EEX(bis) en CMR: terugkeer van de parallelle procedures? W. Verheyen (PhD) Universitair docent Erasmus Universiteit Rotterdam lector Odisee University College Brussel Plaatsvervangend docent Transport Law Katholieke Universiteit Leuven

Wat aan de orde komt Achtergrond: verhouding EEX(bis) en CMR forumkeuzes in EEX en EEX (bis) Forumkeuzes in CMR Probleemstelling: EEX(bis) & CMR: parallelle procedures? situaties met een risico op parallelle procedures Tenuitvoerlegging van uitspraken uit parallelle procedures EEX(bis) en CMR: de weg vooruit Praktische aanbevelingen

Verhouding EEX(bis) en CMR EEX-Vo.: rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen in burgerlijke en handelszaken 15 januari 2015 treedt verordening 1215/2012 in werking.  EEX (bis) Art. 31 CMR: bevoegdheid, lis pendens en tenuitvoerlegging Verhouding bij uiteenlopende regels? PRINCIPE: art 71 EEX:Deze verordening laat onverlet de verdragen waarbij de lidstaten partij zijn en die, voor bijzondere onderwerpen, de rechterlijke bevoegdheid, de erkenning en de tenuitvoerlegging van beslissingen regelen. Beperking: ECJ in TNT v. AXA en Interzuid v. Nipponkoa: voorrang geldt slechts voor zover regime waar naar wordt verwezen de geest van de verordening respecteert

Forumkeuzes in EEX & EEX(bis) Hoeksteen EEX: art. 23: partijautonomie: partijen kunnen in overeenkomst exclusief bevoegde rechter aanduiden. Probleem: lis pendens regel art. 27: zaak moet worden aangehouden indien eerst voor een andere rechter gebracht, ook als die andere rechter is aangeduid in een exclusieve forumclausule => Italian torpedo’s EEX(bis) wil de efficiëntie van exclusieve forumkeuzes (art, 25) vergroten: rechter aangeduid in exclusieve forumclausule moet beslissing niet aanhouden indien zaak eerst voor andere rechter aanhangig werd gemaakt (exit Italian torpedo’s)

Forumkeuzes in CMR Art. 31lid 1: geen exclusieve forumkeuze

Lis pendens in CMR? Art. 31 lid 2 CMR: klassieke lis pendens regel EEX-Vo: laatste rechter moet zaak aanhouden (ook indien die is aangewezen in een forumclausule, die sowieso niet exclusief kan zijn).

Probleemstelling: EEX(bis) & CMR: parallelle procedures? De feiten: Rechter F aangeduid in exclusieve forumclause Zaak wordt eerst aanhangig gemaakt voor rechter Z Gevolgen: bij standaard CMR-casus Bij casus waar toepasselijkheid CMR onzeker is

Gevolgen bij standaard CMR-casus Exclusieve forumclausule is sowieso onmogelijk (art. 31 lid 1 jo art. 41 CMR) Rechter aangewezen in forumclausule moet zaak aanhouden. (art. 31 lid 2 CMR) Art. 31 lid 2 EEX (bis) speelt hier in principe geen rol (TENZIJ… zie verder)

Gevolgen bij casus waar toepasselijkheid CMR onzeker is (bv Gevolgen bij casus waar toepasselijkheid CMR onzeker is (bv. Kwalificatie als vervoerder of expediteur): Rechter Z: vervoer: CMR is toepasselijk DUS exclusieve forumkeuze is niet geldig  ik ben bevoegd ex art. 31 lid 1 CMR. Rechter F: expeditie: CMR is niet toepasselijk DUS ik ben bevoegd ex exclusieve forumkeuze en moet ingevolge artikel 31 CMR zaak niet aanhouden. Parallelle procedures…die héél lang kunnen doorgaan ten gevolge van regels tenuitvoerlegging (zie verder).

situaties met een risico op parallelle procedures Parallelle procedures mogelijk wanneer rechter aangewezen in forumclausule CMR niet toepasselijk acht & een andere rechter, die genoemd is in art 31 CMR, zegt dat CMR wel toepasselijk is: Wordt de overeenkomst beheerst door CMR? Art 1 lid 1 CMR: Dit Verdrag is van toepassing op iedere overeenkomst onder bezwarende titel voor het vervoer van goederen over de weg door middel van voertuigen: Is er een vervoerovereenkomst? Is er een overeenkomst voor vervoer over de weg? Wordt de vordering uit de overeenkomst waarop CMR toepasselijk is, beheerst door CMR?

