Jaarplan 2019 - Toezicht op de Wet maatschappelijke ondersteuning De invulling van het toezicht op de Wet maatschappelijke ondersteuning (2015) in Amsterdam

Inhoudsopgave 1. Inleiding 3 2. Werkwijze Toezichthouder 6 3. Calamiteitentoezicht 9 4. Signaalgestuurd toezicht 10 5. Kwaliteitstoezicht 11 6. Tijdsschema 17 Bijlage: 1. Begrippenlijst 18

Inleiding Met de in werking treding van de Wet maatschappelijke ondersteuning 2015 (Wmo) in 2015 kwam ook de wettelijke verplichting voor gemeenten een toezichthoudend ambtenaar aan te wijzen, hierna de toezichthouder, die toeziet op de kwaliteit van de Wmo. De afdeling Zorg van de gemeente Amsterdam, verantwoordelijk voor de uitvoering van de Wmo, is de ambtelijk opdrachtgever van de toezichthouder Wmo. Amsterdam heeft de toezichtstaak belegd bij het team Hygiëne & Inspectie van de GGD Amsterdam, een afdeling die ook andere vormen van toezicht binnen het sociaal domein uitvoert·.   Elk najaar bepalen de toezichthouder Wmo in samenspraak met de afdeling Zorg van de gemeente Amsterdam de invulling voor het toezicht voor het daarop volgende jaar op de uitvoering van de Wet maatschappelijke ondersteuning in Amsterdam. Het jaarplan wordt gepubliceerd op de website van de gemeente Amsterdam en de website van de toezichthouder: www.ggd.amsterdam.nl/toezicht-wmo Inzichtelijk maken welke afspraken er gelden tussen toezichthouder Wmo en Zorg. Waaronder terugkoppeling naar zorg na afloop van elk voorzieningsonderzoek.

Inleiding – Waarom toezicht op de Wmo? De toezichthouder (GGD Amsterdam) is gemandateerd toezicht te houden op de naleving van de uitvoering van de Wmo. Daarmee levert de toezichthouder een bijdrage aan de kwaliteitsbevordering van de uitvoering van de Wmo zoals deze in Amsterdam is vormgegeven. De toezichthouder draagt met zijn onderzoek enerzijds bij aan informatie die nodig is voor sturing en om te leren hoe de uitvoering van de Wmo kan worden verbeterd. Hoewel partnerschap een belangrijk uitgangspunt is bij de uitvoering van de Wmo alsmede het leren van, is het ook een uitdrukkelijke opdracht van de gemeente aan de toezichthouder om onafhankelijk onderzoek te doen en inzichtelijk te maken wanneer er niet cliëntgericht of professioneel wordt gewerkt en of er sprake is van een onveilige situatie. Bij de uitvoering van het toezicht staan vijf kernwaarden centraal: betrouwbaar, onafhankelijk, deskundig, signalerend en samenwerkend. De toezichthouder waarborgt deze kernwaarden onder andere door een strikte scheiding van taken binnen de gemeente, door samen te werken met andere toezichthouders en door transparantie naar zorgverleners over de totstandkoming van het oordeel. Klopt dit? Is niet gebeurd in 2018. Welke (nieuwe) afspraken gelden er? Hoi Grace, ik snap deze opmerking niet. Wat klopt niet en is niet gebeurd in 2018?

