“Wat je vergeet dat kun je niet weten” Niet Aangeboren Hersenletsel

Om te beginnen…. Jullie ervaring met NAH?

Wat is NAH? Niet Aangeboren Hersenletsel is letsel dat ontstaan is in de loop van het leven als gevolg van een ziekte of ongeval. Plaats letsel belangrijker dan omvang NAH heb je nooit alleen Opvallend in vergelijking tot andere psychische problemen: het kan iedereen, zomaar opeens, overkomen.

Hoe zit dat in Amsterdam en omstreken? Naar schatting alleen al 29.487 mensen in Amsterdam met NAH Waarvan rond de 250 in begeleiding bij Professionals in NAH Begeleiding bij PNAH: Sommige mensen hebben geen begeleiding nodig. Licht NAH, zelf in staat om met de gevolgen om te gaan. Geen NAH hulpvragen: wijkteams Wel NAH hulpvragen: wijkteam en/of NAH Sommige mensen hebben dusdanig zwaar letsel dat ze direct vanuit het ziekenhuis of revalidatiecentrum opgenomen worden in een begeleid wonen instelling of in een verpleeghuis

Wie zijn wij? Landelijk ongeveer 250 medewerkers Ongeveer 2000 cliënten Geen kantoren Team Amsterdam +/- 30 mdw HBO+ begeleiders Diverse achtergronden, vaak uit de zorg Opvallend in vergelijking tot andere psychische problemen: het kan iedereen, zomaar opeens, overkomen.

Wat doen wij? Begeleiden op het gebied van: Administratie Rouwverwerking Compensatiestrategieen aanleren Klankbord Psycho-educatie Dagbesteding Belasting-belastbaarheid etcetera Opvallend in vergelijking tot andere psychische problemen: het kan iedereen, zomaar opeens, overkomen.

Wat doen wij? Regionaal hersenletselteam Breed samenwerkingsverband van organisaties die NAH zorg en begeleiding in de regio leveren Expertteam NAH: geeft advies aan cliënten, familie en professionals https://www.sigra.nl/invulformulier-niet-aangeboren-hersenletsel (Toekomst: landelijk telefoonnummer) https://www.sigra.nl/aanbod-zorg-begeleiding-nah Opvallend in vergelijking tot andere psychische problemen: het kan iedereen, zomaar opeens, overkomen.

Waardoor NAH? Traumatisch Niet traumatisch Verkeersongeval Val Zwaar voorwerp tegen het hoofd Binnendringen van voorwerp Beroerte/CVA - hersenbloeding - herseninfarct Infectie Tumor Vergiftiging/intoxicatie (alcohol, drugs) Zuurstofgebrek Epilepsie Waterhoofd/hydrocephalus Degeneratieve ziekten Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken.

Welke problemen kunnen ontstaan na NAH? Ontremming Initiatiefverlies Afspraken vergeten Snel vermoeid Geen overzicht hebben Fysieke problemen Trager denken of reageren Animatie bij maken, waarbij de woorden er 1 voor 1 inspringen Informatieverwerking: bijvoorbeeld in een aanmeldingsgesprek bij CAV. De informatie die CAV aanbiedt zodat een client een gegronde keuze kan maken, is erg goed, maar voor veel mensen met NAH te veel. Advies: bijvoorbeeld informatie meegeven op papier en thuis laten nabespreken. Regelmatig navragen: ‘Ik heb u nu heel veel verteld, wat heeft u onthouden?’ Gesprekken met mensen met NAH hebben meer tijd nodig dat je gewend bent. Lastige: begrip is vaak zoals vanouds, maar informatie maakt een extra rondje voordat het landt. Hier rekening mee houden door af en toe te pauzeren, samenvatten, vragen wat iemand onthouden heeft. Vraag stellen: welke hiervan herkennen jullie? Hierbij aangeven dat wij denken dat sommige van deze problemen voor bijna alle clienten van CAV zullen gelden, zoals ‘geen overzicht hebben’. Minder tactvol kunnen zijn Spraakproblemen

