Koersdag lucas onderwijs 28 maart 2019 Verschil maken. over (on)gelijke kansen, segregatie en schoolbestuurlijk beleid Prof. dr. Renée van Schoonhoven

het (begin van het) verhaal Distinctie Meritocratie Geschoolde samenleving Een juridische blik (On)gelijke kansen Segregatie Sociale rechtvaardigheid Wat te doen?

Sociale distinctie in de standensamenleving Arbeidsverdeling Figuraties Zelfdwang Beheersing van gedrag Rationaliteit Afhankelijkheid leidt tot sociale distinctie

meritocratie Wikipedia “…de sociaal-economische positie van elk individu is gebaseerd op zijn of haar verdiensten (merites). Hierbij gaat het dus niet direct om de aanleg die men heeft, maar wat men met die aanleg doet...” In het onderwijs: … de kans op het behalen van een diploma is gebaseerd op je leerprestaties, niet op je maatschappelijke positie en/of die van je ouders…

1975 Opleidingsniveau 2030 Recht doen aan beroepsonderwijs

Geschoolde samenleving Drie kernwaarden: Recht op onderwijs Gelijke onderwijskansen Hoger onderwijs & algemene vorming zijn de norm Recht doen aan beroepsonderwijs

enkele observaties “Uitvallers zijn lui, tenzij…” Het beroepsgericht onderwijs kwijnt weg Diploma’s maken minder verschil

juridische noties Recht op onderwijs Vrijheid van onderwijs Leer- en kwalificatieplicht Schooladvies PO/VO Toelatingsrecht MBO Doorstroomrecht HO Voornemens: Doorstroom-/toelatingsrecht TL-Havo Doorstroom-/toelatingsrecht Havo/Vwo

(on)gelijke kansen (I) Waar hebben we het over? Gelijke kans op toelating tot een school en het behalen van een diploma, dwz deze is gebaseerd op geobjectiveerde kenmerken en niet (ook) op maatschappelijke positie

(on)gelijke kansen (II) Er is ongelijkheid in onderwijskansen tussen sociale milieus, vanaf jonge leeftijd en neemt niet af (Borghans e.a. 2018) Gedurende de onderwijsloopbaan Over decennia gemeten (scholingsniveau stijgt wel) Waterbed-effect (Van der Werfhorst, 2018): “de overgang van het basisonderwijs naar het voortgezet onderwijs verloopt meritocratischer, maar ouders passen steeds vaker alternatieve strategieën toe om de verdere schoolloopbaan van hun kinderen te beïnvloeden”

segregatie Waar hebben we het over? … de samenstelling van de schoolpopulatie is niet representatief voor de bevolking… Qua: opleidingsniveau (stelsel) schoolkeuze (denominatie, pedagogisch concept) situering aanbod (schoolgebouw) profilering (TTO, sport, theater, enzovoorts) ouderbijdrage

verschil maken? Als de meerwaarde van de meritocratische route afneemt, wordt ‘het maken van sociaal verschil’ langs een andere weg gezocht. Laat je het onderwijs en de school gebruiken voor het bestendigen en/of het creeren van lijnen van sociale distinctie? Door onbewust: open te staan voor het waterbedeffect ontmoetingen te voorkomen?

Sociale rechtvaardigheid ‘Sluier der onwetendheid’ Basisvoorzieningen voor een ieder die deze nodig heeft Verschil is alleen redelijk: a) als totstandgekomen via beginsel van gelijke kansen b) als dit ten goede komt aan de minst bevoorrechten

nogmaals: verschil maken? Sociale distinctie is niet iets dat alleen scholen overkomt en/of kunnen voorkomen Wat kan wél, tussenstand: Bewustwording Voorkomen Bijvoorbeeld: compenseren van ‘het goede’ Tegengaan van segregatie Richten naar principes van sociale rechtvaardigheid