Inleiding - Waarom toezicht op de Wmo? Juridische grondslag voor het toezicht Juridische grondslag/ Bevoegdheden toezichthouder In hoofdstuk 2 van de Wmo is opgenomen dat gemeenten zorg moeten dragen voor de:   In hoofdstuk 3 van de Wmo is beschreven wat wordt verstaan onder kwaliteit, namelijk dat een zorgverlener er zorg voor moet dragen dat de voorziening in elk geval:  Veilig, doeltreffend, doelmatig en cliëntgericht verstrekt wordt; Afgestemd is op de reële behoefte van de cliënt en op andere vormen van zorg of hulp die de cliënt ontvangt; Verstrekt is in overeenstemming met de op de professional rustende verantwoordelijkheid, voortvloeiende uit de professionele standaard; en Verstrekt is met respect voor en inachtneming van de rechten van de cliënt. De kwaliteitseisen zoals geformuleerd in de Wmo bieden ruimte voor lokale overheden om deze nader in te vullen door middel van de verordeningen en nadere regelgeving. Amsterdam heeft de kwaliteitseisen nader ingevuld door middel van de: Verordening maatschappelijke ondersteuning Amsterdam 2015, versie 2019, de Nadere regels maatschappelijke ondersteuning Amsterdam 2019, en de inkoopdocumenten. De kwaliteitseisen in de Wmo en de gemeentelijke regelgeving vormen de grondslag voor het toezicht op de Wmo in Amsterdam. De bevoegdheden van de toezichthouder zijn opgenomen in artikel 6.1 van de Wmo en in de Algemene wet bestuur (Awb). Hierin staat onder andere dat een ieder verplicht is mee te werken aan een onderzoek van de toezichthouder en dat alle gegevens die noodzakelijk worden geacht in het kader van het onderzoek moeten worden verstrekt. Zie de website www.ggd.amsterdam.nl/toezicht-wmo voor een overzicht van de bevoegdheden van de toezichthouder. Maatschappelijke ondersteuning Kwaliteit en continuïteit van de voorziening

Werkwijze Toezichthouder Calamiteiten- toezicht Signaalgestuurd toezicht Kwaliteitstoezicht Calamiteiten-toezicht Aanleiding: Reactief, naar aanleiding van meldingen van calamiteiten en geweldsincidenten. Focus onderzoek: Proceskwaliteit van de zorgaanbieder en de mate waarin dit geborgd wordt. Signaalgestuurd toezicht Aanleiding: Reactief, naar aanleiding van signalen. Signalen kunnen afkomstig zijn van een ieder: burgers, professionals, ambtenaren, media, etc. Focus onderzoek: kwaliteit van de ondersteuning met specifieke aandacht voor het deel waar het signaal betrekking op heeft. Kwaliteitstoezicht Aanleiding: Proactief. Op basis van vooraf opgestelde thema’s of vraagstukken worden onderzoeken uitgevoerd onder zorgaanbieders. Focus onderzoek: kwaliteit van de ondersteuning op basis van de gestelde eisen.

Werkwijze toezichthouder Samenwerking met aanbieders en de afdeling Zorg – Gemeente Amsterdam Doordat zowel de gemeente als de zorgaanbieders verantwoordelijk zijn voor de kwaliteit van de ondersteuning die geboden wordt kunnen adviezen en/of aanbevelingen van de toezichthouder gelden voor zowel de gemeente als de zorgaanbieder. Van elk aanbiedersonderzoek stelt de toezichthouder een rapportage op. De bevindingen worden gedeeld met de betreffende aanbieder en de afdeling Zorg. Periodiek wordt een voortgangsrapportage opgemaakt waarin op hoofdlijnen de bevindingen van de toezichthouder, trends en vraagstukken worden beschreven. Deze bevindingen kunnen door de beleidsmakers worden meegenomen ter evaluatie van gemeentelijke regelgeving. Daarnaast zal op hoofdlijnen in de bestuurlijke rapportage van de Wmo wordt gerapporteerd. Hoewel niet alle bevindingen van de toezichthouder zich lenen voor openbaarheid, zoals de bevindingen die worden gerapporteerd naar aanleiding van calamiteiten, streeft de toezichthouder ernaar de bevindingen uit het toezicht zoveel als mogelijk inzichtelijk te maken voor de Amsterdammer. In 2019 wordt een werkwijze vastgesteld met betrekking tot de openbaarmaking van rapporten.