Hoe er met omgaan? Over het algemeen, opletten op PRET Pauzeren Rustige omgeving Eén ding tegelijk Tempo aanpassen Bejegening cliënten met niet aangeboren hersenletsel; Cliënten met hersenletsel hebben vaak een vertraagde informatieverwerking. Dit betekend dat zij vaak later snappen wat er bedoeld wordt, veel en snel gesproken informatie niet kunnen opnemen. Vaak zijn cliënten de draad van het gesprek kwijt na een paar minuten. Onze ervaring is dat veel cliënten dit niet meer kunnen of durven aan te geven. Het is daarom van belang langzaam te praten en na te vragen of client het begrepen heeft en of het duidelijk is. Stel concrete vragen. In open vragen kunnen clienten verdwalen, ook kunnen zij de vraag verkeerd begrijpen. Sommige clienten hebben woordvindingsproblemen, probeer gedurende een gesprek niet in te vullen voor een client. Door de problemen die zij ervaren in het spreken vinden veel clienten het niet fijn om te bellen. Onze ervaring is dat zij dit daarom soms vermijden, hierdoor zijn clienten minder goed bereikbaar. Het is voor hen fijn hier samen een geschikte oplossing voor te vinden. Geheugenproblemen komen veel voor bij mensen die niet aangeboren hersenletsel hebben opgelopen. Dit kan zorgen voor onrust en onzekerheid. Probeer een client hierin te ondersteunen in plaats van op zijn of haar geheugenproblemen te wijzen.   Omdat aan de meeste clienten aan de buitenkant het niets te zien is van het letsel en zij hun letsel compenseren door andere vaardigheden, is de situatie vaak moeilijk in te schatten. Houdt rekening met de beperkingen in het hoofd.

Hoe werken onze hersenen? . Rationele brein Emotionele brein Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken. Basale brein

Basale brein Batterij/alertheid Ademhaling Hartslagregulatie Temperatuurregulatie Fight – flight – freeze reactie Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken.

Emotionele brein Basisemoties BBBBW Routines aanleren Associatief leren Fight – flight – freeze Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken.

Rationele brein Rationeel denken Creativiteit Taal Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken.

Bovenbrein – Rationeel, creatief Autonome functies: ademhaling, hormoonhuishouding, hartslagregulatie Automatisch handelen: lopen, aanvoelen wat gepast is in sociaal contact, emoties reguleren, herinneringen opslaan Bewust nadenken: wat ga ik doen, hoe bereik ik dat? Voorbeeld: automatisch handelen kan snoepen zijn, wanneer de snoeppot op tafel staat. Als je dit niet wil doen, kan een optie zijn om de snoeppot achter slot en grendel te zetten waardoor je er bewuster over moet nadenken voor je een snoepje kan pakken.

Linker en rechterhemisfeer: Links taalbegrip en taalproductie (bij beschadiging moeite met gesprek voeren), rechts taalintonatie en ritme (bij beschadiging bijvoorbeeld goed, maar VLAK, spreken en geen begrip meer van sarcasme en sociaal gepaste situaties. Luisteren naar presidentskandidaatkandidaten met links en rechtzijdig letsel. Niet van Joyce haar wijn proeven. Joyce ‘wat een geluk he’.) Linkszijdig logisch nadenken, analytisch: client van Monique had rechtszijdig letsel en kon dus dit alleen nog. Zij kon als vanouds beredeneren wat de juiste beslissing was, maar mist vanuit de rechterhemisfeer het intuitieve gevoel ‘dat het goed zit’, en durfde daardoor, hoe beredeneerd ook, geen beslissingen te maken. Monique speelt voor rechterhemisfeer door te zeggen ‘dat lijkt me een goede keuze, ga ervoor!’. Liselotte client, van jongs af aan links schade. Intelligente vrouw, maar heeft veel moeite om orde op zaken te stellen. Is kunstzinnig, intuitief, gaat op haar gevoel af. Is niet goed in staat om de zaken op een rijtje te zetten, te beredeneren wat slim zou zijn etc. Niet goed in rekenen in rekenen en taal.