Is er een vervoerovereenkomst? Vervoer of expeditie/ commission de transport Vervoer als onderdeel ruimer contract Datec-probleem

Vervoer of expeditie/ commission de transport Grote verschillen bij kwalificatie/ aansprakelijkheid in verschillende landen omwille van: Verschillend gewicht bewoordingen overeenkomst en vaak geen doorslaggevend element partijkwalificatie Uiteenlopend belang “informatieplicht”: FR. Actori incubit probatio  Nl: de expediteur moet zeggen wat hij doet en doen wat hij zegt. Verschillend gewicht voor uiteenlopende elementen: FR: groot belang uitbesteding vervoer  andere landen geen gewicht Lump sum facturatie: element pro qualificatie als commissionaire in Frankrijk  aansprakelijkheid als vervoerder in Duitsland  beperkte rol in andere landen. Aansprakelijkheid als vervoerder bestaat enkel in NL en GER.

Vervoer als onderdeel ruimer contract Voorbeelden? Warehousing Verhuis+ vervoer CMR toepasselijk? afhankelijk van de aangehangen theorie: Sui generis (geen CMR), absorptie (CMR op alles als vervoer dominant: Rb. Rottterdam 3 Mei 2006) of combinatie (CMR op het vervoerluik: HR 22 Januari 1993)? en van de interpretatie van de overeenkomst: “is het echt accessoir?”

Datec probleem Algemene voorwaarden: max waarde lading: 50.000 $ Waarde pakket is hoger UPS: geen wilsovereenstemming  geen overeenkomst  geen CMR. Rechtspraak GB+ DE + Rb. Amsterdam: CMR! Hof Amsterdam: gaat niet op vraag of CMR toepasselijk is. Commentaar Ten Bruggencate: geen wilsovereenstemming  geen overeenkomst voor vervoer geen CMR …

Is er een overeenkomst voor vervoer over de weg? Vervoersintegratie Multimodaal vervoer

Vervoersintegratie Overeenkomst waarbij de vervoerder de vrije keuze heeft over de te gebruiken vervoerwijzen (bv. pakketvervoer / geïntegreerd hinterlandvervoer) CMR toepasselijk? België: Cass. 8 November 2004 TNT / Mitsui Marine en Sony : geen consensus over de vervoerwijze  geen CMR (impliciete wilsovereenstemming mogelijk maar zelden aanvaard in lagere rechtspraak: +/- technische onmogelijkheid vereist) Nederland en Duitsland: toepassing leer partijbeslissing/ alternatieve verbintenis: door keuze wordt regime toepasselijk  CMR (maar afwijkende rechtspraak) Frankrijk en Engeland: CMR vereist niet dat vervoerwijze contractueel werd overeengekomen  CMR toepasselijk

Multimodaal vervoer Vraag I: toepassing sui generis of combinatietheorie? Vraag II: bij sui generis: welk recht is toepasselijk en is dit relevant voor vraag naar toepasselijkheid art 31 EEX(bis)?

Toepassing sui generis of combinatietheorie? Combinatie: CMR! BE (Antwerpen 13 september 2010 RHA 2011, 57) UK ( CA Quantum Corp Ltd v Plane Trucking Ltd ) Sui generis: Geen CMR NL (HR 1 juni 2012 (Godafoss) Ger (BGH 17 July 2008)

welk recht is toepasselijk en is dit relevant voor vraag naar toepasselijkheid art 31 EEX(bis)? Rechtskeuze?  aangewezen nationale recht: als geen CMR-land geen CMR (bv Godafoss) NL & Ger: multimodale nationale wetgeving: netwerksysteem met sui generis systeem voor niet gelokaliseerde schade Vraag: als via nationale recht naar CMR wijst, heeft art. 31 CMR dan nog wel van voorrang via art 71 EEX(bis)? Rechtspraak: ja! M.i. is CMR hier dan slechts toepasselijk als nationaal recht  voorrang EEX

Wordt de vordering uit de overeenkomst waarop CMR toepasselijk is, beheerst door CMR? Typevoorbeeld: Cargofoor/Tiense Suiker-schade (zie lezing tweede dagdeel): Nl & Cass.: wordt beheerst door CMR  lagere RS België en Duitse RS: niet beheerst door CMR. Is er hier grond tot parallelle procedures?  m.i.: neen: Art 31 verwijst naar “Alle rechtsgedingen, waartoe het aan dit Verdrag onderworpen vervoer aanleiding geeft”  vordering zelf moet niet beheerst zijn door CMR. Zelfs als rechtbank anders oordeelt, zou enkel contaminatieschade mogen vorderen en niet ook ladingschade, anders “bijt” CMR sowieso. Hier lijkt dus geen grond tot parallelle procedures