Werkwijze toezichthouder De toezichthouder komt binnen het veld van de Wmo regelmatig in aanraking met andere toezichthouders danwel ketenpartners. Om de samenwerking goed op elkaar af te stemmen en de kwaliteit te waarborgen zijn afspraken gemaakt met de verschillende ketenpartners. Samenwerking met de Rijksinspecties De toezichthouder werkt nauw samen met de Rijksinspecties. Het komt geregeld voor dat zorgverleners een aanbod leveren op basis van zowel de Wmo als bijvoorbeeld de Wet langdurige zorg of de Jeugdwet. Indien de toezichthouder een onderzoek start naar een zorgverlener die op basis van meerdere financieringsstromen zorg biedt dan zal afstemming plaatsvinden met de betreffende Rijksinspectie: Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd. Daarnaast werkt de toezichthouder ook samen met de Rijksinspecties ten behoeve van de ontwikkeling van het toezicht in het sociaal domein. Samenwerking met andere gemeentelijke toezichthouders Wmo De decentralisatie maakt dat elke gemeente op eigen wijze invulling geeft aan de Wmo en zo ook aan de functie van toezichthoudend ambtenaar. Dit houdt in dat in de verschillende gemeenten het toezicht er anders uit kan zien, maar ook dat niet altijd de (regionale) GGD de instantie is die het toezicht uitvoert. De toezichthouder probeert de toezichtslast zoveel als mogelijk te beperken door af te stemmen met andere toezichthouders. Voor zover het toezicht belegd is bij een GGD is de afstemming een stuk eenvoudiger. Gemeentelijke toezichthouders die werkzaam zijn bij de GGD komen ongeveer eenmaal per kwartaal bij elkaar om werkzaamheden op elkaar af te stemmen, informatie en kennis uit te wisselen en het toezicht op de Wmo met elkaar verder te ontwikkelen. Samenwerking met collega’s binnen de GGD De GGD Amsterdam heeft veel ervaring en kennis in huis als het gaat om publieke gezondheid en kwetsbare doelgroepen. De afdeling MGGZ werkt bijvoorbeeld nauw samen met verschillende zorgverleners om Amsterdammers te voorzien van een passend aanbod van maatschappelijke opvang en/of beschermd wonen. Het team H&I voert geen zorgtaken uit, maar enkel toezicht. In dit opzicht is het toezicht van alle andere afdelingen binnen de GGD gescheiden.

Wat gaan we doen in 2019? – Calamiteitentoezicht Wanneer melden? Bij een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een cliënt heeft geleid; Bij een niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis waarbij handelen van de cliënt heeft geleid tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een hulpverlener in de uitvoering van zijn hulpverlening, dan wel tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een omstander. Op grond van artikel 3.4 Wmo zijn aanbieders verplicht melding te doen van elke calamiteit en elk geweldsincident dat zich bij de verstrekking van de voorziening heeft voorgedaan. Calamiteiten kunnen zich voordoen en gezien de kwetsbaarheid van personen die ondersteuning ontvangen op grond van de Wmo, is een calamiteit niet altijd te voorkomen. De toezichthouder richt zich, na een melding, daarom niet op de calamiteit zelf maar op het lerend vermogen van de aanbieder. Evenals in de voorgaande jaren zal ook in 2019 toezicht worden uitgevoerd n.a.v. meldingen van calamiteiten en geweldsincidenten. 1. Calamiteiten-melding 2. Onderzoek door aanbieder 3. Onderzoek toezichthouder 4. Rapportage met advies en/of aanbevelingen 5. Vervolgonderzoek Wist u dat aanbieders van Wmo-voorzieningen online melding kunnen doen? Op de website van de toezichthouder: www.ggd.amsterdam.nl/toezicht-wmo vindt u het online meldingsformulier! Onderzoeksproces calamiteitentoezicht

