stemming in het land  ‘Tevreden met het eigen leven, minder tevreden met de samenleving, ontevreden met de politiek’  ‘De anderen moeten veranderen’  ‘De zacht van binnen, hard van buiten samenleving’  Nederland is van een high trust society een medium trust society en in veel opzichten een mistrust society geworden  Groeiende kloof hoger vs lager opgeleiden

‘Onbehagen…’  Minder te winnen dan te verliezen  Kinderen krijgen het niet beter dan de ouders  Nederland is in Europa te ‘naïef’  Verbieden en straffen als nieuwe maakbaarheid  ‘Vroeger was het beter…’  Links-rechtsverdeling wordt nationaal-internationaal, progressief-conservatief, hoogopgeleid- laagopgeleid

De opkomst van het moderne conservatisme Behoud van de waarden en de prestaties van de twintigste eeuw 1.Het gevoel van nationale eenheid en samenhang (jaren veertig/vijftig) 2.Het behoud van de sociale zekerheid en de verzorgingsstaat (jaren vijftig/zestig) 3.Het behoud van de persoonlijke vrijheden (jaren zestig/zeventig) Het verlangen naar solidariteit, loyaliteit, homogeniteit en consensus…

Modern conservatisme Behoud verzorgingsstaat Behoud persoonlijke vrijheid Behoud burgerlijke samenleving Behoud nationale identiteit Behoud sociale veiligheid Behoud welvaart Geen  EU-richtlijnen  ‘Massa-immigratie’  Islamisering  Gedoogbeleid  Verheffing

Van behoudzucht naar beduchtheid  Werkloosheid loopt op - kortere / lagere uitkeringen  Welvaart gaat dalen - dalend BBP / hogere lasten  Wonen wordt duurder - hogere huur / lagere aftrek  Weer meer zelf verantwoordelijk voor ouderenzorg  Waar moet dat heen met de kosten van de gezondheidszorg?

Werken en niet (meer) werken

Aan de slag (2011) jr. (12 uur en meer per week)  Aantal werknemers6,3 miljoen  Vaste arbeidsrelatie5,7 miljoen  Flexibele arbeidsrelatie0,6 miljoen  Aantal zelfstandigen 1,1 miljoen  ZZP-ers0,7 - 0,8 miljoen  Werkend in deeltijd (12-35 uur)3,0 miljoen  Werkend 35 uur en meer4,3 miljoen  Werkend uur per week0,8 miljoen

Netto-arbeidsparticipatie, 2010, jr. MarokkanenAutochtonen Totaal48%69% M6077 V jr.26%41% jr jr.4466 Laag opgeleid31%39% HBO/WO7485 Laagste arbeidspart. Hoogste arbeidspart.

Netto arbeidsparticipatie naar opleidingsniveau 2010  Laag opgeleid47,2%  Middelbaar70,9%  Hoog opgeleid83,5% NL. totaal ( jr.)67,1% (M. 74,4; V. 59,7)

Niet (meer) aan de slag (2011) jr.  Totaal met uitkering2,0 miljoen  WW  WAO/WIA  WAJONG  Bijstand  Vut/vervroegd pensioen  2013 stijging tot 2,5 miljoen plus 2,7 miljoen 65 plus

Nog aan de slag na 65 jaar (2010) ( jaar)  Totaal ( M., V.) - 8% -  jr  jr  Inmiddels meer dan werkenden boven 65

De ZZP’er: zonder zekerheid, zonder pensioen?  ZZP : meer dan  Gedwongen en vrijwillig  Aantrekkelijk bij hoogconjunctuur, problematisch bij aanhouding recessie  Ongedeeld risico – geen solidariteit – weinig kapitaal  Uitstel/afstel voorzieningen arbeidsongeschiktheid/pensioen Oplossing - Eigen algemene basisvoorziening? PPI? Bedrijfstakpensioenfonds? ‘Mild’ bijstandsregeling?  Belangenbehartiging

Inkomen onder armoedegrens, 2011  Totaal6,9%  65+ alleen4,9%  65+ paar2,1%  Ouderen totaal3,1%  Kinderen totaal11,1%  Volwassenen totaal7,1%