Tenuitvoerlegging van uitspraken uit parallelle procedures Tenuitvoerlegging onder art. 31 lid 3 CMR: uitvoerbaarheid in land 1  uitvoerbaarheid in land 2 => volgens voorwaarden nationale recht maar geen nieuwe behandeling zaak. Tenuitvoerlegging onder EEX(bis): Tenuitvoerlegging op basis van certificaat oorsprongsrechter (art. 42 jo. 53 EEX(bis)  geen uitvoerbaarheidsverklaring door rechter van land waar uitvoering werd gezocht is vereist. (art 39 EEX(bis) 3 gronden om tenuitvoerlegging te weigeren (volgende slide) Quid als zowel EEX als CMR toepasselijk zijn? Favor executionis: voorrang voor de meest gunstige regels.

3 gronden om tenuitvoerlegging te weigeren (art. 45 jo 46 EEX (bis) Openbare orde, maar geen procedurele openbare orde  kan hier geen rol spelen. Uitspraak van rechter in de lidstaat waar tenuitvoer-legging wordt gezocht (ook als na oorspronkelijke beslissing maar voor tenuitvoerlegging!) Eerdere uitspraak van rechter in andere lidstaat !Kan dus pas op zeer laat tijdstip in procedure zekerheid hebben omtrent de vraag welk vonnis zal worden uitgevoerd!

EEX(bis) en CMR: de weg vooruit? EEX(bis) nog niet in werking => nog geen rechtspraak over gevolgen art. 31. Echter TNT v. AXA en Interzuid v. Nipponkoa kunnen aanwijzingen geven over de weg vooruit: “While it is apparent from the foregoing considerations that Article 71 of Regulation No 44/2001 provides, in relation to matters governed by specialised conventions, for the application of those conventions, the fact remains that their application cannot compromise the principles which underlie judicial cooperation in civil and commercial matters in the European Union, such as the principles, recalled in recitals 6, 11, 12 and 15 to 17 in the preamble to Regulation No 44/2001, of free movement of judgments in civil and commercial matters, predictability as to the courts having jurisdiction and therefore legal certainty for litigants, sound administration of justice, minimisation of the risk of concurrent proceedings, and mutual trust in the administration of justice in the European Union.” “It follows that the rules governing jurisdiction, including the lis pendens rules, set out in specialised conventions referred that, as is called for by recitals 11, 12 and 15 in the preamble to the regulation, they are highly predictable, facilitate the sound administration of justice and enable the risk of concurrent proceedings to be minimised.”

EEX(bis) en CMR: de weg vooruit? (vervolg) Op basis van deze overwegingen en omwille van het feit dat centrale doelstelling van EEX en EEX(bis) net het vermijden van parallelle procedures is (overweging 21), lijkt ook in dergelijke zaken art. 31 CMR verder te zullen worden uitgehold. Vraag: hoe ver gaat die uitholling? Wat in zuivere CMR-zaken? Ook daar voorrang omdat de bevoegde rechter ex art. 31 CMR minder voorspelbaar is? Nickel & Goeldner Spedition v. Kintra: loutere feit dat er meer keuzemogelijkheid is onder CMR zorgt er niet voor dat art. 31 lid 1 CMR strijdig is met principes onderliggend aan EEX. Maar Nickel & Goeldner dateert van voor EEX(bis) uitzondering op lis pendens: zal deze beslissing onder EEX(bis) standhouden of wordt alle werking aan art. 31 CMR ontnomen ingeval van een exclusieve forumclausule?

Praktische aanbevelingen Hoe risico op parallelle procedures inperken? Geen forumkeuze opnemen (of uitdrukkelijk bepalen dat niet exclusief)  art 31.2 EEX (bis) geldt enkel voor exclusieve forumclausules. Arbitrageclausule opnemen: Valt niet onder EEX(bis) (considerans 12 en art 1.2 d) EEX (bis)) Kan exclusief onder CMR

Conclusie Oorspronkelijke doelstelling EEX was uitsluiten parallelle procedures. Uitzondering op lis pendens regel EEX(bis) heeft tot doel Italian torpedo’s te vermijden. In veel CMR-zaken zal deze wijziging echter de oorspronkelijke doelstelling om parallelle procedures te vermijden in het gedrang brengen. Tussenkomst HvJ is te verwachten: op basis van bestaande rechtspraak kan prognose worden gemaakt dat dit verdere uitholling artikel 31 CMR tot gevolg heeft. Vormt art. 31.2 EEX(bis) het einde van art. 31 CMR?

EEX(bis) en CMR: terugkeer van de parallelle procedures!?