Wat gaan we doen in 2019? – Signaalgestuurd toezicht Wist u dat ook signalen die betrekking hebben op zorg die ingekocht is met een Persoonsgebonden Budget bij de toezichthouder Wmo kunnen worden neergelegd? Toezicht kan ook worden ingezet op basis van signalen die betrekking hebben op de kwaliteit van de Wmo. Deze signalen kunnen afkomstig zijn van een ieder die op een of andere wijze betrokken is bij een Wmo-voorziening. Ook kunnen signalen uit de media een aanleiding vormen voor een onderzoek naar de kwaliteit. Afhankelijk van de ernst en zwaarte van het signaal kan een signaalgestuurd onderzoek worden ingesteld naar de kwaliteit. In sommige gevallen werkt de toezichthouder Wmo samen met de Rijksinspectie(s) of andere toezichthouders. Denk bijvoorbeeld aan een instelling die zorg biedt op grond van de Wmo en de Wet langdurige zorg. In dit voorbeeld werkt de toezichthouder samen met de Inspectie voor Gezondheidszorg en Jeugd. 1. Signaal 2. Onderzoek 3. Rapportage met advies en/of aanbevelingen 4. Vervolgonderzoek Onderzoeksproces signaalgestuurd toezicht

Kwaliteitstoezicht Op aanbiedersniveau: Per contractperiode vindt er minimaal één keer kwaliteitstoezicht plaats bij alle aanbieders (en onderaannemers). Bij aandachtspunten kan een vervolgonderzoek worden uitgevoerd in opdracht van de gemeente(n); Dagbesteding Hulp bij het huishouden Wijkzorg Ambulante ondersteuning Woonaanpassingen, Hulpmiddelen en Aanvullend openbaar vervoer Op thema’s: Maatschappelijke opvang/ Beschermd wonen: 24uurs opvang Rechtmatigheid van zorg ingekocht met een Persoonsgebonden budget (Pgb) Kwaliteitstoezicht 1. Steekproef kwaliteitstoezicht 2. Afspraak / kennismaking 3. Onderzoek 4. Rapportage met advies en/of aanbevelingen 5. Vervolgonderzoek Onderzoeksproces Kwaliteitstoezicht

Kwaliteitstoezicht – Maatschappelijk opvang/ Beschermd wonen: 24uurs-opvang Zorgaanbieders ervaren dat de 24uurs-voorzieningen binnen de MO/BW niet altijd meer toereikend zijn ten opzichte van de behoeften van de doelgroep. De diversiteit en complexiteit van de problematiek waarmee mensen kampen, vraagt om een hoge mate van flexibiliteit van de zorgaanbieder. In 2019 zal vanuit het toezicht daarom aandacht worden besteed aan de 24uurs-voorzieningen binnen de MO/BW. De toezichthouder zal in kaart brengen hoe de doelgroep die gebruikmaakt van de 24uurs-opvang eruit ziet en in hoeverre de voorziening passend is bij de behoeften van de mensen die er gebruik van maken. Hierbij kan gedacht worden aan: Wie maken er gebruik van de voorziening? Wat voor soort ondersteuning behoeven zij? Beschikken de personen die werkzaam bij de voorziening over de juiste deskundigheid en/of ervaring om passende ondersteuning te kunnen bieden? Zijn er veiligheidsrisico’s verbonden aan de omgeving van de accommodatie? Hoe wordt hiermee omgegaan? Is sprake van samenwerking met ketenpartners? Hoe wordt omgegaan met crisissituaties? Wie maken er gebruik van de 24uurs-opvang? Ontvangen zij passende ondersteuning?