Vermogens en huishoudens, 2009 Eigen huisEffectenHypotheek jr61%23%57% (180) jr.65%28%54% (111) jr54%25%34% (68) 75 plus37%20%13% (46) miljonairs- huishoudens (1,3%) 30% 60-70, 18% 70+ (CBS)

Leven in Nederland

Feiten 2020  Bevolking17 miljoen (plus 0,5 miljoen)  Jonger dan 20 jaar3,7 miljoen (min 0,2 miljoen)  Boven 65 jaar3,3 miljoen (plus 0,8 miljoen) (19,7%)  Niet-westers2,2 miljoen (plus 0,4 miljoen)

Feiten 2020  Levensverwachting Mannen 80,3 jaar (78,7)  Levensverwachting Vrouwen 83,3 jaar (82,6)  Geen grote veranderingen in geboorte- en sterftecijfers. Inwoneraantal blijft nog licht stijgen. Alleen de grensgebieden verliezen inwoners ('krimp')  Snelste bevolkingsgroei 1900-nu (ruim 3x)

Belangrijke veranderingen  Meer en kleinere huishoudens 7,8 miljoen (7,3 miljoen)  Meer eenpersoonshuishoudens (40%)  Ieder huishouden alles zelf, ieder lid huishouden alles zelf  Meer dan 100% gsm, tv, pc (nu al over 95% incl. internet)  Nu 7,6 miljoen personenauto’s (20% hh. meer dan één), door naar 8 miljoen  Nu 7,4 miljoen woningen plus (?) per jaar  Heel dure leefvorm, maar geen kans op nieuwe collectievere leefvormen

Lage bevolkingsgroei, hoge huishoudensgroei  7 miljoen  2020: 7,9 miljoen  grotere huizen met minder bewoners  meer eigen woningbezit (2/3)  sinds 1900: verdubbeling kamers, halvering bewoners (2,3)  meer kubieke meters op minder vierkante meters  meer ruimte, meer comfort, meer koop, meer grondgebonden  plaats voor de auto, en de tuin als buitenhuiskamer

Bijzondere bouwopgave Nederland  miljoen inwoners1 miljoen huizen  miljoen2 miljoen huizen  ,5 miljoen7 miljoen huizen  /18 miljoen8/8,5 miljoen huizen Snelste en grootste bevolkingsgroei in Europa : 3 x bevolking, 6 x huishoudens

Het wonen en het Rijk (2011)  Netto hypotheekrente (4 milj. hh.)10,1 miljard  Huurtoeslag(1,1 milj. hh.) 2,2 miljard  Eigen aandeel OZ-belasting(4,1 milj. hh.) 1,0 miljard  Overdrachtsbelasting( ) 1,9 miljard Lasten Rijk-9,1 miljard

Grote veranderingen  Meer huishoudens (7,4 miljoen)  Snelle groei aantal eenpersoonshuishoudens (35%)  Meer ruimte per hh. en per persoon  De auto en de buitenhuiskamer  Meer voorzieningen (2 e wc, 2 e bad)  Meer isolatie (geluid, energie)  Ruimte voor ‘nieuwe werken’

Krimp in de periferie, kramp in de kern Nederland: van Randstad naar Handstad  Vanuit de kern groei langs de verbindingslijnen  A2 - Amsterdam - Eindhoven de spil van Nederland  A12 - Den Haag - Arnhem

Echte krimp in z. Limburg, no. Groningen en w. Zeeuws Vlaanderen, beginnende krimp in Twente en achterhoek Krimp is in Nederland verplaatsing naar Randstad Regionale effecten:  Vergrijzing  Verarming  Verschraling

Aanpassingsproblemen en nieuwe kansen  Krimp ook aan de andere kant van de grens  Herschikking van de eigen regio (Achterhoek 2020)  Vermijden lokale concurrentie  Heroriëntatie op functie in Nederland: kort en lang verblijfstoerisme, tweede huizen/buitenplaatsen, nieuwe kleinschalige landbouw, wijnbouw, overloop Arnhem/Nijmegen, zorgboerderijen  Beter uitgangspunt dan Groningen, Zeeuws Vlaanderen, Parkstad Limburg

2013 het ongeluksgetal in een ongelukkig jaar? Doetinchem | 26 september 2013 | Paul Schnabel