Kwaliteitstoezicht – Wijkzorg Van alle gecontracteerde Wijkzorgaanbieders wordt verwacht dat zij hun rol in de toegang naar zorg en ondersteuning voor cliënten op de juiste wijze uitvoeren. Dit stelt eisen aan de kwaliteit van het vraagverhelderingsgesprek. Maar ook aan de regierol (klanthouderschap) en aan de kennis van het beschikbare zorg- en ondersteuningsaanbod. De toezichthouder zal inzoomen op de volgende onderwerpen: Vraagverheldering; Hoe ervaren cliënten de vraagverhelderingsgesprekken? Hoe krijgen professionals zicht op de ondersteuningsbehoefte van de cliënt? Hebben professionals voldoende kennis van het zorg en ondersteuningsaanbod in de wijk? Klanthouderschap Hoe worden professionals toegerust voor hun rol als klanthouder? Ervaren klanthouders knelpunten met betrekking tot de vraagverheldering? Zo ja, hoe gaan zorgaanbieders hiermee om? Afstemming met Wijkzorgpartners (zowel gecontracteerd als niet gecontracteerd) Hoe verloopt de afstemming met Wijkzorgpartners rondom de cliënten? Weten Wijkzorgpartners elkaar te vinden? Hoe wordt de zorg en ondersteuning afgestemd wanneer meerdere Wijkzorgpartners betrokken zijn bij één cliënt? 26/11 input van Ben. Aparte sheet AO: Wijkzorg kan weg. Zijn ondersteuningsplannen ondertekend? Toegang RIS Bij te onderzoeken partijen ingaan op wat wijkzorg in het algemeen betekent: - bespreken hoe samenwerking is met wijknetwerk, specifiek voor elk stadsdeel - nagaan of medewerkers verplichte trainingen hebben gevolgd (dus niet alleen verklaring, maar ook uitvragen of er administratie van bestaat   Bij te onderzoeken partijen ingaan op hoe klanthouderschap wordt ingevuld - navragen wat management doet om medewerkers in staat te stellen klanthouderschap uit te oefenen - navragen welke problemen zijn gesignaleerd rondom samenwerking met andere organisaties (bij clienten die meerdere producten van meerdere organisaties krijgen) en wat er met signalen is gebeurd - nagaan of tijdig ondersteuningsplannen zijn geevalueerd - navragen of clienten worden overgedragen, doorverwezen of dat afstemming plaatsvindt over optimale ondersteuning Bij te onderzoeken partijen nagaan hoe ondersteuningsplannen zijn ingevuld - nemen steekproef van ondersteuningsplannen om onderstaande punten na te gaan en daarover in gesprek te gaan met klanthouder is het doel van het ondersteuningsplan goed geformuleerd (enkele globale criteria/richtlijnen) zijn er informele activiteiten opgenomen is de client akkoord, zo nee, zijn er motivaties ingevuld Meest interessante vraag is of we de GGD dus kunnen vragen ondersteuningsplannen inhoudelijk te bekijken. Als dat zo is, hebben we een veelbelovende mogelijkheid in beeld. GGD als neutrale partij, hoeft niet altijd streng beoordelend, maar kan ook als onderdeel van opener onderzoek.

Kwaliteitstoezicht – Wijkzorg Ambulante ondersteuning (A0) Hulp bij het huishouden (Hbh) Dagbesteding (Db) In 2018 heeft de toezichthouder een groot aantal aanbieders bezocht in het kader van het toezicht. In 2019 zullen voornamelijk aanbieders worden bezocht die, sinds de invoering van de Wmo, nog niet eerder bezocht zijn in het kader van het toezicht. De focus zal onder andere komen te liggen op de mate waarin professionals voldoende zijn toegerust om veranderingen in de zorgvraag van de cliënt te signaleren. Evenals in 2018 zal ook in 2019 toezicht worden gehouden op alle gecontracteerde Hbh-aanbieders en hun eventuele onderaannemers. Tijdens de onderzoeken zal met name worden gekeken naar de continuïteit van de hulp gedurende vakantieperioden. Ontvangen cliënten nog hulp wanneer de vaste medewerker op vakantie is? Maar ook, zijn medewerkers in staat om veranderingen in de zorgvraag van cliënten te signaleren? Ontvangen medewerkers (voldoende) scholing om hun werkzaamheden uit te voeren? In voorgaande jaren heeft het toezicht zich gericht op verschillende vormen van dagbesteding. In 2019 zal toezicht worden gehouden op de arbeidsmatige dagbesteding. Wat maakt een dagbesteding eigenlijk arbeidsmatig? Welke methodiek zit hierachter, en: hoe schatten aanbieders de arbeidspotentie in? Ook zal worden gekeken naar de door- en uitstroom van mensen die de arbeidsmatige dagbesteding verlaten.

Kwaliteitstoezicht – Rechtmatigheid van Pgb-gefinancierde zorg Het doel van dit toezicht is om te onderzoeken of sprake is van: In het najaar van 2018 is de toezichthouder gestart met een breed onderzoek naar de kwaliteit en rechtmatigheid van zorg die wordt ingekocht met een persoonsgebonden budget (Pgb). Ook in 2019 zal op deze wijze toezicht worden gehouden op de kwaliteit en rechtmatigheid van de Pgb-gefinancierde zorg. Bij misstanden kan de toezichthouder opschalen naar signaalgestuurd toezicht. Rechtmatigheid van de zorg; wordt de voorziening geleverd? Pgb-bekwaamheid; zijn Pgb-houders in staat hun Pgb te beheren? En indien zij hiervoor een wettelijke vertegenwoordiger hebben aangewezen, in hoeverre is deze bekwaam en behartigt hij of zij de belangen van de Pgb-houder? Doelmatigheid; Is er sprake van passende (cliëntgerichte en veilige) zorg? Toevoegen dat de toezichthouder eind 2018 gestart is met een steekproef + doel van dit toezicht.

Kwaliteitstoezicht – Hulpmiddelen, Woonaanpassingen en Aanvullend Openbaar Vervoer Sinds de ingang van de Wmo (2015) heeft het toezicht zich gericht op de voorzieningen die sinds 2015 onder de verantwoordelijkheid van de gemeenten zijn komen te vallen. In 2019 zal de toezichthouder zich verdiepen in de voorzieningen: hulpmiddelen, woonaanpassingen en aanvullend openbaar vervoer en inventariseren op welke wijze vanuit het toezicht een bijdrage kan worden geleverd aan de kwaliteit.

Ambulante ondersteuning Tijdsschema 2019 Ambulante ondersteuning jan apr jul okt MO/BW – 24uurs opvang Dagbesteding Hbh Toezicht op kwaliteit en rechtmatigheid Pgb/ cliëntbezoeken Hbh

Begrippenlijst Calamiteit niet-beoogde of onverwachte gebeurtenis, die betrekking heeft op de kwaliteit van een voorziening en die tot een ernstig schadelijk gevolg voor, door of de dood van een cliënt heeft geleid; dan wel waarbij handelen van de cliënt heeft geleid tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een hulpverlener in de uitvoering van zijn hulpverlening, dan wel tot een ernstig schadelijk gevolg voor of de dood van een omstander. Calamiteitentoezicht Toezicht dat wordt ingezet naar aanleiding van een melding van een calamiteit. Kwaliteitstoezicht Geprogrammeerd (proactief) toezicht op basis van afspraken met de gemeente. Onderaannemer Zorgverlener die in opdracht van een door de gemeente gecontracteerde zorgverlener en onder diens verantwoordelijkheid maatschappelijke ondersteuning biedt. Persoonsgebonden budget Bedrag waaruit namens het college betalingen worden gedaan voor diensten, hulpmiddelen, woningaanpassingen en andere maatregelen die tot een maatwerkvoorziening behoren, en die een cliënt van derden heeft betrokken. Professional Personen in dienst bij een bij een zorgverlener Signaalgestuurd toezicht Toezicht dat wordt ingezet naar aanleiding van een signaal. Zorgverlener Natuurlijke persoon of rechtspersoon die jegens het college gehouden is een algemene voorziening of een maatwerkvoorziening te leveren: de aanbieder van een Wmo-voorziening.